Icma.az
close
up
RU
Dəyişən dünyanın YENİ REALLIQLARI BMT Təhlükəsizlik Şurası yenidən TƏŞKİL OLUNACAQ?

Dəyişən dünyanın YENİ REALLIQLARI BMT Təhlükəsizlik Şurası yenidən TƏŞKİL OLUNACAQ?

Bizim media portalından verilən məlumata əsasən, Icma.az bildirir.

BMT-nin Baş katibi Antonio Quterreş yenə də pessimist notlarla çıxış edib:
“BMT Təhlükəsizlik Şurası köhnəlib və onun işi tez-tez iflic vəziyyətinə düşür”.
Onun fikrincə, beynəlxalq maliyyə arxitekturası müasir iqtisadiyyatı əks etdirmir və “qeyri-adekvat və ədalətsizdir”. BMT-nin Baş katibi qlobal idarəçiliyi gücləndirmək üçün işi davam etdirməyə çağırıb.
Nəzərə alaq ki, bu Baş katibin ilk pessimist çıxışı deyil. O daha öncə də buna bənzər fikirlər səsləndirmişdi. Antonio Quterreş BMT-nin bəzi strukturlarının zamanla ayaqlaşmadığını və yenidən formalaşmasına ehtiyac duyduğunu etiraf etmişdi.
 

MÖVZU İLƏ BAĞLI:
Quterreş: “BMT Təhlükəsizlik Şurası köhnəlib”


Bu cür strukturlar arasında  Təhlükəsizlik Şurasının da adı çəkilmişdi. Onun fikrincə Təhlükəsizlik Şurası “daha ədalətli bir təmsilçiliyə” çevrilməlidir. Antonio Quterreş bununla bağlı fikirlərini belə ifadə etmişdi:
“Biz nəvələrimiz üçün yaradılan strukturlardan istifadə edib nəvələrimiz üçün gələcək qura bilməyəcəyik". 
Uğursuz cəhd
Baş katib BMT TŞ-nin funksionallığını artırmaq üçün hətta bu ilin sentyabrında Nyu-Yorkdakı əsas qərargah binasında BMT Baş Assambleyasının "Yüksək Səviyyəli Həftə"sinin keçirilməsini təklif etmişdi. Həmin həftə sentyabrın 22-30-u arası keçirildi. Tədbirə BMT-yə üzv 193 ölkədən 150-si ölkə başçısı və Baş nazir, digər ölkələr isə xarici işlər naziri səviyyəsində rəsmilər qatıldı. Lakin bir həftə davam edən müzakirələr nəticəsiz qaldı. Hər hansı qəti qərar qəbul edilmədi.
Bunun da bir sıra səbəbləri var.
Əsas səbəb odur ki, BMT bir qurum olaraq qlobal güclər tərəfindən idarə olunur. Həmin güclər istədikləri qərarı BMT-nin Təhlükəsizlik Şurasında keçirə bilirlər. Eyni zamanda, TŞ üzvü olan ABŞ, Fransa, Rusiya, Çin və Böyük Britaniya istədikləri qərara veto qoymaq hüququna malikdir.
Nəzərə alaq ki, bu dövlətlər əks qütbdə qərar tutublar və heç zaman maraqları üst-üstə düşmür. Ona görə də taleyüklü məsələlərdə bu 5 dövlət ancaq pozuculuqla məşğul olur. Ona görə də BMT-nin TŞ-ı ya yekdil qərar qəbul edə bilmir, ya da ki, qəbul edilmiş qərarın icrası hansısa üzv dövlət tərəfindən pozulur.
ABŞ faktoru
Bu məsələdə ABŞ faktoru vacib məsələdir. Çünki, BMT-nin baş qərargahı Nyu-Yorkda yerləşir. Ən başlıcası BMT-nin əsas donoru ABŞ-dır. Ona görə də rəsmi Vaşinqtonun istənilən qərarı BMT-nin baş katibliyi üçün keçərlidir.
Xatırladaraq ki, ötən əsrin 90-cı illərində SSRİ-nin dağılmasından sonra BMT müstəqil hərəkət etmək niyyətində idi. O zaman ilk təhdid Ağ Evdən gəldi. Rəsmi Vaşinqton açıq şəkildə bildirdi ki, “əgər biz deyən olmayacaqsa, o zaman qurum baş ofisinin ABŞ-dan köçürülməsi məsələsinə baxmalıdır”. Eyni zamanda, ABŞ BMT-yə yardımlarını da dayandıracağını bildirdi.
Məhz bu və digər səbəblərdən BMT bu gün lazımsız bir quruma çevrilib. Təsadüfi deyil ki, bunu həm qurumun özü, həm də üzv ölkələrin rəsmiləri etiraf edir.
Məsələn, Türkiyə Böyük Millət Məclisinin (TBMM) sədri Numan Kurtulmuş bir neçə ay əvvəl Kocali Universitetinin yeni tədris ilinin açılış mərasimində çıxışı zamanı deyib ki, BMT Təhlükəsizlik Şurası  demək olar ki, zibil qutusuna atılmış bir qurumdur.
O bildirib ki, bu təşkilat funksiyalarını yerinə yetirmir:
“Bu gün “beynəlxalq hüquq”, “müharibə cinayətləri” termini mənasını itirib. Bu gün BMT TŞ müharibələrə, ayrı-ayrı regionlardakı hərbi toqquşmalara tamamilə laqeyd yanaşır. BMT hansı müharibəni dayandırıb? Rusiya ilə Ukrayna arasında davam edən savaşı dayandıra, müharibə cinayətlərinin qarşısını ala bildimi? Yox”.
BMT-nin TŞ-nin yenidən təşkili barədə təkliflər tez-tez səslənir. Məsələn, bu günlərdə Dördtərəfli Təhlükəsizlik Dialoqu (QUAD) ölkələrinin liderləri - ABŞ, Hindistan, Yaponiya və Avstraliya - yeni daimi üzvlərin daxil edilməsi üçün BMT Təhlükəsizlik Şurasını (TŞ) islahata çağırıblar: 
"Biz BMT Təhlükəsizlik Şurasının daimi və qeyri-daimi üzvlük kateqoriyalarını genişləndirməklə onun daha əhatəli, şəffaf, effektiv, demokratik və hesabatlı olmasına təcili ehtiyac olduğunu dərk edərək, BMT Təhlükəsizlik Şurasında islahatlar aparacağıq".
QUAD ölkələri hesab edir ki, yenilənmiş Təhlükəsizlik Şurasında daimi yerlərin genişləndirilməsi Afrika, Asiya, Latın Amerikası və Karib hövzəsindən yeni ölkələrin təmsilçiliyini əhatə etməlidir.
Təhlükəsizlik Şurası barədə Türkiyə Prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğanın məşhur “dünya 5-dən ibarət deyil” fikri isə artıq aforizm kimi işlənir.
BMT-nin TŞ-ı yenidən qurula bilərmi?
Çağırışlar və təkliflər çox olsa da, bu barədə fikir birliyi yoxdur. Təşəbbüslə çıxış edən istənilən ölkə TŞ-də öz təmsilçiliyini görmək istəyir. Üstəlik, hazırkı üzvlər də öz mandatlarını təhvil vermək barədə düşünmür.  Ona görə də TŞ-nin yenidən formalaşması yaxın zaman üçün qeyri-mümkün kimi görünür.
Surxay Atakişiyev, Bizim.Media

Ən son xəbərləri və yenilikləri almaq üçün Icma.az saytını izləyin.
seeBaxış sayı:119
embedMənbə:https://bizim.media
archiveBu xəbər 13 Dekabr 2024 15:53 mənbədən arxivləşdirilmişdir
0 Şərh
Daxil olun, şərh yazmaq üçün...
İlk cavab verən siz olun...
topGünün ən çox oxunanları
Hal-hazırda ən çox müzakirə olunan hadisələr

Bakının bir çox yollarında nəqliyyatın sıxlığı müşahidə olunur SİYAHI

20 Oktyabr 2025 08:25see195

“Bu gün layiq olduğumuz qələbə əldə etdik”

19 Oktyabr 2025 19:14see187

AZAL da yarıtmaz idarəçilik, yoxsa... Təyyarələrdə yaranan problemlər nəylə bağlıdır? (VİDEO)

21 Oktyabr 2025 09:20see154

Rəştdən Həştərxana birbaşa uçuşlar başladı

19 Oktyabr 2025 19:10see145

Xaricdə saxta təhsil: Valideynlər xəbərsiz, tələbələr savadsız EKSPERT RƏYİ

21 Oktyabr 2025 05:43see142

Sarıkökün bu faydalarını çoxları bilmir

20 Oktyabr 2025 07:01see141

Ərdoğandan Şimali Kiprdə keçirilən prezident seçkilərinin ilkin nəticələrinə reaksiya

20 Oktyabr 2025 00:57see139

“Amazon”, “Snapchat” və “Zoom”da problem yarandı

20 Oktyabr 2025 14:39see135

Tramp görüşü zamanı daim Zelenskiyə söyüş söyürdü

19 Oktyabr 2025 23:19see132

Körpələrdə genetik xəstəliklərin aşkarlanması üçün ölkəyə 300 mindən çox test gətiriləcək

19 Oktyabr 2025 20:14see131

İspaniya La Liqası: Real Madrid səfərdən 3 xalla qayıdır

20 Oktyabr 2025 01:12see131

Tbilisidəki son etirazlara görə 14 nəfər saxlanıldı

19 Oktyabr 2025 18:49see130

İş adamı hava limanında həbs edildi

20 Oktyabr 2025 20:43see128

“Mən ABŞ ı təhlükəyə ata bilmərəm...”

19 Oktyabr 2025 19:18see128

Rıbin və həyat yoldaşı öləcəkləri halda tək oğul övladlarına təlimatlar tərtib ediblər...

20 Oktyabr 2025 00:18see127

Əməkdar artist Yadigar Muradovun vəziyyəti stabilləşib

19 Oktyabr 2025 18:49see127

Səhər yeməyində turşu yeməyin 5 faydası

21 Oktyabr 2025 02:51see126

Oyundan sonra duş qəbul edə bilmədilər Atletiko dan UEFA ya şikayət

21 Oktyabr 2025 00:12see126

Elmar Məmmədyarovdan açıqlama: “Kimin qarın ağrısı varsa, adımı hallandırır”

19 Oktyabr 2025 21:04see125

Rusiya bankları İran akkreditivlərini qəbul etməyə başlayıblar

20 Oktyabr 2025 15:22see123
newsSon xəbərlər
Günün ən son və aktual hadisələri