Çox az bilinən, iqtisadiyyat üçün çətin vəziyyət Staqflyasiya nədir?

Bazar şəraitində qiymətlərartırsa, bu, iqtisadi canlanmanın göstəricisi olur, yəni istehsal, istehlak və məşğulluq da yüksəlir. Əksinə, iqtisadi durğunluq zamanı inflyasiya azalır, qiymətlər sabitləşir və ya enir. Lakin bəzi hallarda bu qayda pozulur və iqtisadiyyat eyni anda həm durğunluq, həm də inflyasiya ilə üz-üzə qalır. Bu nadir, amma çox çətin vəziyyət staqflyasiya adlanır.

Ölkə.az Valyuta.az-a istinadən staqflyasiya haqqında geniş məlumatı təqdim edir:

Staqflyasiya iqtisadiyyatda eyni zamanda yüksək inflyasiya, aşağı iqtisadi artım və yüksək işsizlik müşahidə olunan vəziyyətdir.
Bu, hökumətlər və mərkəzi banklar üçün ən mürəkkəb iqtisadi ssenarilərdən biridir. Çünki inflyasiyanı cilovlamaq üçün pul siyasətini sərtləşdirmək iqtisadi durğunluğu dərinləşdirə bilər. Bundan başqa iqtisadiyyatı canlandırmaq üçün pul kütləsini artırmaq isə inflyasiyanı daha da yüksəldir.
Staqflyasiya vəziyyətinin yaranmasının bir neçə əsas səbəbi var. 

Bunlardan biri təklif şoklarıdır.Ənənəvi səbəblərdən biri istehsal xərclərinin kəskin artmasıdır. Məsələn, neft və enerji qiymətlərinin qəfil bahalaşması istehsal və daşınma xərclərini yüksəldir, nəticədə qiymətlər artır, amma iqtisadi artım zəifləyir.

Yaranma səbəblərindən biri pul siyasətində səhvlərdir. Bəzi hallarda hökumət və mərkəzi bankların yanlış addımları (məsələn, həddindən artıq pul çapı, vaxtında faiz artımı etməmək) həm inflyasiyaya, həm də durğunluğa yol aça bilər.Struktur problemləri sə staqflyasiyaya gətirib çıxarır.

İqtisadiyyatda istehsalın səmərəsizliyi, zəif rəqabət, texnoloji geri qalma və əmək bazarındakı problemlər staqflyasiyanı dərinləşdirə bilər.

Staqflyasiyanın iqtisadiyyat üçün ağır nəticələri olur 

Əhalinin alıcılıq qabiliyyəti azalır. Qiymətlər qalxır, amma gəlirlər eyni sürətlə artmır.
İşsizlik yüksəlir. İstehsal azalır, müəssisələr işçi ixtisarına gedir.
İnvestisiya mühitinə mənfi təsir edir. Sərmayədarlar riskdən qaçır, iqtisadi bərpa yavaşlayır.
Sosial gərginlik arta bilər. İşsizlik və bahaçılıq eyni vaxtda insanların həyat səviyyəsini pisləşdirir.

Staqflyasiyanı aradan qaldırmaq çox çətindir, lakin bəzi strategiyalar tətbiq olunarsa, bu vəziyyəti dəyişmək olar

Pul siyasətini tarazlaşdıraraq, faiz dərəcələrinin mərhələli şəkildə artırılması ilə inflyasiyanın azaldılması, amma eyni zamanda iqtisadi canlanmanı tam boğmamaq, səmərəli infrastruktur xərcləmələri və istehsalı dəstəkləyən subsidiya proqramları ilə iqtisadi artımı stimullaşdırmaq, rəqabət mühitini yaxşılaşdırmaq, istehsalın səmərəliliyini artırmaq, yeni texnologiyalara investisiya etmək, idxaldan asılılığı azaltmaq, alternativ enerji mənbələrinə keçid və daxili istehsalın inkişaf etdirməklə bu prosesi ləngitmək və ya yumşaltmaq olar. 

Staqflyasiya iqtisadiyyat üçün “ikiqat təzyiq” yaradan nadir, amma çox təhlükəli haldır. İqtisadi siyasətçilər üçün bu vəziyyətdən çıxış yolu həm inflyasiyanı nəzarətə almaq, həm də iqtisadiyyatı canlandırmaq kimi iki zidd məqsədi eyni anda izləməyi tələb edir.

Bu səbəbdən staqflyasiya yalnız qısamüddətli tədbirlərlə deyil, həm də uzunmüddətli struktur islahatlarla aradan qaldırıla bilər. Neft və enerji bazarındakı dəyişikliklər, qlobal ticarət müharibələri və maliyyə bazarlarının qeyri-sabitliyi fonunda staqflyasiya riskləri gələcəkdə də aktual mövzu olaraq qalacaq.