Fiziki aktivlik və psixoloji sağlamlıq...

Texnologiyanın uşaqlara vurduğu ziyanlar

Uşaqlar və gənclərin həm fiziki, həm də mənəvi inkişafı yalnız özləri üçün deyil, cəmiyyətin gələcəyi üçün də böyük əhəmiyyət daşıyır. Hər bir addım, hər bir irəliləyiş, gələcəyin inşasına xidmət edir. Uşaqlarda fiziki inkişaf sadəcə bədən böyüməsindən ibarət deyil. Bu, eyni zamanda uşağın sağlamlığını, hərəkət qabiliyyətini və bədəninə qarşı hiss etdiyi münasibəti formalaşdırır. Belə ki, fiziki inkişaf uşaqların özlərinə inam yaratmalarına, öz potensiallarını daha yaxşı dərk etmələrinə kömək edir.

Təəssüf ki, son illər texnologiyanın sürətli inkişafı ilə uşaqların fiziki fəaliyyəti məhdudlaşıb. Video oyunlar, sosial şəbəkələr və digər rəqəmsal vasitələr onları daha çox evə, oturaq həyata bağlayır. Fiziki aktivlik azaldıqca, yalnız bədənlərində deyil, eyni zamanda psixoloji sağlamlıqlarında da çatışmazlıqlar yaranır. Bu, həm də gənclərin sosial bacarıqlarını, özgüvənlərini və stressə qarşı dayanıqlı olmalarını zəiflədir.

Gənclər bu mərhələdə hansı maneələrlə qarşılaşır?

Sualımızı cavablandıran psixoloq Kübra Tahirova “Yeni Azərbaycan”a açıqlamasında bildirib ki, məktəb təzyiqləri, sosial mediada özünü təsdiqləmə arzusu, gələcəyin qeyri-müəyyənliyi - bütün bunların hamısı gənclərin mənəvi sağlamlığını sarsıdır. Onun sözlərinə görə, bəzən bir gəncin öz yolunu tapmaqda çətinlik çəkməsi, təkcə daxili mübarizənin deyil, həm də cəmiyyətin ona qarşı olan gözləntilərinin nəticəsidir: “Bir çox hallarda onlar bir az daha fərqli olmaq istəyirlər, amma cəmiyyətin təzyiqi onları normaya uyğunlaşmağa məcbur edir”.

Özünə inam və dayanıqlılıq

Psixoloq qeyd edib ki, texnologiya ilə çox vaxt keçirmək uşaqlarda özünə inamın zəifləməsinə də yol aça bilər: “Sosial şəbəkələrdə baş verən rəqabət, bəzən uşaqların özlərini başqaları ilə müqayisə etməsinə səbəb olur. Bu da öz növbəsində özgüvən azlığı və narahatlıq yaradır. Ekran qarşısında uzun saatlar keçirən uşaqların gündəlik həyatla bağlı daha az təcrübəsi olur və bu, onların problem həlletmə bacarıqlarını da zəiflədir. Hərəkətsizlik, həmçinin uşaqların streslə başa çıxma qabiliyyətini azaldır, çünki fiziki fəaliyyət endorfin və digər hormonların ifrazını təşviq edir, bu da uşaqlara stresi daha asanlıqla idarə etməyə kömək edir”.

Həll yolu nədir?

Psixoloq bildirib ki, bu problemləri aradan qaldırmaq üçün bir neçə yanaşma mövcuddur: “İlk növbədə, uşaqlara fiziki fəaliyyətlə bağlı düzgün nümunələr göstərmək çox önəmlidir. Ailələr, müəllimlər və digər təhsil işçiləri uşaqların ekrana olan marağını balanslaşdıraraq, onlara idmanla məşğul olmaq, açıq havada oyunlar oynamaq və sosial fəaliyyətlərə qatılmaq üçün stimullar verməlidir.

Bundan əlavə, məktəblər və təhsil müəssisələri texnologiyanın istifadəsini düzgün şəkildə idarə etməli, uşaqlara mütəmadi olaraq fiziki fəaliyyətlə məşğul olmaq üçün vaxt ayırmalarını təşviq etməlidirlər. Şagirdlər üçün təşkil edilən idman tədbirləri və açıq hava fəaliyyətləri, həmçinin sosial bacarıqların inkişafına kömək edə bilər.

Son olaraq, valideynlər və müəllimlər uşaqların psixoloji vəziyyətini izləməli və ehtiyac olduqda peşəkar dəstək almalıdırlar. Psixoloji dəstək və inkişaf proqramları, uşaqların daha sağlam və balanslı bir həyat tərzi sürmələrinə kömək edə bilər”.

Ruh və bədən arasında əlaqə...

Psixoloq qeyd edib ki, uşaqların və gənclərin inkişafı, təkcə fiziki və mənəvi sahələrdə deyil, həm də bu sahələrin bir-biri ilə sıx bağlı olduğu yerlərdə baş verir: “Fiziki güc və mənəvi güc birləşdikdə, sağlam və xoşbəxt bir şəxsiyyət formalaşır. Həyatın müxtəlif mərhələlərində qarşılaşdığımız çətinliklər, həm bədənin, həm də ruhun sınanması deməkdir. Əgər gənclərimizin hər iki tərəfini dəstəkləyiriksə, onlara təbəssüm, azadlıq və həyatda hərəkətetmə gücü veririk.

Gələcəyin sağlam cəmiyyətini yaratmaq üçün gəncləri anlamaq, onlara dəstək olmaq və onları daha yaxşı bir gələcək qurmağa təşviq etməliyik. Bunun üçün isə ən vacib amil sevgi və təhsil, düzgün istiqamət və sərbəstlikdir. Bizim onlara göstərəcəklərimiz, hər şeydən əvvəl bir həyat dərsi olmalıdır: Həyat qətiyyətlə hərəkət etməyi, özü olmağı və hətta ən çətin anlarda belə insan olmağı bacarmağı öyrədir”.

Yeganə

Məqalə “Azərbaycan Respublikasının Medianın İnkişafı Agentliyi”nin maliyyə dəstəyi ilə “Uşaq və gənclərin fiziki və mənəvi inkişafı” istiqaməti üzrə hazırlanmışdır.