Əlcəzair qəbul edilən qanun Fransanın müstəmləkəçilik siyasətinə qarşı hüquqi proseslərə çox güclü təkan verə bilər

Əlcəzair Xalq Milli Assambleyası Fransanın XIX-XX əsrlərdəki müstəmləkəçilik siyasətinin cinayət kimi tanınmasını nəzərdə tutan qanun layihəsini müzakirə edir. Qanun layihəsi üzrə səsvermə dekabrın 24-nə planlaşdırılıb. Qanun layihəsində qeyd olunur ki, Fransanın Əlcəzairi 14 iyun 1830-cu ildə başlayan təcavüzdən 5 iyul 1962-ci ilədək koloniyalaşdırması, həmçinin bu tarixdən sonra da davam edən birbaşa və dolayı nəticələr cinayət hesab edilməlidir.Bu qanun layihəsi Afrikada Fransaya qarşı "tarixi cəza dalğası"na çevrilə bilərmi?

Siyasi və Hüquqi Araşdırmalar Mərkəzinin (SHAM) sədri Xəyal Bəşirov Bizimyol.info xəbər portalına açıqlamasında bildirib ki, ümumiyyətlə, Fransanın müstəmləkəçilik siyasəti dünyada bəşəriyyət üçün, insanlıq üçün ümumilikdə dünya üçün bir qara ləkədir: “Bu gün insan hüquq və azadlıqlarından, demokratiyadan, digər avazı xoş gələn dəyərlərdən dəm vuran Fransa unutmamalıdır ki, onun keçmişində belə bir qara ləkə var. Çox təəssüflər olsun ki, bu qara ləkəni Fransa hələ də qəbul etmək istəmir. Müxtəlif regionlarda, dünyanın bütün qitələrinə yayılan Fransa müstəmləkələrində törədilmiş cinayətlər bu gün bütün dünyada səsləndirilir. Zaman-zaman, ayrı-ayrı beynəlxalq platformalarda biz Fransa dövlətinə qarşı konkret faktlarla tutarlı arqumentlərlə belə ağır cinayətlərin törədilməsi ilə bağlı ittihamların şahidi oluruq. Sanki Fransa dövləti, Fransaya rəhbərlik edən mövcud Emmanuel Makron administrasiyası görməzdən və eşitməzdən gəlir. Onlar bunu süni şəkildə edə bilərlər. Yəni bunu görməzdən eşitməzdən gələ bilərlər. Amma bu qara ləkənin təmizlənməsi istiqamətində Fransa dövləti ilk öncə bu ittihamları qəbul etməlidir. Bu, real, ədalətli və konkret sübutlarla təqdim olunan ittihamları qəbul etməlidir. Afrikada törədilən cinayətlər, Əlcəzairə 1,5 milyonluq şəhid ölkəsi statusunu məhz Fransa verib. Əlcəzair, 1830-1962-ci illərdə bir əsr yarıma yaxın müddət ərzində Fransanın müstəmləkəçiliyində məcburən saxlanılması dönəmində 10 milyondan artıq əlcəzairlinin həyatı məhv edilib. Onlar vəhşicəsinə öldürülüb. Buna qarşı Fransada Sena çayında etirazlar edən, Fransanı hüquqa, qanuna dəvət edən 1500-ə qədər əlcəzairlinin öldürülərək vəhşicəsinə Sena çayına atılması ondan xəbər verir ki, Fransa dövləti bunu qəbul etmək istəmir. Ruandada törədilən vəhşiliklər dünyanın müxtəlif ölkələrində bu gün də məcburən XXI əsrdə müstəmləkə gözü ilə baxdığı müxtəlif Yeni Kaledoniya, Korsika, Qəmər adalarındakı Mayot adası, Fransız Qvineyası, Fransız Polneziyası, Qvadelupe və digər okean aşırı ərazilərdə Fransa öz cinayətlərini davam etdirir.

Zaman-zaman bu ölkələrdə insanlar müstəqillikləri uğrunda, müstəmləkəçilik buxovundan çıxmaq istiqamətində atdığı addımları Fransa tərəfi silahla, atla, itlə dəyənəklə qarşılayır. Bu da ondan xəbər verir ki, Fransa məcburi şəkildə bu prosesdən imtina etməlidir. Ona görə də bu gün Afrikada Fransaya qarşı üsyanlar var. Fransanın, ümumiyyətlə, Afrikadan çıxarılması ilə bağlı prosesin şahidiyik. Təbii ki, okean aşırı ərazilərdə də bunun zaman-zaman şahidi oluruq”.

Xəyal Bəşirov

Politoloq hesab edir ki, Fransa tərəfinə qarşı bu məsələlər sivil yolla, qanuni yolla həllini tapmalıdır: “Bu gün məsələnin müzakirə edilməsi, Əlcəzair parlamentinin bu məsələni müzakirəyə çıxarması ondan xəbər verir ki, artıq hüquqi müstəviyə qədəm qoyub”.

Xəyal Bəşirov hesab edir ki, Azərbaycan dövlətinin də bu prosesdə böyük rolu var: “Azərbaycan həmişə haqqın, ədalətin, hüququn yanında olub, insanların hüquq və azadlıqlarının tərəfdarı kimi addımlar atıb. Bu səbəbdən Qoşulmama Hərəkatı çərçivəsində dörd ilə yaxın bir müddət ərzində bu proseslərlə bağlı addımlarımızı atdıq, bu prosesə töhfəmizi verdik. İndi də Bakı Təşəbbüs Qrupu vasitəsilə zaman-zaman bu addımları atırıq. Həmin o insanlara, hansı ki, sivil qaydada öz mövqelərini, öz hüquqlarını, öz azadlıqlarını dilə gətirirlər, onlara platforma veririk ki, dünya onları eşitsin. Əgər onlar haqlıdırlarsa, - biz çox gözəl bilirik, onlar haqlıdırlar - onların haqq səsinə dünya səs versin. Çox təəssüflər olsun ki, hələ də onların haqq səsinə səs verənlər kifayət qədər deyil”.

Politoloq qeyd edib ki, Əlcəzairdə baş verən bu proseslər Fransanın müstəmləkəçilik siyasətinə qarşı olan prosesə çox güclü təkan, müsbət təsir göstərə bilər.

İradə Cəlil, Bizimyol.info