Icma.az
close
up
RU
Dəyişən dünyanın YENİ REALLIQLARI BMT Təhlükəsizlik Şurası yenidən TƏŞKİL OLUNACAQ?

Dəyişən dünyanın YENİ REALLIQLARI BMT Təhlükəsizlik Şurası yenidən TƏŞKİL OLUNACAQ?

Bizim media portalından verilən məlumata əsasən, Icma.az bildirir.

BMT-nin Baş katibi Antonio Quterreş yenə də pessimist notlarla çıxış edib:
“BMT Təhlükəsizlik Şurası köhnəlib və onun işi tez-tez iflic vəziyyətinə düşür”.
Onun fikrincə, beynəlxalq maliyyə arxitekturası müasir iqtisadiyyatı əks etdirmir və “qeyri-adekvat və ədalətsizdir”. BMT-nin Baş katibi qlobal idarəçiliyi gücləndirmək üçün işi davam etdirməyə çağırıb.
Nəzərə alaq ki, bu Baş katibin ilk pessimist çıxışı deyil. O daha öncə də buna bənzər fikirlər səsləndirmişdi. Antonio Quterreş BMT-nin bəzi strukturlarının zamanla ayaqlaşmadığını və yenidən formalaşmasına ehtiyac duyduğunu etiraf etmişdi.
 

MÖVZU İLƏ BAĞLI:
Quterreş: “BMT Təhlükəsizlik Şurası köhnəlib”


Bu cür strukturlar arasında  Təhlükəsizlik Şurasının da adı çəkilmişdi. Onun fikrincə Təhlükəsizlik Şurası “daha ədalətli bir təmsilçiliyə” çevrilməlidir. Antonio Quterreş bununla bağlı fikirlərini belə ifadə etmişdi:
“Biz nəvələrimiz üçün yaradılan strukturlardan istifadə edib nəvələrimiz üçün gələcək qura bilməyəcəyik". 
Uğursuz cəhd
Baş katib BMT TŞ-nin funksionallığını artırmaq üçün hətta bu ilin sentyabrında Nyu-Yorkdakı əsas qərargah binasında BMT Baş Assambleyasının "Yüksək Səviyyəli Həftə"sinin keçirilməsini təklif etmişdi. Həmin həftə sentyabrın 22-30-u arası keçirildi. Tədbirə BMT-yə üzv 193 ölkədən 150-si ölkə başçısı və Baş nazir, digər ölkələr isə xarici işlər naziri səviyyəsində rəsmilər qatıldı. Lakin bir həftə davam edən müzakirələr nəticəsiz qaldı. Hər hansı qəti qərar qəbul edilmədi.
Bunun da bir sıra səbəbləri var.
Əsas səbəb odur ki, BMT bir qurum olaraq qlobal güclər tərəfindən idarə olunur. Həmin güclər istədikləri qərarı BMT-nin Təhlükəsizlik Şurasında keçirə bilirlər. Eyni zamanda, TŞ üzvü olan ABŞ, Fransa, Rusiya, Çin və Böyük Britaniya istədikləri qərara veto qoymaq hüququna malikdir.
Nəzərə alaq ki, bu dövlətlər əks qütbdə qərar tutublar və heç zaman maraqları üst-üstə düşmür. Ona görə də taleyüklü məsələlərdə bu 5 dövlət ancaq pozuculuqla məşğul olur. Ona görə də BMT-nin TŞ-ı ya yekdil qərar qəbul edə bilmir, ya da ki, qəbul edilmiş qərarın icrası hansısa üzv dövlət tərəfindən pozulur.
ABŞ faktoru
Bu məsələdə ABŞ faktoru vacib məsələdir. Çünki, BMT-nin baş qərargahı Nyu-Yorkda yerləşir. Ən başlıcası BMT-nin əsas donoru ABŞ-dır. Ona görə də rəsmi Vaşinqtonun istənilən qərarı BMT-nin baş katibliyi üçün keçərlidir.
Xatırladaraq ki, ötən əsrin 90-cı illərində SSRİ-nin dağılmasından sonra BMT müstəqil hərəkət etmək niyyətində idi. O zaman ilk təhdid Ağ Evdən gəldi. Rəsmi Vaşinqton açıq şəkildə bildirdi ki, “əgər biz deyən olmayacaqsa, o zaman qurum baş ofisinin ABŞ-dan köçürülməsi məsələsinə baxmalıdır”. Eyni zamanda, ABŞ BMT-yə yardımlarını da dayandıracağını bildirdi.
Məhz bu və digər səbəblərdən BMT bu gün lazımsız bir quruma çevrilib. Təsadüfi deyil ki, bunu həm qurumun özü, həm də üzv ölkələrin rəsmiləri etiraf edir.
Məsələn, Türkiyə Böyük Millət Məclisinin (TBMM) sədri Numan Kurtulmuş bir neçə ay əvvəl Kocali Universitetinin yeni tədris ilinin açılış mərasimində çıxışı zamanı deyib ki, BMT Təhlükəsizlik Şurası  demək olar ki, zibil qutusuna atılmış bir qurumdur.
O bildirib ki, bu təşkilat funksiyalarını yerinə yetirmir:
“Bu gün “beynəlxalq hüquq”, “müharibə cinayətləri” termini mənasını itirib. Bu gün BMT TŞ müharibələrə, ayrı-ayrı regionlardakı hərbi toqquşmalara tamamilə laqeyd yanaşır. BMT hansı müharibəni dayandırıb? Rusiya ilə Ukrayna arasında davam edən savaşı dayandıra, müharibə cinayətlərinin qarşısını ala bildimi? Yox”.
BMT-nin TŞ-nin yenidən təşkili barədə təkliflər tez-tez səslənir. Məsələn, bu günlərdə Dördtərəfli Təhlükəsizlik Dialoqu (QUAD) ölkələrinin liderləri - ABŞ, Hindistan, Yaponiya və Avstraliya - yeni daimi üzvlərin daxil edilməsi üçün BMT Təhlükəsizlik Şurasını (TŞ) islahata çağırıblar: 
"Biz BMT Təhlükəsizlik Şurasının daimi və qeyri-daimi üzvlük kateqoriyalarını genişləndirməklə onun daha əhatəli, şəffaf, effektiv, demokratik və hesabatlı olmasına təcili ehtiyac olduğunu dərk edərək, BMT Təhlükəsizlik Şurasında islahatlar aparacağıq".
QUAD ölkələri hesab edir ki, yenilənmiş Təhlükəsizlik Şurasında daimi yerlərin genişləndirilməsi Afrika, Asiya, Latın Amerikası və Karib hövzəsindən yeni ölkələrin təmsilçiliyini əhatə etməlidir.
Təhlükəsizlik Şurası barədə Türkiyə Prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğanın məşhur “dünya 5-dən ibarət deyil” fikri isə artıq aforizm kimi işlənir.
BMT-nin TŞ-ı yenidən qurula bilərmi?
Çağırışlar və təkliflər çox olsa da, bu barədə fikir birliyi yoxdur. Təşəbbüslə çıxış edən istənilən ölkə TŞ-də öz təmsilçiliyini görmək istəyir. Üstəlik, hazırkı üzvlər də öz mandatlarını təhvil vermək barədə düşünmür.  Ona görə də TŞ-nin yenidən formalaşması yaxın zaman üçün qeyri-mümkün kimi görünür.
Surxay Atakişiyev, Bizim.Media

Ən son xəbərləri və yenilikləri almaq üçün Icma.az saytını izləyin.
seeBaxış sayı:123
embedMənbə:https://bizim.media
archiveBu xəbər 13 Dekabr 2024 15:53 mənbədən arxivləşdirilmişdir
0 Şərh
Daxil olun, şərh yazmaq üçün...
İlk cavab verən siz olun...
topGünün ən çox oxunanları
Hal-hazırda ən çox müzakirə olunan hadisələr

Yarım əsrimə qədəm qoydum

21 Oktyabr 2025 20:33see249

La Liqa ABŞ da keçiriləcək “Barselona” “Vilyarreal” matçının ləğv edildiyini açıqlayıb

22 Oktyabr 2025 00:15see238

Türkiyədə FETÖ əməliyyatı : 286 nəfər saxlanıldı

22 Oktyabr 2025 06:53see199

“Azərkosmos” peyk istehsalına hazırlaşır kosmik sənayenin inkişafında yeni mərhələ

21 Oktyabr 2025 19:12see199

Təl Əvivdən Bakıya reyslər bərpa edilir

21 Oktyabr 2025 19:39see193

Toyuq əti və yumurta bahalaşacaq SƏBƏB BUDUR KONKRET

22 Oktyabr 2025 12:02see187

3 boksçumuz da qalib oldu

22 Oktyabr 2025 10:54see176

Dabaq xəstəliyi xaricdən gətirilən ət məhsullarına tələbatı artırdı (VİDEO)

21 Oktyabr 2025 23:40see167

Azərbaycan ötən ay genişzolaqlı internetin orta sürətinə görə Cənubi Qafqazda liderliyini saxlayıb

21 Oktyabr 2025 13:54see166

“Həyatın mənası yaşla necə dəyişir? Yeni tədqiqat

21 Oktyabr 2025 15:52see159

Bakı Tehran: yeni etimad mərhələsi

22 Oktyabr 2025 09:59see157

Atletiko ya can verməyən Qarabağ Atletik in də öhdəsindən gələ bilər

21 Oktyabr 2025 17:36see141

Ruslar Çin avtomobillərindən narazılıq edirlər...

21 Oktyabr 2025 23:06see134

Suriya universitetlərində Türk dili və Ədəbiyyatı bölümü YARADILIB

22 Oktyabr 2025 16:35see134

Daha 8 məsələ parlamentin plenar iclasına tövsiyə edilib

21 Oktyabr 2025 17:38see133

Türkiyə XİN: Knessetin İordan çayının Qərb sahili ilə bağlı qərarı beynəlxalq hüquqa ziddir

22 Oktyabr 2025 23:42see131

Özünü maşın vurub öldürdü, xəbəri alan atasının da ürəyi dayandı Foto

22 Oktyabr 2025 07:17see130

VK sədri Dünya Məktəbinin şagirdləri ilə görüşüb FOTOLAR

22 Oktyabr 2025 10:52see129

Cahangir Babayev Dünya Karate Federasiyası tərəfindən təltif olunub

21 Oktyabr 2025 19:39see123

170 saylı marşrutda tıxac kabusu: Daşıyıcı şirkət açıqlama verdi

22 Oktyabr 2025 23:38see121
newsSon xəbərlər
Günün ən son və aktual hadisələri