Dubay şokoladının qaranlıq tərəfi: Necə ekoloji fəlakətə gətirib çıxarır?

Dubay şokoladı artıq bir neçə aydır ki, bütün dünyanı dəlicəsinə ələ keçirib. İstehlakçı çılğınlığının sonu görünmür. Vəziyyət o yerə çatıb ki, insanlar püstə ilə doldurulmuş şokolad batonlarını almaq və onlarla “TikTok” videosu çəkmək üçün bir neçə saat növbəyə durmağa belə hazırdırlar. Amma trend olan bu şirniyyatın əsas tərkib hissəsi olan püstə ətrafında bu cür hərəkətlilik ciddi ekoloji fəsadlara səbəb olur.
 

Sfera.az bildirir ki, son zamanlar Dubay şokoladı əsas kulinariya trendinə çevrilib. Amma onun doldurulması üçün püstə yetişdirmək çətindir və bu ləpə kimi “bumu” ətraf mühit üçün ciddi nəticələrə səbəb olur.

Dubay şokoladı üçün bir kilometr uzunluğunda növbə

İstər kruvasan, istər tiramisu, istərsə də sadəcə krem ​​- püstə çoxdan çox məşhurdur. Bu səbəbdən bu “yaşıl qızıl” qıtdır və tezliklə daha da bahalaşacaq: Əmtəə ekspertləri deyirlər ki, bütün dünyada tələbat kəskin artıb. Püstə ağaclarının becərildiyi sahələr böyüyür, lakin öz növbəsində onlar çox su tələb edir.
Püstə harada bitir və haradan gətirilir?

Püstə ağaclarının hündürlüyü on-on beş metrə qədər böyüyür və bir neçə yüz il yaşaya bilər.
Yabanı püstə Yaxın Şərqdə və Orta Asiyada bitir. Püstə qədim zamanlardan xüsusi olaraq becərilir və insanlar onun yüksək qida dəyərini həmişə yüksək qiymətləndiriblər. Antep fıstığı sağlam və dadlıdır və eyni zamanda dərman kimi qəbul edilir. Hər nə qədər bunu dəstəkləyən elmi dəlillər az olsa da, bir şey aydındır: tərkibində çoxlu doymamış yağlar, çoxlu protein, maqnezium, vitaminlər və antioksidantlar var. Püstə Makedoniyalı İskəndərlə birlikdə Avropaya gəlib. Eramızdan əvvəl IV əsrdə Farsları fəth edəndə, o, meyvəni imperator Tiberius dövründə vətəninə gətirib. Buradan da İtaliya və İspaniyaya yayılıb. Püstə 19-cu əsrdə Yeni Dünyada meydana çıxıb.
Bu gün Kaliforniya əsas püstə istehsalçısıdır, dünyada yığılan bütün püstələrin yarıdan çoxu Qızıl Ştatdan gəlir. Amerika uzun müddətdir ki, İranı ən böyük ixracatçı kimi əvəzləyib. Püstə Hindistan, Türkiyə və Suriyada da yetişdirilir. Avropa mənşəli püstə çox nadirdir.
 

Beləliklə, ən böyük şokolad istehsalçılarından biri olan İsveçrə hər il təxminən min ton püstə idxal edir: ABŞ-dan qabıqsız, İrandan qabıqlı. İran püstələrini bəzən qidanın “Rolls-Royce”u adlandırırlar.
 

Dünyanın ən böyük ərazisi İranın Kirman və Rəfsəncan şəhərləri ətrafında, ikinci ən böyük ərazi Kaliforniyanın cənubunda, San Xoakin vadisində yerləşir. Hər iki bölgə isti günləri və sərin gecələri olan səhra iqlimindən bəhrələnən püstə ağaclarının yetişdirilməsi üçün idealdır.
 

Böyük üstünlüyü odur ki, püstə ağacları tozlandırıcılardan asılı deyil. Tozcuqları arılar deyil, külək daşıyır. Erkək ağaclar polen tədarükçüsü kimi xidmət edir və əsasən dişi ağacların altına əkilir. Tozlandırma martın ortalarında başlayır və aprelin əvvəlində bitir.
Püstə ağacının yaxşı məhsul verməsi üçün yeddi il lazımdır. Bu hələ də botanikləri çaşdırır. İranda tək illərin məhsulu adətən cüt illərə nisbətən daha yüksək olur. ABŞ-da cüt saylı illər ən yüksək məhsul verir.
 

Püstə yetişdirilməsi quraqlığa gətirib çıxarır

Artan qlobal tələbat getdikcə daha çox fermeri püstə yetişdirməyə məcbur edir. Son on ildə məhsul iki dəfədən çox artıb və hazırda bir milyon tondan artıqdır. Püstə ağaclarının quru ərazilərdə böyüməyi xüsusilə cəlbedici edən başqa bir üstünlüyü var: onlar quraqlığa bir çox digər bitkilərdən daha yaxşı dözürlər. Kökləri 15 metr dərinliyə endiyi üçün quru dövrlərdə daha uzun müddət yaşaya bilirlər.

Xanım