Ermənistanla münasibətlərdə yeni mərhələ Qərbi Zəngəzur məsələsində ədalət və dividend

Azərbaycan tarixində Qərbi Zəngəzurun mövqeyi və onun mədəni yaddaşımızda tutduğu yer misilsizdir. Bu ərazinin tarixinin yenidən tanıdılması və mədəni irsimizin qorunması, yalnız milli kimliyimizin bərpası deyil, həm də regionda tarixi ədalətin təmin olunması baxımından xüsusi əhəmiyyət daşıyır. Azərbaycanın bu istiqamətdə atdığı addımlar, beynəlxalq arenada məsələnin gündəmə gətirilməsi milli maraqlarımızın müdafiəsi üçün vacibdir.

Tarixə nəzər salsaq, ötən yüz ildən çox müddət ərzində azərbaycanlıların Qərbi Zəngəzurdan bir neçə dəfə zorla köçürülməsi xalqımızın yaddaşında dərin izlər buraxıb. Bu köçlər azərbaycanlıların siyasi, iqtisadi və demoqrafik həyatında yaralar açıb. Erməni silahlı təcavüzü və qırğınları nəticəsində minlərlə azərbaycanlı həyatını itirib, qalanlar isə doğma torpaqlarını tərk etməyə məcbur olublar. Bu hadisələr, sadəcə, coğrafi köç deyil, mədəniyyətimiz və mənəvi dəyərlərimizə zərbə vurmaq cəhdləridir.

Qərbi Zəngəzurun azərbaycanlı kimliyinin məhv edilməsinə yönəlmiş erməni siyasəti insanlarla yanaşı, məscidlərin, türbələrin məhv edilməsi, yer adlarının dəyişdirilməsi ilə də özünü göstərib. Ancaq tarixi dəyişmək, milli kimliyi məhv etmək ermənilərin düşündüyü qədər asan deyil. Bunun üçün ya gərək dövrün xəritələrini, əcnəbi tarixçilərin əsərlərini, monoqrafiyalarını tapıb yandırasan, ya da insanların yaddaşını siləsən. Birinci haradasa mümkün görünsə də, ikincini gerçəkləşdirməyə nə bilik, nə əzm çatar.

Azərbaycanlılar Cənubi Qafqazın köklü xalqlarındandır, mədəniyyəti, milli kimliyi, dövlətçilik ənənələri tarixin dərin qatlarınadək uzanır. Ermənilərin son iki əsrdə azərbaycanlılara qarşı qanlı qırğınlar, soyqırımları, etnik təmizləmələrlə dəyişməyə cəhd etdikləri tarix belə oyunbazlıqları sevmir. Vaxt keçdikcə ədalət öz yerini alır. Necə ki 2020-ci ilin sentyabrında başlayan 44 günlük müharibə ilə Qarabağdan yapışan əlləri kəsildi, Qərbi Azərbaycanın, Zəngəzurun əzəli sahibləri olan azərbaycanlıların yaddaşından silinməsi ümidləri də puç olub.

Adət-ənənələrini, mədəniyyətlərini, torpaqlarının hər qarışını ürəklərində, beyinlərində yaşadan Qərbi azərbaycanlılar yurd nisgilini nəsildən-nəslə ötürərək ermənilərin mənfur niyyətlərinin üzərindən xətt çəkiblər.

İndi 21-ci əsrdir. Azərbaycan İkinci Qarabağ müharibəsindəki Zəfəri ilə tarix kitablarına salınan hərb strategiyası ilə yanaşı, artıq iqtisadi uğurları ilə də ölkələr arasında öz layiqli yerini tutur. Regionda yeni iqtisadi-siyasi reallıq yaradan Azərbaycan artıq şərtləri diktə edən tərəfdir. Sülhü də biz təklif edirik. Haqqımız olan əzəli torpaqlarımıza qayıdışı da - beynəlxalq hüquq çərçivəsində.

Prezident İlham Əliyevin də vurğuladığı kimi, həm Ermənistan, həm onun arxasında dayananlar bilməlidirlər ki, bu məsələ heç vaxt gündəlikdən çıxmayacaq - o vaxta qədər ki, azərbaycanlılar təhlükəsiz şəkildə öz dədə-baba torpaqlarına qayıdacaqlar! Bu sözlər milli iradəmizi və məqsədimizi aydın ifadə edir.

Gələcəyə inamla baxırıq. İnanırıq ki, bir gün biz Göyçə gölünün sahilində dincələcək, Zəngibasarın yaşıl düzənliklərində addımlayacaq, Mehrinin əzəmətli zirvələrinə boylanacaq və Dərələyəzin valehedici təbiətindən zövq alacağıq. Bu arzular, sadəcə, xəyallar deyil, tarixi həqiqətlərə əsaslanan real məqsədlərdir.

Əgər məsələ ədalətli həll olunarsa, Ermənistanla münasibətlərdə yeni mərhələ başlaya bilər. Bu, regionda sülhün və sabitliyin təmin olunmasına kömək edə bilər.

Tarixi ədalətin bərqərar olması ilə Azərbaycanın beynəlxalq arenada mövqeyi daha da güclənəcək. Bu, ölkənin Cənubi Qafqazda sülh və təhlükəsizlik proseslərində daha fəal iştirak etməsinə şərait yaradacaq.

Ədalətli və hüquqi prinsiplərə əsaslanan siyasət Azərbaycanın beynəlxalq imicini möhkəmləndirəcək və daha çox dost və tərəfdaş ölkələrin dəstəyini qazanacaq.

Qərbi azərbaycanlıların bu strateji əhəmiyyətli bölgəyə, dədə-baba yurdlarına dönüşü həm sosial ədalətin bərpası demək olacaq, həm də çoxşaxəli iqtisadi, siyasi və sosial üstünlüklər qazandıracaq.

Belə ki, Qərbi Zəngəzura azərbaycanlıların qayıtması ilə nəqliyyat dəhlizinin açılması, logistikanın inkişafı Azərbaycanın tranzit potensialını əhəmiyyətli dərəcədə artıracaq. Bu, Asiya ilə Avropa arasında yükdaşımalarda Azərbaycanın rolunu gücləndirəcək, ölkəyə əlavə valyuta gətirəcək.

Ərazidən keçən yeni enerji xətləri Azərbaycanın enerji ixracatını artırmağa və regionda enerji təhlükəsizliyini təmin etməyə kömək edəcək. Sabitlik və yeni iqtisadi imkanlar xarici investorları cəlb edəcək.

Regionun zəngin təbiəti, bərpa olunacaq tarixi abidələri və mədəni irsi turizm sektorunun inkişafına da təkan verəcək. Bu isə yeni iş yerlərinin açılmasına və yerli iqtisadiyyatın inkişafına öz töhfəsini verəcək.

Tarixi ədalət gec-tez yerini tapacaq. Azərbaycan xalqının yaddaşı silinməzdir və bu yaddaş bizə gələcəyə ümid verir.

Sevinc Gülməmmədova