COVID karantinləri uşaqlarda mühüm istedadı məhv edib?

COVID-19 pandemiyası zamanı tətbiq edilən karantin tədbirlərinin uzunmüddətli təsirləri hələ də araşdırılır. Yeni bir tədqiqat bu məhdudiyyətlərin xüsusilə azyaşlı uşaqlarda sosial idrakın inkişafına mənfi təsir etdiyini ortaya qoyub.

Sosial idrak və onun əhəmiyyəti

Qaynarinfo "Scientific Research"a istinadən xəbər verir ki, sosial idrak başqalarının davranışlarını anlama və düzgün şərh etmə bacarığı kimi təsvir olunur. 

Bu qabiliyyət insanların bir-biri ilə effektiv ünsiyyət qurmasına və sağlam sosial münasibətlər formalaşdırmasına kömək edir. Lakin pandemiya dövründə tətbiq edilən sosial məsafə qaydaları və məktəblərin bağlanması, xüsusilə aşağı sosial-iqtisadi statusa malik ailələrdən gələn məktəbəqədər yaşdakı uşaqların sosial idrak qabiliyyətinin inkişafına mane olub.

Yanlış inanc anlayışında geriləmə

Kaliforniya-Mersed Universitetindən bir tədqiqat qrupu pandemiyadan əvvəl və sonra toplanmış 3,5-5,5 yaş aralığındakı uşaqlara aid məlumatları müqayisə edib. Təcrübədə əsasən "yanlış inanc anlayışı" adlanan fenomen öyrənilib. Bu, uşaqların başqalarının səhv edə biləcəyini dərk etmə bacarığıdır.

Universitetin psixologiya professoru və araşdırmanın aparıcı müəllifi Rouz Skott bildirib ki, nəticələr olduqca diqqətçəkicidir:

"Laboratoriyamızda pandemiyadan əvvəl test olunan 2,5 yaşlı uşaqlar bu tapşırığı uğurla yerinə yetirə bilirdi. Lakin karantindən sonra 5 yaşlı uşaqların belə bu testi keçə bilmədiyini gördük".

Pandemiya öncəsi test olunan 5 yaşlı uşaqların 80%-i (beşdə dördü) bu bacarığı nümayiş etdirdiyi halda, pandemiya sonrası bu göstərici 63%-ə (beşdə üçdən bir qədər çox) düşüb. Aşağı gəlirli ailələrdən gələn uşaqlar arasında isə bu göstərici 51%-ə enib.

Araşdırma bu fərqlərin dəqiq səbəblərini müəyyən etməsə də, əvvəlki tədqiqatlar göstərir ki, yüksək gəlirli ailələrdə valideynlərin övladları ilə daha çox vaxt keçirmək imkanı olduğu üçün bu uşaqlarda sosial bacarıqların inkişafına müsbət təsir edən əlavə fərdi ünsiyyət yaranıb.

Gələcəkdə çətinliklər yarana bilər

Tədqiqatçılar bildirir ki, sosial idrak bacarıqları zəif olan uşaqlar, gələcəkdə akademik və sosial sahələrdə çətinliklərlə qarşılaşa bilərlər. Professor Skott bununla bağlı qeyd edir:

"Sinifdə bir uşağın başqaları ilə qarşılıqlı əlaqədə olması üçün nələri nəzərə almalı olduğunu düşünün. O, dostluq qurmaq istəyir, lakin effektiv sosial ünsiyyət üçün digər uşaqların baxış bucaqlarını da anlamalıdır. Məsələn, iki uşaq fərqli oyunlar oynamaq istəyirsə, hər ikisi bir-birinin baxış bucağını nəzərə alaraq ortaq qərara gəlməlidir".

Bu, COVID-19-un uşaqların sağlamlığı və inkişafı üzərindəki təsirini araşdıran ilk elmi iş deyil. Əvvəlki tədqiqatlar göstərib ki, pandemiya ergenlik yaşına çatan qızlarda beynin erkən qocalmasına və inkişaf geriliyinin artmasına səbəb olub. Ümumilikdə, COVID-19-un uşaqlar və gənclər üzərində uzunmüddətli təsirlərinin olduğu daha aydın şəkildə görünməyə başlayır.

Aydın