Hamiləlik dövründəki artıq çəkidən necə qurtulaq? ARAŞDIRMA

Hamiləlik qadının həyatında ən sürətlə kökəldiyi dövrdür. Hamiləliyin təbii gedişatında baş verən hormonal dəyişikliklər, ürəkbulanma və s. mədədə yanma hissi, tez-tez aclıq hissi və ya gələcək analarda qəlyanaltı yemək istəyinə səbəb ola bilər. Bu vəziyyət də çəki artımına səbəb olur. Yaxud övlad gözləyən ananın yediyi hər şeyin körpəsinə də faydası olacağını düşünərək iştahı daha da artır və artıq çəki onun bədənində yerləşməyə başlayır. Ancaq sağlam və düzgün bəslənmə üsulları ilə hamiləlik dövründə çəkiyə nəzarət etmək, hətta lazım olduqda arıqlamaq da mümkündür. Memorial Şişli Xəstəxanası Endokrinologiya və Metabolik Xəstəliklər Hissəsi Həkimləri hamiləlik dövründə çəki nəzarəti mövzusunda məlumat yayıb.

SİA mövzu ilə bağlı araşdırma aparıb.

Körpənin inkişafı üçün ananın iki yemək yeməsinə ehtiyac yoxdur

60 kq ağırlığında sağlam hamiləliyi tamamlayan qadın və 120 kq ağırlığında hamiləliyi tamamlayan qadın hər ikisi təxminən 3,5 kq çəkidə uşaq dünyaya gətirəcək.

Hamiləlikdən əvvəl bədən kütləsi indeksi 18,5 – 24,9 kq/m2 olan, yəni “normal” bədən çəkisi olan qadının sağlam hamiləlik dövründə almalı olduğu ideal çəki 11-16 kq-dır. Bu, hamiləliyin ilk 3 ayında təxminən 1-3 kq, qalan hissədə isə həftədə 0,5 kq olaraq hesablana bilər. Məsələn, sağlam hamiləlik dövründə boyu 1,65 m, çəkisi 60 kq olan qadın aşağıdakıları etməlidir: Alacağı çəki təxminən 12-13 kq, bunun təxminən 4-5 kq-ı uşaqlıq yoluna, hamiləlik kisəsinə və mayelərə, 1-2 kq-ı artan qan həcminə, 4-5 kq döş və emal olunmuş yağ toxumasına, 3-3 kq-a qədər süd vəzilərinə aiddir. Hamiləliyini bu şəkildə tamamlayan ana, doğumdan sonra süd verərək bir neçə ay kimi qısa müddətdə başlanğıc çəkisinə qayıda bilər. Hamiləlikdən əvvəl artıq çəkisi olan qadınların hamiləlik müddətində 5-6 kq çəkməsi tövsiyə edilərkən, qadınların peşəkar dəstəyi ilə kökəlmədən hamiləliyini tamamlaması mümkündür.

Hamiləlik dövründə çox kökəlməmək üçün nə edək?

Hamiləlik dövründə artan bazal metabolizm ilə gündəlik enerji ehtiyacı təxminən 300-350 kalori artır. Normal çəkidə olan hamilə qadının gündəlik enerji tələbatı başlanğıc və həftədən asılı olaraq 2000-2500 kalori civarındadır. Ancaq bu, karbohidratlarla zəngin yüksək kalorili qidalar yemək demək deyil. İstehlak edilən qidalar ananın həzm sistemində parçalanır və bu yolla plasenta vasitəsilə ananın qanından körpəyə çatır. Buna görə də istehlak edilən qidalar zülal, faydalı yağlar, liflər, vitaminlər və minerallar baxımından balanslı paylanmalıdır.

İşlənmiş karbohidratlar (peçenye, kraker, çörək məhsulları) əvəzinə qəlyanaltı olaraq çiy badam, qoz, fındıq, quru gavalı və ərik kimi sağlam qoz-fındıqlara sahib ola bilərsiniz.

Təzə sıxılmış meyvə şirələrinə üstünlük verilməməlidir. Daha çox meyvə istehlak edilməlidir.

Ağ çörək, makaron və düyü kimi yüksək glisemik indeksi olan qidalar (yəni qan şəkərini və insulin səviyyəsini birdən artıran qidalar) yerinə bulqur və ya quru paxlalılar istehlak edilməlidir. Ət və tərəvəzlər yağda qızardılmamalıdır. Onlar bişmiş, qril və ya buxarda bişirilməlidir. Bəzən südlü desertlər, dondurma, makaron kimi qidalar az miqdarda istehlak edilə bilər, lakin bu zaman növbəti yeməkdə olan karbohidratlar atlana bilər və ya risk yoxdursa, həmin gün əlavə olaraq 15 dəqiqə gəzməklə bu balanslaşdırıla bilər.

Həkimin nəzarəti vacibdir

Hamiləlik dövründə arıqlamağa ehtiyacı olan namizədlər əvvəlcədən mütləq həkim tərəfindən qiymətləndirilməlidir. Bu hamilə qadınların hamiləlikdən əvvəl tiroid xəstəliyi, şəkərli diabet və ya polikistik yumurtalıq xəstəlikləri olub-olmadığını öyrənmək üçün çəki tarixi yoxlanılmalıdır. Gələcək ananın qan və sidik testləri aparılmalıdır. Bu qiymətləndirmələrin nəticələrinə əsasən zəruri hallarda tibbi müalicə ilə müşayiət olunan qidalanma proqramı hazırlanır. Hamilə qadınlar üçün kalori miqdarı 1800-2000 kkaldan aşağı məhdudlaşdırılmır. Bu səbəblə çəki problemi olan hamilə qadınların qəbul etməli olduğu gündəlik zülal, yağ və karbohidrat miqdarları balanslaşdırılmışdır. Peşəkar diyetoloq nəzarəti altında lif, vitamin, mineral tərkibi və glisemik indeks xüsusiyyətlərinə görə hazırlanmış pəhriz proqramına riayət etmələri tövsiyə olunur.

Hamilə qadınlar üçün nümunə menyu (təxminən 2000 kkal)

Səhər:
1 və ya 2 yumurta (süd içsəniz 1 yumurta, içməsəniz 2 yumurta)
1 dilim ağ pendir
1 dilim çedar pendiri
5-6 zeytun
Pomidor, xiyar, bibər
1-2 dilim çörək (Çörək yerinə bir ovuc çiy badam, qoz, fındıq yeyə bilərsiniz)
1 çay qaşığı fıstıq yağı və ya bal

Qəlyanaltı: Əgər çox acsınızsa və səhərlər qoz-fındıq yeməmisinizsə, səhər yeməyi ilə nahar arasında qoz-fındıq və ya süd/süd məhsulları istehlak edə bilərsiniz.

Günorta:
Bir kasa şorba (Bir kasa un şorbası 2 dilim çörək və ya yarım porsiya bulqur plov deməkdir!)
Bir kasa qatıq (çörək yerinə 1 çay qaşığı yulaf əzməsi və ya yulaf kəpəyi qatıla bilər)
Bir boşqab ət və tərəvəz və ya ızgara ətli salat

Qəlyanaltı:
Bir porsiya meyvə və ya yarım simit, bir dilim pendir və bir kasa qatıq

Axşam:
Bir kasa şorba (və ya 1 dilim çörək)
Bir kasa qatıq (çörək yerinə 1 çay qaşığı yulaf ezmesi və ya yulaf kəpəyi qatıla bilər)

Bir boşqab ət-tərəvəz və ya ızgara ətli salat (Həftədə 2-3 gün ət kimi balıq istehlak etmək məsləhətdir)

Hamiləlik zamanı çəki artımı

Hamiləlik dövründə biz analarımızdan və ya dostlarımızdan tez-tez “Mən bunu yedim və mənim üçün yaxşı oldu, siz də yeməlisiniz” kimi sözləri eşidirik. Ancaq hər qadının genetikası eyni deyil. Yaş, ətraf mühit şəraiti, yemək vərdişləri, peşə, həyat tərzi və maddələr mübadiləsi fərqlilikləri sizi digər qadınlardan fərqləndirən ən əhəmiyyətli faktorlardır.

Bu artıq çəki haradan gəlir?

İnanın ki, bu sualı verən yeganə gələcək ana siz deyilsiniz. Hamiləlik dövründə çəki artımını iki kateqoriyaya ayıra bilərik: ananın ümumi çəki artımına nə qədər töhfə verdiyi və körpənin bu çəki artımına nə qədər töhfə verdiyi. Baldırlarda, ombalarda və qollarda yığılan artıq çəki, ana südü zamanı bədənin istifadə edə biləcəyi enerji anbarı olaraq görülə bilər.

Yaxşı, ananın çəkisinin artmasının səbəbləri nə ola bilər?

- Həddindən artıq dövran edən qan həcmi.
- Bədəndə suyun tutulması və ümumi mayenin artması.
- Döşlərin yaratdığı əlavə çəki. Genişlənən uterusun əlavə çəkisi
- Amniotik maye və plasenta.
- Körpə (doğuş zamanı orta çəki 3,5 kiloqramdır).

Erkən hamiləlikdə ananın çəki artımının çoxu körpənin çəkisindən çox anada baş verən dəyişikliklərlə bağlıdır. Ananın bədəni böyüməkdə olan dölün lazımi oksigen və qida maddələri ilə təmin edilməsi üçün daha çox qan istehsal edir.

Hamilə ananın çəki artımında dalğalanmalar ola bilər. Ancaq ani çəki artımı və ya ani arıqlama baş verdiyi hallarda həkimə müraciət etməkdə fayda var. Hamiləlik dövründə həkimlər ümumiyyətlə çəki artımını izləmək istəyirlər. Həftədə bir dəfə, eyni gündə və eyni vaxtda çəkinizlə çəki nəzarətinizi izləyə bilərsiniz. Hamiləlik dövründə ideal çəki artımı yavaş və sabitdir.

Üç ayda orta çəki artımı nə qədər olmalıdır?
- 1-ci trimestr: Cəmi 900 qram - 1,8 kiloqram.
- 2-ci trimestr: 4-6 ay arasında həftədə 500 qram, cəmi 5-6 kiloqram.
-3-cü trimestr: həftədə təxminən 500 qram
cəmi 3-5 kiloqram.

Doğuş zamanı alınan çəki nə qədər vaxt sonra itir?

Doqquz ay keçdi və körpəniz dünyaya gəldi. İndi bu doqquz ayda əldə edilən əlavə çəkidən qurtulmağın vaxtıdır. Bir çox mütəxəssis qəbul edir ki, 9 ayda alınan çəki 9 ay ərzində itirilə bilər. Bəzi qadınlar maddələr mübadiləsindən asılı olaraq doğuş zamanı çəkilərini tez itirə bilərlər. Bəzi qadınlar üçün bu dövr daha uzun sürə bilər. Normal şəraitdə çəki itirmə nisbətiniz bu dövrdəki kimi olmaya bilər.
Hamiləlik zamanı bədəninizə qida şəklində daxil olan eyni miqdarda enerjini xərcləmək arıqlamağı asanlaşdıra bilər. Əgər qəbul etdiyinizdən daha az enerji sərf etsəniz, qalan qidalar yağ kimi saxlanıla bilər. Gündəlik porsiyalarda diqqətli olmaq və kiçik məşqlər etmək bu dövrdə arıqlamanızı sürətləndirəcək.

Ayşən Vəli