Ekspert: Son Zəng tədbirləri ilə bağlı yeni yanaşmalar tətbiq olunmalıdır

Son Zəng üçün milli davranış kodeksi, məktəblərə təhlükəsizlik protokolu və valideyn məsuliyyət sənədi hazırlanmalıdır

Daxili İşlər Nazirliyi “Son Zəng”lə bağlı valideynlərə və məzunlara müraciət edib.

Bu barədə nazirlikdən məlumat verilib.

Bildirilib ki, iyunun 14-də ümumtəhsil müəssisələrində “Son Zəng” tədbirlərinin təhlükəsiz şəraitdə təşkili və keçirilməsi üçün Daxili İşlər Nazirliyi tərəfindən bütün zəruri tədbirlər görüləcək.

Tədbirlərin keçiriləcəyi məktəblərin ətrafında polis naryad qruplarının sayı artırılacaq, ictimai asayişin qorunması və məzunların avtomobillərlə hərəkəti zamanı qayda pozuntularının qarşısının alınması məqsədilə nəzarət gücləndiriləcək.

Yollarda süni tıxacların yaranmaması, dayanma-durma və parklanma qaydalarına əməl olunması üçün DYP əməkdaşları gücləndirilmiş rejimdə çalışacaq:

"Bütün məzunları bu əlamətdar gün münasibətilə təbrik edirik.

Valideynlərə çağırış edirik ki, sürücülük hüququ olmayan övladlarına avtomobil idarə etməyə icazə verməsinlər.

Məzunları isə ictimai davranış qaydalarına ciddi riayət etməyə və sevincli günlərini təhlükəsiz şəkildə keçirməyə səsləyirik".

Təhsil eksperti Kamran Əsədov “Sherg.az"a bildirib ki, Son Zəng tədbirləri Azərbaycan təhsil sistemində illərdir ənənəvi və emosional mahiyyət daşıyan mərasimlərdən biri kimi qəbul olunur:

“Lakin bu tədbirin emosional simvolikasının arxasında ciddi təhlükəsizlik məsuliyyəti dayanır. Hər il minlərlə şagirdin, valideynin və müəllimin iştirak etdiyi bu mərasimlərdə təhlükəsizliyin təmin olunması təkcə hüquqi məsuliyyət deyil, həm də sosial məsuliyyətdir. Təəssüf ki, əvvəlki illərdə bəzi rayonlarda bu mərasimlər zamanı baş verən insidentlər — bıçaqlanma, spirtli içki istifadəsi, avtomobil qəzası, yüksəklikdən yıxılma və ya digər davranış pozuntuları Son Zəngin nəzarətsiz keçirildikdə necə faciəvi nəticələr doğura biləcəyini göstərir. Azərbaycan Respublikasının “Təhsil haqqında” Qanununun 13-cü maddəsində açıq şəkildə qeyd olunur ki, təhsil müəssisələrinin fəaliyyəti zamanı təhsilalanların sağlamlığı və təhlükəsizliyi təmin edilməlidir. Həmçinin, “İnzibati Xətalar Məcəlləsi”nin 192.1 və 210.1-ci maddələri ictimai tədbirlər zamanı təhlükəsizlik qaydalarının pozulması və yetkinlik yaşına çatmayanların məsuliyyəti ilə bağlı inzibati tədbirləri müəyyən edir. Bu hüquqi baza Son Zəng tədbirinin təşkilində yerli icra orqanları, məktəb rəhbərliyi və hüquq-mühafizə orqanlarının birgə fəaliyyətini zəruri edir. 2023-cü ildə Təhsil Nazirliyi və Daxili İşlər Nazirliyi birgə qərarla bildirmişdi ki, Son Zəng mərasimləri yalnız məktəb binasının daxilində, dərs günü və dərs saatlarında keçirilməli, açıq ərazilərdə, restoran və ya park kimi nəzarətsiz mühitlərdə təşkil olunmasına icazə verilməməlidir. Bu qərar statistik meyillər nəticəsində verilmişdi. Çünki 2018–2022-ci illər arasında yalnız Bakıda 14 hadisə qeydə alınmışdı ki, onların əksəriyyəti məktəbdənkənar və nəzarətsiz tədbirlər zamanı baş vermişdi. Təhlükəsizlik tədbirləri üç əsas müstəvidə təşkil olunmalıdır: fiziki təhlükəsizlik, psixoloji təhlükəsizlik və təşkilati nəzarət. Fiziki təhlükəsizlik üçün məktəb daxilində mühafizə xidməti gücləndirilməli, bütün giriş-çıxış nöqtələri nəzarətə götürülməli, tədbir keçirilən ərazidə yanğın təhlükəsizliyi, ilkin tibbi yardım və fövqəladə hal planı öncədən hazırlanmalıdır. Hər məktəbdə təxliyyə planı və fövqəladə hallarda operativ reaksiya komandası müəyyən edilməlidir. Bu çərçivədə Fövqəladə Hallar Nazirliyi ilə əməkdaşlıq zəruridir. Psixoloji təhlükəsizlik məsələsi çox vaxt diqqətdən kənarda qalır. Halbuki bu mərasim abituriyentlərin həm ayrılıq, həm gərginlik, həm də sosial təsirə daha həssas olduqları bir dövrdə keçirilir. Bu səbəbdən psixoloqların tədbirdə iştirakı, valideynlərin emosional maarifləndirilməsi və sosial şəbəkələrdə ekstremal davranışların stimullaşdırılmaması üçün qabaqlayıcı tədbirlər önəmlidir. Elə bu il DİN və Təhsil Nazirliyi sosial mediada Son Zənglə bağlı təhlükəli çağırışlara qarşı xəbərdarlıq yayıb, məktəblərin rəhbərliyinə yazılı göstərişlər göndərilib”.

Ekspertin sözlərinə görə Təşkilati nəzarət tədbirlərin strukturlaşdırılmasında əsas vasitədir:

“Tədbirin əvvəlcədən razılaşdırılmış proqramı, dəqiq saat planı, iştirakçıların siyahısı və valideynlərin məktəblə razılaşdırılmış şəkildə daxil olması şərtdir. Burada məktəb rəhbərliyi, valideyn komitəsi və yerli icra orqanı birlikdə hərəkət etməlidir. Müəyyən olunmuş normativə əsasən, məktəbdən kənarda keçiriləcək tədbirlər üçün rayon üzrə Təhsil Sektorunun və icra hakimiyyətinin razılığı tələb olunur. Təcrübədə isə çox vaxt bu icazə prosedurları formal keçir və tədbirlər özbaşına məkanlarda baş tutur. Müsbət tərəf ondan ibarətdir ki, son illərdə təhlükəsizlik tədbirlərinə münasibət daha məsuliyyətli hala gəlib. Daxili İşlər Nazirliyi 2022-ci ildən etibarən məktəblərin ətrafında gücləndirilmiş nəzarət tətbiq edir, bəzi yerlərdə polis əməkdaşları tədbir zamanı müşahidə aparır. Bununla yanaşı, bəzi məktəblər valideynlərə yazılı öhdəlik forması təqdim edərək məsuliyyəti paylaşır. Bu tədbirlər nəticəsində ağır insidentlərin sayı nisbətən azalıb. Məsələn, 2023-cü ildə ölkə üzrə 3 ciddi insident qeydə alınmışdısa, 2024-cü ildə bu rəqəm 1-ə enib. Dünya təcrübəsi göstərir ki, bu cür mərasimlər ciddi hüquqi nəzarət və sosial maarifləndirmə ilə keçirilir. Məsələn, Almaniyada “Abiturfeier” adlanan bitirmə tədbirləri yalnız məktəb daxilində, müəllim nəzarətində keçirilir və iştirakçıların hər biri əvvəlcədən qeydiyyatdan keçir. ABŞ-da isə “Graduation Ceremony” ilə eyni vaxtda valideynlərə davranış kodeksi təqdim olunur və məktəbdənkənar fəaliyyətlər sığorta, təhlükəsizlik və təcili yardım xidmətləri ilə razılaşdırılır. Finlandiyada isə bu mərasimlər psixoloq və sosial işçilərin iştirakı ilə keçirilir, hər bir iştirakçıya təhlükəsizlik və emosional davranış protokolu izah olunur. Azərbaycanda bu modellərdən öyrənilərək Son Zəng tədbirləri ilə bağlı yeni yanaşmalar tətbiq olunmalıdır. İlk növbədə hüquqi tənzimləmə konkretləşdirilməli, tədbirin keçirilmə şərtləri Təhsil haqqında Qanuna əlavə bənd kimi daxil edilməlidir. Bununla yanaşı, Son Zəng üçün milli davranış kodeksi, məktəblərə təhlükəsizlik protokolu və valideyn məsuliyyət sənədi hazırlanmalıdır. Maarifləndirmə kampaniyaları, sosial mediada doğru mesajların yayılması və nümunəvi məktəblərin təcrübələrinin paylaşılması da tədbirin təhlükəsiz və mənalı şəkildə keçirilməsinə xidmət edəcək. Nəticə olaraq, Son Zəng yalnız təhsilin sonu yox, həm də şəxsiyyətin ictimai həyata ilk addımıdır. Bu mərhələ şənlik yox, həm də məsuliyyət mərhələsidir. Təhlükəsiz və dəyərlərə söykənən şəkildə təşkil olunmadıqda, bu mərasim dəyərdən çıxır və faciəyə çevrilə bilər. Təhlükəsiz və mənalı Son Zəng üçün pedaqoji, hüquqi və sosial baxımdan sistemli yanaşma vacibdir”.