BMT də dəniz biomüxtəlifliyi üzrə qlobal müqavilə müzakirə olunur

Bakı, 24 avqust, AZƏRTAC

Dünyanın hər yerindən olan nümayəndələr Nyu-Yorkdakı BMT baş qərargahında çoxdan gözlənilən açıq dəniz biomüxtəlifliyi müqaviləsini müzakirə etmək üçün bir araya gəlib, prosedur qaydalarından tutmuş klirinq mərkəzi mexanizminin yaradılmasına, habelə müqavilənin katibliyinin yerləşməsinə qədər məsələlər ətrafında müzakirələr aparırlar.

AZƏRTAC BMT-nin məlumatına istinadla xəbər verir ki, milli yurisdiksiyadan kənar ərazilərin dəniz bioloji müxtəlifliyinin mühafizəsi və davamlı istifadəsi haqqında Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Dəniz Hüququ Konvensiyasına uyğun olaraq hazırlanan sənəd uzun illər davam edən danışıqlardan sonra 2023-cü ilin iyununda təqdim edilib və sentyabrın 20-dək onun imzalanacağı gözlənilir.

Dənizin genetik ehtiyatlarını, ətraf mühitə təsirin qiymətləndirilməsini, ərazi əsaslı idarəetmə vasitələrini və dəniz texnologiyalarının transferini əhatə edən müqavilə okeanın qorunmasında mərkəzi rol oynayacaq.

BMT-nin hüquq müşaviri Elinor Hammarskjöld sessiyanın açılışında deyib: “Qətiyyətli və razılaşdırılmış fəaliyyətə ehtiyac heç vaxt bu qədər təcili olmamışdı”. Onun sözlərinə görə, iştirak və maliyyələşdirmə qaydalarından tutmuş rəqəmsal girişə və institusional hostinqə qədər danışıqlar aparan şəxslər mühüm güzəştlər alırlar. Sənədin təcili olması beynəlxalq ictimaiyyətin ağır reallığa daha çevik reaksiya verməsi ilə bağlıdır.

İyun ayında Nitsa (Fransa) və Kosta-Rikanın birgə ev sahibliyi etdiyi 2025-ci il BMT-nin Okean Konfransını xatırladan xanım Hammarskjöld bildirib ki, bu konfrans dəniz ekosistemlərini riskə atan təzyiqlərin aradan qaldırılmasında çoxtərəfliliyin mühüm rolunu bir daha təsdiqləyir. Bundan əlavə, həmin konfrans zamanı bütün regionlardan olan dövlətlərin müzakirə etdiyi tədbirlər beynəlxalq ictimaiyyətin okeanı, onun ehtiyatlarını qorumaq və davamlı şəkildə istifadə etmək üçün güclü öhdəliyini nümayiş etdirib. “İndi imzalanacaq sənəd okeanların kritik bir məqamda olduğunu vurğulayır”, -deyə o əlavə edib.

Bu aktuallığı Komissiyanın həmsədri Janine Koye-Felson da təkrarlayıb O bildirib ki, “bu ilin iyununda Nitsada keçirilən Birləşmiş Millətlər Təşkilatının üçüncü Okeanlar Konfransı tərəfindən müəyyən edilən temp davam edərsə, müqavilənin 2025-ci ilin ikinci yarısında və ya 2026-cı ilin əvvəlində qüvvəyə minə biləcəyini əsaslı şəkildə gözləmək olar”.

Sessiyanın ilkin müzakirələri zamanı inkişaf etməkdə olan kiçik ada dövlətləri (SIDS) çeviklik, o cümlədən COP Bürosunda virtual iştirak və zəmanətli təmsilçilik üçün təzyiq göstəriblər. Sakit okeanın inkişaf etməkdə olan kiçik ada dövlətləri adından danışan Mikroneziya Federativ Dövlətlərinin nümayəndəsi də inkişaf etməkdə olan kiçik ada dövlətlərinə bir yerin ayrılmasını dəstəkləyib. Bundan əlavə, o, beynəlxalq hüquqa əsasən, yerli xalqların sadəcə maraqlı tərəflər kimi deyil, hüquq sahibləri kimi fərqli statusunun tanınmasına çağırıb.

Müzakirələrdə maliyyə məsələlərinə də xüsusi diqqət yetirilib. G7, Çin, Afrika Qrupu, CARICOM və Sakit okean SIDS daxil olmaqla qruplarda təmsil olunanlar inkişaf etməkdə olan dövlətlərin iştirakının maliyyələşdirilməsinin istəyə bağlı deyil, müqavilə əsasında öhdəlik olduğunu vurğulayıblar. Həmçinin məhdudiyyətlər tətbiq edərkən ən az inkişaf etmiş ölkələrdən, dənizə çıxışı olmayan dövlətlərdən və SIDS-dən gələn nümayəndələrin tam xərclərini ödəmək üçün könüllü bir fond yaradılması təklif olunub.

Artıq müqavilənin lehinə 139 imza və 52 ratifikasiya təmin edilib, onun qısa müddətdə qüvvəyə minməsi üçün 60 ölkənin təsdiqi lazımdır.

Toplantı BMT-nin baş qərargahında avqustun 29-dək davam edəcək.