Deputat problemli kreditlərlə bağlı vacib təklif verdi

Məhkəmə qərarlarının icrası sahəsində vəziyyəti təhlil edərkən, ilk növbədə nəzərə almalıyıq ki, hakimiyyət orqanlarının öz funksiyalarını həyata keçirməsi dövlətin birbaşa konstitusion vəzifələrinə daxildir və insanların hüquq-azadlıqlarının qorunması ilə birbaşa bağlıdır. İctimai fikri formalaşdıran ən mühüm sahələrdən biri məhz məhkəmə qərarlarının gələcək aqibətidir. Əgər ötən illərdə icrası gerçəkləşməyən 1 milyondan çox işdən danışırıqsa, o zaman məsələ təkcə hakimiyyət orqanının nüfuzu ilə məhdudlaşmır, həmçinin qanuni mexanizmlərlə problemin həlli yolunu tapmayan insanlar alternativ yollara əl atırlar ki, kriminogen duruma, cinayətlərin statistikasına təsir edən hadisələr məhz legitim vasitələrin tükəndiyi anda meydana çıxır.

Globalinfo.az xəbər verir ki, bu fikirləri Milli Məclisin bu günkü plenar iclasında deputat Zahid Oruc deyib.

Onun sözlərinə görə, Ədliyyə Nazirliyində həyata keçirilən dəyişikliklər gerçəkdən bütün sahələrdə, o cümlədən məhkəmə qərarlarının icrasının sürətlənməsində özünü göstərir:

“Parlament üzvlərinə daxil olan müraciətlərin mühüm bir hissəsinin məhz məhkəmə sistemi ilə bağlı olması, nazirliyin təşəbbüslərinə dəstək verməyi tələb edir. Hazıda müzakirəsini apardığımız dəyişikliklər təqdirəlayiqdir, çünki mövcud qanunun qəbulundan 25 il keçir, ictimai münasibətlərin mövcud tələblərinə cavab vermir, sui-istifadəyə şərait yaradır. Beləliklə, icra prosedurlarının və mexanizmlərinin təkmilləşdiirlməsi operativliyə və səmərəliliyinin artırılmasına kömək edəcəkdir.

Ona görə də inanırıq ki, yeni “İcra Məcəlləsi”nin qəbulu İcra institutunun fəaliyyətinin hüquqi əsaslarının ən yaxşı təcrübələr ısasında gücləndirilməsinə imkan verəcəkdir.

Lakin icra olunan 100 minlərlə vətəndaşlarımızın qanuni hüquqlarının yerinə yetirlməsinə kömək etsə də problemin dərindən təhlil edilməsi təkcə qanunvericilik sahəsində deyil, eləcə də dövlət-özəl sektor və vətəndaşlar arasında bir sıra təcili tədbirlərə ehtiyacı üzə çıxarır.

Birinci növbədə, icrasını gözləyən və ildən-ilə ötürülən işlərin strukturunun təhlili gələcəkdə nəticə ilə ilə deyil, səbəblərlə mübarizəyə imkan verər. İcra məmurlarının hazırki yükü məhkəmə orqanlarından daha çətindir. Gəlin, birlikdə illər üzrə dinamikaya və müqayisəli qiymətləndirmələrə baxaq”.

Deputat qeyd edir ki, son illər xidmətin icraatına daxil olan sənədlər açıq mənbələrdə məhkəmə sisteminin aktlarının sayından göründüyü kimi, ötən il 400 minə yaxın olub:

Zahid Oruc

“Göründüyü kimi, əvvəlki illərlə müqayisədə göstərici 80 min iş və ya 25 % çoxdur.

İcra işlərində kütləvi problem təminatsız kreditlər məsələsidir. Kimsə məsələni sosial-iqtisadi durum, mental dəyərlər, istehlakçı davranışları, ictimai dəbin və digər faktorların üzərində axtara bilər. Lakin nəticə dəyişmir – borclunun sabit gəliri, tutuma yönəldilə biləcək əmlakı olmayanda işlərin icrası mümkünsüz olur, borclular barəsində məsuliyyət tədbirlərinin icrasına da yol verilmir. Belə işlərin çəkisinin artması isə icra göstəricilərinə mənfi təsir göstərir.

Ona görə də dövlət orqanları banklarla geniş müzakirələr apara bilər – nə üçün belə yüksək faizlərlə və qaytarılması öncədən mümkünsüz görünən milyonlarla manat vəsaitinin vətəndaşların üzərinə yüklənməsinə gedirlər. Bəlli olduğu kimi, devalvasiya nəticəsində məbləği 1 milyard manatdan yuxarı olan problemli kreditlərin qaytarılması üçün cənab prezident tərəfindən müvafiq tədbirlər görüldü, külli miqdarda vəsaitlər borcların qapadılmasına yönəldildi və indiki 400 milyon manatlıq səviyyəyə endirilməsinə gətirib çıxardı. Lakin iqtisadi-sahibkarlıq mühiti üçün sözügedən rəqəmin özü də ağır problemdir.

Təəssüflər olsun ki, təminatlı kreditlərdə də icra olunmayan işlərin sayı 100 mindən çoxdur. İşlərin kəskin artımı icra məmurlarının iş yükünü kritik həddə çatdırır. Bir icra məmuruna düşən işlərin sayı il ərzində 3000-ə yaxın olur. Lakin rəqəmlərin orta göstəricisi dəqiq mənzərə deyil, çünki ayrı-ayrı icra orqanlarında həllini gözləyən qərarların sayı qat-qat çoxdur.

İcra olunmayan qərarların mühüm bir hissəsini inzibati məsələlər təşkil edir. Əgər dövlət orqanlarının hərəkət və hərəkəsislziyi məhkəmə sistemini, nəticədə icra institutunun yükünü hədsiz artırırsa, onda birinci növbədə, problem kökündə-bazisində həll edilməlidir.
Özəl icra təsisatını qurmaq da dövlətin səlahiyyətlərinin çox asanlıqla digər qurumlara verilməsindən çox onun effektiv olacağına və iqtisadi əsaslandırılmasına ehtiyacı göstərir. Belə ki, Qazaxıstan nümunəsi heç də uğurlu olmayıb.

Lakin İcra institutuna kömək göstərmək üçün bir sıra tədbirləri nazirlik həyata keçirir və onları alqışlayırıq. Əvvəlki illərdə borclunun əmlakının hərraca çıxarılması ilə onun qiymətinin 40 faizdən çox azaldılması nəticəsində tələbkarlar tərəfindən alınması təcrübəsinə son qoyulması üçün yeni modelin tətbiqi və portalın yaradılması müsbət hadisədir.

Hərracların elektron qaydada keçirilməsi əvvəlki tillərdə heç vaxt özünü göstərməyən rəqabətli mühitə səbəb olub, əmlakların daha yuxarı qiymətlərə satılmasına şərait yaradıb. İnanırıq ki, hazırkı dəyişikliklərlə icra institutunun fəaliyyətinə kömək edəcək, məhkəmə qərarlarının icrası sahəsində mühüm dəyişikliklərə yol açacaq, dövlət-vətəndaş münasibətlərinin yaxşılaşdırılmasında önəmli rol oynayacaqdır”.

Safura Bənnayeva
Globalinfo.az