Böyük nüvə dövləti necə məhv edildi? 31 illik səhv

Ukraynanın 1994-cü ilin fevralında NATO-nun Sülh Naminə Tərəfdaşlıq proqramına qoşulması və nəticədə nüvə silahlarını Rusiyaya təhvil verməsi ilə bağlı mövzu təkrar gündəmə gəlib.

Kiyevin 30 il əvvəl bununla nüvə dövlətinə çevrilmə şansını əldən qaçırdığı bildirilir. Məlumata görə, Ukrayna məhz NATO ilə tərəfdaşlıq naminə əlindəki gücü qurban verdi. O zamankı prezident Leonid Kravçuk alyansla əməkdaşlığa başlamadan öncə kompensasiya və təhlükəsizlik təminatlarını özündə əks etdirən saziş imzalayaraq SSRİ nüvə silahlarının Moskvaya verdi.

Bir çox ekspertlər bu addımı Ukrayna tarixinin ən böyük səhvlərindən biri adlandırırlar. Hətta sözügedən silah Kiyevdə qalsaydı, bu gün heç bir müharibənin olmayacağı qeyd edilir.

Globalinfo.az-a danışan politoloq Oqtay Qasımov deyib ki, 1991-ci ildə SSRİ dağıldıqdan sonra Qərbin, o cümlədən ABŞ-ın əsas qayəsi ittifaqın ərazisində olan nüvə silahlarının başqa əllərə keçməməsi idi:

“Vaşinqton bu silahların bir əldə cəmlənməsinə çalışırdı. Hələ o zaman ABŞ və Qərbin aparıcı ölkələri SSRİ-nin dağılmasını istəmirdilər. Bunun əsas səbəbi yeni yaranan ölkələrin ərazisində nüvə silahının olması, beləcə nüvə ölkələrinin sayının çoxalması idi. Digər tərəfdən bu silahlar terror təşkilatlarının əlinə də keçə bilərdi.

SSRİ dağıldıqdan sonra ABŞ-ın qorxduğu oldu, üç ölkədə nüvə silahı vardı. Qazaxıstan bu silahı ümumiyyətlə istəmirdi. Qısa zamanda Rusiya ilə razılaşdı və ərazisindəki nüvə silahlarını təhvil verdi”.

Oqtay Qasımov 

Politoloq bildirib ki, Rusiyadan sonra ikinci ən çox nüvə silahı Ukraynada idi:

“Həmçinin SSRİ-nin əsas hərbi sənaye kompleksi də bu ölkədə yerləşirdi. Yəni Kiyevin nüvə silahı ilə yanaşı, onu istehsal edəcək texnoloji imkanları da vardı. Lakin nəhayətində Ukrayna da 1994-cü ildə bu silahları Rusiyaya təhvil verdi.

Budapeşt memorandumuna görə, Ukrayna nüvə silahlarını Rusiyaya göndərməli, ABŞ və Böyük Britaniya isə bu ölkənin təhlükəsizliyinə təminat verməli idi. Lakin biz hazırkı müharibəyə baxdıqda bu sazişin pozulduğunun şahidi oluruq. Yəni Ukrayna faktiki olaraq aldadılıb”.

Turan Rzayev
Globalinfo.az