Dünya yeni təhlükəli dövrə qədəm qoyub Bizi nə gözləyir?

Soyuq müharibənin sonunda dünyanın aparıcı dövlətləri nüvə silahlarının azalmasının planeti daha təhlükəsiz edəcəyinə dair razılığa gəlmişdilər. Lakin bu dövr artıq sona çatıb.
Demokrat.az xəbər verir ki, bu barədə "The Wall Street Journal" yazıb.
Silahlanma üzərində nəzarətə dair müqavilələr pozulur, nüvə dövlətləri arsenalını gücləndirir və bu silahların yayılması riski artır. Döyüş meydanında üstünlük qazanmaq məqsədilə taktiki nüvə silahlarından istifadə ehtimalı daha çox müzakirə olunur.
Nüvə müharibəsi qorxusunun təməli 1945-ci ildə, Nyu-Meksikoda yerləşən "Trinity" poliqonunda ilk nüvə partlayışının həyata keçirilməsi ilə qoyulub. 1963-cü ildə ABŞ prezidenti Con Kennedi Soyuq müharibə dövründə nüvə silahının onlarla ölkənin əlinə keçməsinin mümkünlüyündən narahatlığını ifadə edərək bunu ən böyük təhlükə adlandırıb.
Onilliklər ərzində silahlanmaya nəzarətə dair müqavilələr, texnoloji baryerlər və qarşılıqlı zəmanətli məhvolma prinsipi ən pis ssenarilərin həyata keçməsinin qarşısını alırdı.
Qlobal nüvə silahı ehtiyatları 1980-ci illərin ortalarında zirvəyə çatmış, lakin sonradan tədricən azalmağa başlamışdı. 1991-ci ildə ABŞ və Sovet İttifaqı arasında strateji silahların ixtisarına dair ilk müqavilə imzalanmışdı.
Lakin hazırda Rusiya ilə ABŞ arasında mövcud olan mühüm razılaşmalar təhlükə altındadır. Orta və yaxın mənzilli raketlərin ləğv edilməsinə dair müqavilə ləğv edilib, döyüş başlıqlarının sayını məhdudlaşdıran müqavilənin isə müddəti gələn ilin əvvəlində sona çatacaq.
Vaşinqton Rusiyanın və Çinin artan təhlükələrinə qarşı çıxmaq üçün nüvə potensialını genişləndirməyin vacibliyini daha çox vurğulayır ki, bu da yeni silahlanma yarışına səbəb ola bilər.
Hesablamalara görə, Çin 2035-ci ilə qədər nüvə ehtiyatlarını üç dəfə artırmağı planlaşdırır. Artıq Pekinin arsenalında ABŞ ərazisinə çata biləcək təxminən 600 qitələrarası raket var. Bununla yanaşı, Çin, nüvə güclərinin məhdudlaşdırılması ilə bağlı Rusiya və ABŞ ilə danışıqlara başlamaq təkliflərini rədd edir.
ABŞ və Rusiya strateji ehtiyatları azaltdıqları halda, taktiki nüvə silahı ilə bağlı narahatlıqlar artır. Bu silahların daha az gücü və qısa mənzili onların adi hərbi münaqişələrdə istifadə edilməsini mümkün edir. Moskva dəfələrlə bu silahların Ukraynada tətbiq edilə biləcəyi ilə bağlı işarələr verib. Noyabr ayında Rusiya hətta doktrinasını yeniləyərək bu silahlardan istifadə hallarını genişləndirib.
1970-ci ildə qəbul edilmiş Nüvə Silahlarının Yayılmamasına dair Müqavilə (NPT) ilə təmin olunan nüvə silahlarının yayılmasının qarşısını almaq səyləri təzyiq altındadır. Müqaviləni 191 dövlət imzalasa da, üç nüvə ölkəsi ona qoşulmayıb və Şimali Koreya 2003-cü ildə ondan çıxıb.
İran NPT-nin iştirakçısı olsa da, nüvə silahı yaratmağa bir neçə ay məsafədədir. Səudiyyə Ərəbistanı isə bəyan edib ki, əgər İran buna nail olarsa, onlar da eyni yolu tutacaqlar.
Jalə
Demokrat.az