Ekspert: Dəyişikliklərin daşınmaz əmlak bazarına nəzərəçarpacaq təsiri olmayacaq

Fiziki şəxslərə məxsus yaşayış sahələrinin (mehmanxanalar və mehmanxana tipli obyektlərdə yerləşən yerləşmə vasitələri istisna olmaqla) fiziki şəxslərə kirayəyə verilməsindən əldə olunan gəlirlərdən ödəmə mənbəyində 10 faiz dərəcə ilə vergi tutulacaq.

Bu, Milli Məclisin İqtisadi siyasət, sənaye və sahibkarlıq komitəsinin bu gün keçirilən iclasında müzakirəyə çıxarılan Vergi Məcəlləsinə təklif edilən dəyişiklikdə əksini tapıb.

Beləliklə ki, mövcud qanunvericilikdə fiziki şəxslərin mənzil kirayə verilməsindən əldə olunan gəlirdən 14% verginin ödənilməsi nəzərdə tutulurdusa, yeni dəyişikliklərdə bu hədd 10%-ə endirilir.

Kirayə haqqı vergi ödəyicisi kimi uçotda olmayan fiziki şəxs tərəfindən ödənildikdə kirayəyə verən özü və ya onun təyin etdiyi vergi agenti bu maddəyə uyğun olaraq 10 faiz dərəcə ilə vergini ödəyəcək və vergi uçotuna alınıb bəyannamə verəcək.

İqtisadi ekspert Xalid Kərimli Sherg.az-a söyləyib ki, bu sahədə hökumət ciddi işlər görməyi planlaşdırır:

"Əvvəllər vergi dərəcəsi 14 faiz idi, lakin burada müəyyən şəffaflıq problemləri mövcud idi. Kirayə verənlər arasında vergidən yayınma halları çox olurdu. Çünki bu prosesi tam nəzarətdə saxlamaq bir qədər çətindir. Bəzən insanlar kirayə müqaviləsi bağlamır, rəsmi qeydiyyatdan yayınır və nəticədə nə vergi, nə də hesabatlılıq qalır. Sahibkarlarla bağlı məsələlər müəyyən qədər tənzimlənib, lakin kirayə münasibətlərində hələ də problemlər qalır. Bu dəyişikliklərin əsas məqsədi vergi gəlirlərini artırmaq və sistemi daha şəffaf etməkdir. Əsas məqam ondan ibarətdir ki, əgər əvvəllər 14 faiz vergi tutulanda belə insanlar bu öhdəliyi yerinə yetirmirdilərsə, indi 10 faizə endirilməsinin də ciddi təsiri olmayacaq. Çünki vergi ümumiyyətlə ödənilmədikdə, dərəcənin 14 və ya 10 faiz olması fərq yaratmır. Dəyişikliklərdən biri də verginin kim tərəfindən ödənilməsi ilə bağlıdır. Əvvəllər fiziki şəxs ilə hüquqi şəxs arasında bağlanan kirayə müqaviləsində vergi gəliri əldə edən tərəfin yəni kirayə verənin üzərinə düşürdü. İndi isə bu qayda dəyişib: vergi artıq ödəmə mənbəyində, yəni kirayə haqqını ödəyən tərəf -kirayəçi tərəfindən tutulacaq. Beləliklə, əsas fərq budur: əvvəl vergi kirayə verən tərəfindən ödənilirdi, indi isə kirayə götürən ödəməlidir. Eyni zamanda, dərəcə 14 faizdən 10 faizə endirilib. Əgər kirayə verən əvvəllər 14 faiz vergi ödəyirdisə, indi 10 faiz ödəməsi onun gəlirliliyini artıra bilər və bu, bazarda qiymət artımına səbəb ola bilər. Digər tərəfdən, əgər sıfır faiz ödəyənlər (yəni vergidən yayınanlar) məcburi şəkildə 10 faiz ödəməyə cəlb olunarsa, bu, daşınmaz əmlakın gəlirliliyini azaldar və qiymətlərin enməsinə səbəb ola bilər".

Ekspert qeyd edib ki, nəticə tam olaraq vergi intizamının səviyyəsindən asılıdır:

"Hazırkı şəraitdə, bu dəyişikliklərin Azərbaycan daşınmaz əmlak bazarına nəzərəçarpacaq təsiri olmayacaq. Təsir yalnız o halda müşahidə oluna bilər ki, kirayə münasibətləri tam şəkildə rəsmiləşdirilsin, bütün kirayə mənzillər və obyektlər vergi orqanlarında qeydiyyata alınsın. O zaman vergi yükünün azalması müəyyən qədər bazarı stimullaşdıra bilər. Hazırda isə nə kirayə bazarının tam həcmi, nə də onun hansı hissəsinin rəsmi şəkildə fəaliyyət göstərdiyi məlumdur. Buna görə də bu dəyişikliyin qiymətlərə konkret təsirini indidən söyləmək mümkün deyil".

Aynur Babazadə