Çinlə əlaqələr və günün tələbləri

Regionda lider və beynəlxalq aləmdə etibarlı tərəfdaş ölkə kimi tanınan Azərbaycan müxtəlif dövlətlərlə zəngin diplomatik əlaqələrə malikdir. Öz xarici siyasətini beynəlxalq hüquq norma və prinsiplər əsasında quran Azərbaycan 160-dan çox dövlətlə diplomatik münasibətlər qurub. Bütün ölkələr ilə qarşılıqlı surətdə faydalı əməkdaşlıq yaratmaq prinsiplərini rəhbər tutan Azərbaycan Çinlə də bütün istiqamətlərdə sıx əlaqələrə malikdir. Tarixi qədim İpək Yolu dövrünə gedib çıxan Azərbaycan-Çin münasibətləri ölkəmiz müstəqilliyini bərpa etdikdən sonra yeni mərhələyə qədəm qoyub. Çin Xalq Respublikası 27 dekabr 1991-ci ildə Azərbaycanın müstəqilliyini tanıyan ilk ölkələrdən biridir. İki ölkə arasında diplomatik əlaqələr 2 aprel 1992-ci ildə qurulmuşdur. Çin ilə Azərbaycan coğrafi baxımdan biri-birindən uzaq məsafədə yerləşməsinə baxmayaraq, xalqlarımız arasında tarixən mövcut olmuş dostluq əlaqələri bu gün də uğurla davam edir.
Azərbaycan Prezidenti cənab İlham Əliyevin hakimiyyətə gəldiyi gündən və bu günə qədər Çin Xalq Respublikası ilə olan münasibətlərinə xüsusi önəm verib. Bu nöqteyi-nəzərdən qarşılıqlı təmaslardan, səfərlərdən və digər beynəlxalq tədbirlərdə keçirilən görüşlərdən əldə edilən razılaşmalardan görmək mümkündür. Çin-Azərbaycan münasibətləri hər iki tərəfin milli maraqlarına xidmət etməklə yanaşı, qeyri-neft sektoru üçün böyük ixrac bazarı rolunu oynayır və iqtisadi, mədəni və təhsil sahələrinin inkişafına xüsusui önəm verir.
Dövlətimizin başçısının Çinin Sinxua agentliyinə müsahibəsində qeyd etdiyi kimi, Azərbaycan ilə Çin arasında əmtəə dövriyyəsinin həcmi 2024-cü ildə əvvəlki illə müqayisədə 20,7 faiz artıb və 3,744 milyard dollar təşkil edib, Çin Azərbaycanın 4-cü ən böyük ticarət tərəfdaşına çevrilib. Onun xarici ticarət dövriyyəmizdə payı 7,9 faiz olub, həmçinin idxal üzrə də lider mövqeyinə çıxıb və bu göstərici 17,69 faizə çatıb. “Kəmər və yol” təşəbbüsü çərçivəsində Çinlə əməkdaşlıq genişlənməkdədir. Son 20 ildə ölkəmizdə 21 min kilometr avtomobil yolları salınıb və təmir edilib, 335 körpü və yolayrıcı, 45 tunel, 163 yerüstü və yeraltı keçid tikilib. Dəmir yolu infrastrukturunun yaxşılaşdırılması üzrə böyük işlər görülüb, 1500 kilometrdən artıq dəmir yolu tikilib və 1800 kilometrlik sahə təmir edilib.
Çin və Azərbaycan arasında əlaqələr son illərdə yalnız ticarət sahəsində deyil, eyni zamanda, təhsil, texnologiya və infrastruktur sahələrində də dərinləşməkdədir. Ötən il iyulun 3-də Şanxay Əməkdaşlıq Təşkilatının (ŞƏT) Astanada keçirilən Zirvə toplantısı çərçivəsində “Azərbaycan Respublikası ilə Çin Xalq Respublikası arasında strateji tərəfdaşlığın qurulması haqqında Birgə Bəyannamə”nin qəbul olunması iki ölkənin enerji, yaşıl texnologiyalar və nəqliyyat sahələrində əməkdaşlığını daha da genişləndirib. Çin “Kəmər və yol” təşəbbüsündə ölkəmizin rolunu yüksək qiymətləndirir və Azərbaycan vasitəsilə Avropaya çıxışı təmin etmək niyyətindədir. Çin texnologiya, süni intellekt və rəqəmsal transformasiya sahələrində dünya lideridir. Bu sahələrdə əməkdaşlıq Azərbaycanın rəqəmsal iqtisadiyyat strategiyası ilə də üst-üstə düşür. İki ölkə arasında əlaqələr günün tələbləri səviyyəsində inkişaf edir. Bakı-Tbilisi-Qars dəmir yolu, “Şimal-Cənub” Beynəlxalq Nəqliyyat Dəhlizi və Trans-Xəzər Beynəlxalq Nəqliyyat Marşrutu (Orta Dəhliz), həmçinin Xəzərdə ən iri limanlardan biri olan Bakı Beynəlxalq Dəniz Ticarət Limanı “Kəmər və yol” təşəbbüsü çərçivəsində iqtisadi və nəqliyyat imkanlarının reallaşdırılması üçün yeni perspektivlər açır. Belə ki,tranzit daşımaların həcmi 2024-cü ildə 378 min ton olub ki, bu da 2023-cü illə müqayisədə 86 faiz çoxdur. 2024-cü il ərzində Çindən Azərbaycana ixrac və tranzit rejimində Orta Dəhlizlə 287 marşrut qatarı yola salınıb. İki ölkə arasında yüksək səviyyəli münasibətlər təhsil sahəsində də qarşılıqlı faydalı əməkdaşlıq çərçivəsində dərinləşməkdədir. Azərbaycan və Çinin ali təhsil müəssisələrində müxtəlif ixtisaslar üzrə bakalavr, magistratura və doktorantura səviyyələrində təhsil almaq imkanı əldə edən ölkələrimizin vətəndaşlarının sayı ildən-ilə durmadan artır. Konfutsi İnstitutunun tərəfdaşları olan Azərbaycanın bir sıra ali təhsil müəssisələrində Çin dili tədris olunur. Sevindirici haldır ki, son illərdə Çində də Azərbaycan dilinin və mədəniyyətinin öyrənilməsi mərkəzləri fəaliyyətə başlayıb, müvafiq kafedra yaradılıb. İki ölkənin universitetləri arasında məhsuldar əməkdaşlıq həyata keçirilir, zəruri müqavilə-hüquqi baza yaradılır. Azərbayacan və Çin Xalq Respublikasının potensialını nəzərə alaraq deyə bilərik ki, iki ölkənin münasibətlərinin inkişaf dinamikası qarşıdakı illərdə də uğurla davam edəcəkdir.
Samirə Hüseynova