“Get, kimə istəyirsən şikayət et!” Vəzifənin yükü, qüdrətin kölgəsi

Azərbaycanda, bəlkə də təkcə burada yox, dünyanın saysız-hesabsız ölkəsində bir fenomen var: vəzifəyə keçmək səlahiyyət daşımaq yox, üstünlük qazanmaq kimi qəbul olunur. Elə bil vəzifə kürsüsü bir pillə yüksəlmək yox, yerə baxmadan yuxarıdan aşağı “get kimə istəyirsən, şikayət et” demək hüququ verir.

Bu cür replikalar, təəssüf ki, çoxumuz üçün tanışdır. İnsan hər hansı xidmətə ehtiyac duyur, rəsmi qapını döyür, izah edir, qarşı tərəf isə səbrlə dinləmək və məsələni çözmək əvəzinə, bir növ meydan oxuyur. Sanki deyir: “Mən bu kresloda oturmuşamsa, sənin haqqın mənim istədiyim qədər var.”

Amma sonra nə baş verir? Əgər məsələ mətbuata düşürsə, sosial şəbəkədə işıqlandırılırsa və ictimai təzyiq yaranırsa, o "səsini yüksəldən" məmur birdən-birə quzuya çevrilir. Bəzən həmin şəxs zəng edib üzr istəyir, bəzən xəbəri sildirməyə çalışır, bəzən isə “yanlış anlaşıldım” kimi artıq tanış izahların arxasında gizlənir. Halbuki vəzifə bir gün media tərəfindən xatırladılacaq bir məsuliyyətdirsə, niyə ilk gündən bu məsuliyyəti dərk etmir?

Əslində problem təkcə vəzifəlilərin rəftarında deyil. Daha dərin, köklü bir məsələ var. Biz vəzifəni bir imtiyaz, bir üstünlük, bir cəngavərlik kürsüsü kimi görürük. Sanki kresloya oturmaqla hər şey bizim ixtiyarımıza keçir. Qanun, qayda, etik çərçivə sadəcə “istəsək” işləyir.

Halbuki vəzifə sözün əsl mənasında bir vəzifədir. Yəni görüləcək iş, daşınacaq yük, veriləcək hesabat deməkdir. Amma çox zaman bu anlayış unudulur və yerini nümayişkaranə davranışlara, şax durmağa, səs tonunu yüksəltməyə, insanların gözünün içinə baxaraq “get kimə istəyirsən, şikayət et” deməyə verir.

Təbii ki, istənilən sahədə haqsız şikayətlər, əsassız narazılıqlar ola bilər. Hər hansı rəsmi şəxs də deyə bilər ki, “şikayət etməkdə sərbəstsiniz, biz işimizi qanuna uyğun görürük”. Amma bunun da bir ədəbi, tərzi, insanlığı var. Xidmət göstərənlə xidmət alan arasında münasibət yuxarıdan-aşağıya yox, bərabər ünsiyyət əsasında qurulmalıdır. Vəzifənin böyüklüyü səbir, dinləmək bacarığı, təmkin və etik davranışla ölçülür səs tonu ilə yox.

Hər dəfə mediada vəzifəli şəxslərin üzr istəyən, geri çəkilən, “əslində belə olmayıb” deyən versiyalarını gördükcə, bir sual doğur. Əgər bu qədər açıq-aşkar haqsız idinsə, niyə əvvəlcədən etik davranmadın? Əgər haqlıydınsa, niyə ictimai təzyiqə məğlub oldun?

Ona görə də ya məsuliyyətin fərqində olub ilk gündən ləyaqətlə hərəkət etmək lazımdır, ya da sonuna qədər sözünün arxasında durmaq. Amma ən gözəli, insanlıqdan və qanundan kənara çıxmamaqdır, çünki kreslo ötəridir, yazılan, paylaşılan, xatırlanan isə qalıcı.

Leyla Mirzə, Bizimyol.info