Icma.az
close
up
RU
Göbələk nə zaman zəhərə çevrilir dietoloqdan tövsiyə

Göbələk nə zaman zəhərə çevrilir dietoloqdan tövsiyə

Icma.az, News24 portalına istinadən məlumatı açıqlayır.

Kliniki Tibbi Mərkəz (KTM) zəhərlənmə ilə bağlı şok statistika yayıb. Məlumata görə, bu ilin oktyabr ayı ərzində KTM-in Toksikologiya şöbəsinə zəhərlənmə səbəbi ilə 93 nəfər qəbul edilib, 4-ü ölüb. 

Bildirilib ki, şöbəyə qəbul edilən xəstələrdən 42 nəfər dərmandan, 20 nəfər sirkə turşusundan, beş nəfər göbələkdən, dörd nəfər ilan sancmasından, dörd nəfər botulizmdən, dörd nəfər etanoldan, bir nəfər layelladan zəhərlənən şəxslərdir.

Eyni zamanda onlardan altısı allergik reaksiya, üçü fosfor üzvi birləşmələrdən, ikisi dəm qazından zəhərlənmə, iki nəfər isə həşərat sancması səbəbilə şöbəyə yerləşdirilib.

Həkimlərin səylərinə baxmayaraq, zəhərlənən şəxslərdən ikisi kişi, ikisi isə qadın olmaqla dörd nəfər ölüb. Bunlardan ikisi sirkə turşusu, biri layella sindromu və biri də göbələk zəhərlənməsindən olub.

Bəs göbələk nə zaman təhlükəli ola bilir? Təbii ki, burada söhbət yeməli göbələklərdən gedir. 

Mütəxəssislər bildirir ki, göbələklər zülal, karbohidrat, aminturşular, B, C, D, E, PP vitaminləri, fosfor, kalium, sink, dəmir, kalsium, yod mineralları və fol turşusu ilə zəngindir. Həmçinin tərkibində yağlar az olduğu üçün azkalorili qida sayılır. Sink və B qrupu vitaminləri ilə zəngin olması sayəsində göbələyin istehlakı fiziki və zehni yorğunluğu, həmçinin stresi aradan qaldırır.

Təzə halda olan yeməli göbələklərin kimyəvi tərkibi orta hesabla 90 faiz su, quru çəkisinin 30-40 faizi zülal, 10-15 faizi karbohidrat, 1-2 faizi isə yağlardan ibarətdir.

Azərbaycanda rast gəlinən yeməli göbələklərə adi şampinyon (Agaricus campestris), yay boletusu (Boletus aestivalis), çıxıntılı boletus (B. appendiculatus), ağ göbələk (B. edulis), qəşəng boletus (B. regius), çəhrayı südlücə (Lactarius torminalis), narıncı südlücə (L. deliciosus), palıd südlücəsi (L. İnsulsus), sarı yağlıca (Suillus luteus) və digərlərini şamil etmək olar.

Mütəxəssislər qeyd edir ki, torpağın təbiətə bəxş etdiyi göbələk nə qədər dadlı, ləzzətli, faydalı olsa da, bir o qədər də orqanizm üçün təhlükəsi var. Düzgün seçilməyəndə, emal edilməyəndə və saxlanmayanda göbələk zəhərlənməyə, hətta ölümə belə səbəb ola bilir. İstehlak dövründən asılı olaraq göbələkdən zəhərlənmə hallarına ilin müxtəlif fəsillərində, əsasən də yaz və payızda təsadüf olunur. Göbələk zəhərlənməsinin simptomlarına mədə-bağırsaq pozuntusu, qusma, başgicəllənməsi və s. kimi hallar aiddir. Zəhərlənmənin müddəti göbələklər tərəfindən sintez olunan toksinlərin növü və miqdarından asılıdır. Belə ki, göbələk toksinləri orqanizmdə səbəb olduğu simptomlara görə sinifləndirilir. Protoplazmik toksinlər hüceyrələrin məhvinə səbəb olmaqla orqan və toxumalarda funksional çatışmazlıqlar yaradır. Məsələn: neyrotoksinlər həddən artıq tərləmə, koma, hallüsinasiya, həyəcan, depressiya və s. kimi nevroloji simptomlara səbəb olur. Gastrointestinal toksinlər isə ürəkbulanma, qusma və ishal kimi əlamətlərlə müşayiət olunan zəhərlənməyə yol açır.

Morfoloji cəhətdən oxşarlığına görə bəzi yeməli və zəhərli göbələk növləri vizual olaraq çətin fərqləndirilir. Çox vaxt təcrübəsizlikdən zəhərli göbələkləri yeməli göbələklərə bənzədərək toplayırlar ki, bu yanlışlıq səbəbindən hər il dünyada yüzlərlə insan ölümü baş verir. Yeməli göbələyin içərisinə bir tək zəhərli göbələyin qarışması belə zəhərlənməyə yol aça bilir. Ona görə də yol kənarında, açıq satılan yox, qablaşdırılmış məhsullara üstünlük verilməlidir. Qablaşdırılmış məhsulu alarkən isə etiket məlumatları mütləq nəzərdən keçirilməlidir. Çünki yeməli göbələklər də bəzən zəhərlənməyə səbəb olur. Bu da məhsulun yararlılıq müddəti ötdükdə, düzgün şəraitdə saxlanmadıqda baş verir. Göbələyi xüsusən də polietilen torbada saxlamaq nəmlənməsinə, kiflənməsinə səbəb olur. Göbələkdən hazırlanmış salat və yeməklərin də düzgün saxlanması vacibdir. 

“Müasir cəmiyyətimizin ən dietik qida məhsulu kimi tanınan göbələk geniş istifadə olunur. Avropa mətbəxinin təqdim olunduğu kafe-restoranların menyusunda göbələk daimi olaraq var. Azərbaycanda da göbələk sevənlərin sayı artmaqdadır. Bu qida məhsulu hətta uşaqlar tərəfindən də sevilir”.

Bu sözləri “Yeni Müsavat”a açıqlamasında tanınmış diyetoloq-həkim Ləman Süleymanova mövzu ilə bağlı danışarkən deyib. Diyetoloq göbələyin tərkibinin müxtəlif vitaminlərlə zəng olduğunu diqqətə çatdırıb:

“Göbələyin tərkibində xüsusən lesitin adlı maddə var ki, bu maddə qanda xolesterini normadan artıq olan, həmçinin ürək-damar xəstəliklərindən əziyyət çəkən insanlara yaxşı təsir edir. 

Həmçinin göbələk artıq çəkidən əziyyət çəkən insanlara da məsləhət görülür. Xüsusilə 2-ci tip diabet şəkər xəstələrinə tövsiyə olunur. Hətta sübut olunub ki, süd vəzi xərçəngindən əziyyət çəkən qadınlara göbələk çox yaxşı təsir edir. Çünki tərkibində xüsusi maddələr, antioksidantlar var. Həmçinin zehnin güclənməsinə, qanda yağların artmasına, müxtəlif xəstəliklərdə göbələk xoş təsir göstərən qida məhsuludur".

Diyetoloq qeyd edib ki, bəzən zəhərli göbələyi yeməli göbələklə səhv salırlar ki, bu da çox təhlükəlidir:

“Məsələn, adi şampinyon yeməli göbələkdir. Lakin sarı rəngdə şampinyon var ki, bəzən onu adi şampinyonla səhv salırlar, yəni, görünüşcə bir-birinə çox bənzəyir. Sarı şampinyon çox təhlükəli göbələk növüdür və ölümə də səbəb ola bilir. 

Göbələyi bişirən zaman diqqət etmək lazımdır, belə ki, zəhərli göbələyi isti suda qaynadan zaman qaşığı suya salanda qaşıq qara rəngdə olur. Bu o deməkdir ki, göbələk zəhərlidir. 

Zəhərli göbələkdən zəhərlənmənin simptomları onun növlərinə görə dəyişir. Məsələn, sarı şampiyon göbələyinin qəbul edilməsi nəticəsində qarabasmalar olur, insan dəli olmaq dərəcəsinə çatır, nevroloji problemlər yaranır. Solğun, qırmızı amanita göbələyindən zəhərlənmənin isə ilkin əlamətləri ishal, qusma, baş hərlənməsi olur. 

Hətta bəzi yeməli göbələkləri belə “üfürə-üfürə” qəbul etmək lazımdır. Yaxşı olardı ki, qablaşdırılmış göbələklərə üstünlük verilsin. Bu zaman mütləq şəkildə onun  istifadə müddətinə diqqət etmək lazımdır. Bəzən, vaxtı keçmiş qablaşdırılmış göbələklər ciddi zəhərlənmələrə gətirib çıxara bilir. 

Həmçinin, yeməli göbələklərin tərkibində maddələr var ki, əgər göbələk tələb olunan temperaturda saxlanılmadıqda, həmin maddələr aktivləşir və qida məhsulu kiflənməyə başlayır. Adətən bu kiflənmə görünmür və təhlükə saçır. 

Yəni o demək deyil ki, yeməli göbələk zərərsizdir, əgər bu qida məhsulu düzgün qablaşdırılmadıqda və yaxud istifadə müddəti bitdikdə artıq zəhərli göbələyə çevrilir".

Sonrakı hadisələr barədə daha çox məlumat almaq üçün Icma.az saytını izləyin.
seeBaxış sayı:101
embedMənbə:https://news24.az
archiveBu xəbər 30 Noyabr 2024 16:13 mənbədən arxivləşdirilmişdir
0 Şərh
Daxil olun, şərh yazmaq üçün...
İlk cavab verən siz olun...
topGünün ən çox oxunanları
Hal-hazırda ən çox müzakirə olunan hadisələr

TƏCİLİ: Metroya giriş bağlandı Nə baş verir?

19 Oktyabr 2025 04:03see237

Pezeşkian bu türk ölkəsinə səfər edəcək

19 Oktyabr 2025 02:00see226

Trampdan sonra Vens də İsrailə gedir

18 Oktyabr 2025 16:58see172

Gürcüstandan çıxarılan Azərbaycan vətəndaşlarının sayı açıqlanıb

18 Oktyabr 2025 20:59see166

Pəncərələri qış rejiminə necə keçirtmək olar?

18 Oktyabr 2025 04:47see157

“Xocalı Balı” ilk dəfə bal yarmarkasında alıcılara təqdim olunub REPORTAJ

18 Oktyabr 2025 14:09see150

İlham Əliyevdən Xəzəryanı ölkələrə ÇAĞIRIŞ

18 Oktyabr 2025 10:48see146

Bakı metrosunda mübahisəli durum: gediş haqqı yenə dəyişəcək?

18 Oktyabr 2025 07:33see139

Çin polisinin ağıllı köməkçiləri: Təhlükəsizliyi robot itlər qoruyacaqlar

18 Oktyabr 2025 06:32see137

Neftinin qiyməti 1 dollar ucuzlaşdı

18 Oktyabr 2025 10:51see135

Qızıl altı min dollara qədər bahalaşa bilər

18 Oktyabr 2025 15:58see135

Abakar Abakarov İstanbulda ölü tapıldı

18 Oktyabr 2025 19:41see134

Yəmən sahillərində tanker partladı: 24 ekipaj üzvü...

19 Oktyabr 2025 01:17see124

Almaniya XİN rəhbəri: “Eurofighter”lərin Türkiyəyə göndərilməsinə müsbət baxırıq

18 Oktyabr 2025 06:28see124

Azərbaycanın “AI 92” markalı benzini idxal və ixrac etdiyi ölkələr SİYAHI

18 Oktyabr 2025 17:24see123

Yer kürəsində oktyabr ayının üçüncü maqnit qasırğası başlayıb

19 Oktyabr 2025 04:50see121

Netanyahudan Rəfah keçid məntəqəsinin açılması barədə məlumata REAKSİYA

19 Oktyabr 2025 00:16see121

Əməliyyat otaqlarında niyə yalnız yaşıl və mavi geyimlərə icazə verilir?

19 Oktyabr 2025 04:05see120

Həkimlər soyuq mövsümdə immuniteti gücləndirməyin yollarını açıqlayıblar

19 Oktyabr 2025 07:43see120

İspaniya La Liqası: Real Madrid səfərdən 3 xalla qayıdır

20 Oktyabr 2025 01:12see120
newsSon xəbərlər
Günün ən son və aktual hadisələri