“Bəzi məmurların həbsi belə qorxu yaratmır” Razi Nurullayev

Globalinfo.az Milli Məclisin deputatı Razi Nurullayevlə müsahibəni təqdim edir.

– Razi bəy, yanvar ayında maaşlar, pensiyalar və müavinətlərlə bağlı dəyişikliklər gözlənilirmi?

– Cəmiyyətdə yanvar ayı artıq “ümid ayı”na çevrilib. Rəsmi açıqlamalarda “sosial dövlət” anlayışı tez-tez vurğulanır, amma vətəndaşın mətbəxində vəziyyət dəyişmirsə, bu sözlər havada qalır. Əgər artım varsa da, vətəndaş qiymət artımının arxasınca çata bilmir. İnsan maaşı alır, amma ayın ortasında yenə borca düşür. Problem təkcə rəqəmlərdə yox, real alıcılıq qabiliyyətindədir. Ona görə də ən vacib məsələ vətəndaşlara verilən pulda ciddi artımın olmasıdır.

Bununla bərabər, vacib olan bölgələrdə iş yerlərinin yaradılmasına kömək göstərilməsidir. Amma yerli səviyyədə maneçilik və sahibkarın əlinə baxmaqdan, ona əngəllər yaratmaqdan başqa bir şey görə bilmirik. Nə qədər ki hamı birinci növbədə öz cibini düşünəcək və camaatın cibində olana göz dikəcək, heç nə dəyişməyəcək. Bəzi məmurların həbsi belə qorxu yaratmır. Köhnə hamam, köhnə tas…

– Dünya praktikasında belə bir təcrübə var ki, pensiya yaşına çatmış şəxşlər öldükdən sonra onun kapitalı 3 ay müddətində ailə üzvlərinə verilir. Azərbaycanda isə bu hal yoxdur. Yəni yığılan pul batıb gedir. Bu praktikanı biz də tətbiq etməliyikmi? Bunun reallaşmamasının səbəbi nədir?

– Açıq deyək ki, bu məsələ insanlarda ciddi narazılıq yaradır və bunu haqlı sayıram. Adam 30–40 il işləyir, pensiya fonduna pul yatırır, amma ömrü pensiya almağa çatmırsa, o vəsait sanki yoxa çıxır, göyə uçur, əriyib gedir. Ailə üzvlərinə o vəsaitdən verilmir, nə də ölən şəxs sağlığında ondan ən kritik ehtiyacı üçün istifadə edə bilir. Adam ağır xəstədirsə, ailəsində biri can çəkişirsə, onliklərlə işləyib yığdığı puldan istifadə edə bilmirsə, bu qəbuledilməzdir. Dünyanın bir çox ölkəsində bu, artıq normal praktikadır. Bizdə isə hələ də “büdcə dözə bilməz” arqumenti irəli sürülür. Kim deyir ki, hamı birdən götürsün? Ciddi və işlək mexanizmlər işləyib tətbiq etmək olar ki, heç büdcəyə də yük düşməz. Sosial ədalət büdcədən qorxmalı deyil. İnsan bilməlidir ki, onun əməyi boşa getməyəcək. Bu inam olmadan sistemə etibar da olmur.

– Bu gün əhalinin Bakıya axınının əsas səbəbi bölgələrdə iş yerlərinin az olmasıdır. Vətəndaşlar dolanışıq dərdindən iri şəhərlərə üz tutur. Hökumətin bu prosesin qarşısını almaq üçün nə kimi tədbirləri var və ya olacaq?

– Heç kim doğulduğu yeri könüllü tərk etmir. İnsan Bakıya romantik arzularla yox, məcburiyyətdən gəlir. Bölgədə iş yoxdur, olan iş də ailəni dolandırmır. Gənc görür ki, rayonda qalsa perspektivi yoxdur, çıxış yolunu Bakıda axtarır. Dövlət proqramları var, kağız üzərində hər şey yaxşı görünür. Amma real həyatda bu proqramlar insanın cibinə, həyatına müsbət dəyişiklik, pul-para gətirmir. İş yeri açılmasa, məktəb, xəstəxana, normal maaş olmasa, Bakıya axının qarşısını heç bir çağırışla almaq mümkün və lazım da deyil. Hamı yaxşı yaşamaq, yaxşı qazanmaq və yaxşı da infrastrukturu olan yerdə yaşamaq istəyir. İnsanlar yaşayış yerini seçməkdə sərbəstdirlər və bu hüququ onlara konstitusiya verib. Rayonlarda icra hakimiyyətlərinin, digər dövlət qurumlarının qəbulunda olurlar, onlara iş yeri və çörək verən var? Yox. Bəs insan nə etsin, kənddə, rayonda qalıb acından ölsün? Əlbəttə, bu, düzgün olmazdı.

– Son vaxtlar AYNA-dan şikayətlər çoxalır. Bu qurumun parklama siyasəti və yollara etdiyi müdaxilələr həm cəmiyyətdə etiraz yaradır, həm də paytaxtda tıxacları daha da artırır. Bununla bağlı hər hansı tədbirin görülməsi planlaşdırılırmı?

– Problem ondadır ki, vətəndaş özünü tərəfdaş yox, hədəf kimi hiss edir. Birdən-birə küçədə parklama qadağası qoyulur, yol daraldılır, alternativ isə göstərilmir. Nəticədə tıxac artır, əsəblər gərilir. İnsanlarda belə bir hiss formalaşır ki, məqsəd tıxacı azaltmaq yox, cərimə toplamaqdır. Əgər qərar düzgün olsa belə, izah edilmirsə, mərhələli tətbiq olunmursa, cəmiyyət onu qəbul etməyəcək. Şəhər insan üçün olmalıdır, insan şəhər üçün yox.

– Azərbaycanda tıxac probleminin aradan qaldırılması üçün yeni mexanizmin tətbiqi müzakirə olunur. 5 manat məbləğində cərimə gözlənilir. Tətbiq olunacaqmı?

– Tıxacı cərimə ilə həll etmək mümkün deyil. Bu, sadəcə problemi vətəndaşın cibinə yükləməkdir. Əgər avtobus gecikirsə, basabasdırsa, metroda sıxlıqdan kiminsə ürəyi dayanırsa, bütün vaqonlar ağzınacan dolu gəlib-gedirsə, alternativ yoxdursa, adama necə deyəsən ki, maşından düş, avtobusa, metroya min? 5 manat kimin üçünsə xırda puldur, kim üçünsə isə gündəlik çörək və ailəsinin dolanışığıdır. Belə mexanizmlər sosial ədalətsizliyi dərinləşdirir. Şəxsi avtomobillərdən imtina çağırışı ancaq o zaman işləyər ki, ictimai nəqliyyat doğrudan da rahat və etibarlı olsun. Əks halda, bu yanaşma problemi həll etməyəcək, yeni problemlər ortaya çıxaracaq.

Safura Bənnayeva
Globalinfo.az