İcra başçılarının vahid olmayan maaşı... İstəmirsənsə, istefa verib, vəzifədən çıxa bilərsən

Azərbaycanda icra başçılarının maaşları ilə bağlı yeni müzakirələr başlayıb. Məsələni gündəmə gətirən ReAl Partiyasının sədri, iqtisadçı ekspert Natiq Cəfərlinin açıqladığı rəqəmlər göstərir ki, icra hakimiyyəti rəhbərlərinin məvacibi bölgələr üzrə kəskin fərqlənir və kifayət qədər yüksəkdir.

Ekspertin təqdim etdiyi məlumatlara görə, Bakı şəhərinin icra başçısı 7650 manat maaş alır. Gəncə və Sumqayıt şəhərlərinin icra başçıları 5625 manat, əhalisi 100 mindən çox olan rayonların rəhbərləri 4587 manat, 50-100 min nəfər arası əhalisi olan rayonlarda bu məbləğ 4225 manat, 50 minədək əhalisi olan rayonlarda isə 3837 manat təşkil edir. Bu məbləğlərdən əlavə 14% gəlir vergisi, 3% DSMF, 2% tibbi sığorta, 0,5% işsizlik sığortası və 1% siyasi partiyaya üzvlük haqqı tutulur.

Natiq Cəfərli bildirib ki, bu maaşlar 1 mart 2022-ci ildən etibarən ciddi şəkildə artırılıb. Onun sözlərinə görə, həmin tarixə qədər Bakı şəhərinin icra başçısının məvacibi cəmi 3060 manat idi. Kiçik rayonlarda isə fərq daha kəskin olub. Məsələn, Xızı rayonunda 2012-ci ildən fəaliyyət göstərən icra başçısı 2022-ci ilə qədər təxminən 1700 manat maaş alırdısa, hazırda tutulmalar çıxıldıqdan sonra onun aldığı məbləğ 3000 manata yaxınlaşır.

Ekspert hesab edir ki, icra hakimiyyəti sistemi artıq öz funksionallığını itirib və bu institut “köhnəlib”. Onun sözlərinə görə, icra başçılarının maaşının artırılması idarəetmədəki problemləri aradan qaldırmır, əksinə, cəmiyyətdə yeni suallar yaradır. Artıq sosial şəbəkələrdə əsas müzakirə mövzusu odur ki, yüksək maaş alan icra başçıları bu məvacibi doğruldurlar, yoxsa yox. Rayonlarda sosial problemlər qalmaqda davam edir: yolların bərbad vəziyyətdə olması, içməli su çatışmazlığı, işsizlik və kənd təsərrüfatının geriləməsi kimi məsələlər fonunda icra başçılarının aldıqları yüksək əməkhaqqı cəmiyyətdə narazılıq doğurur.

Ekspertlər bildirirlər ki, təkcə yüksək maaş korrupsiya və digər neqativ halların qarşısını almağa kifayət etmir. Son illərdə bir neçə icra başçısının rüşvət və mənimsəmə ittihamları ilə həbsi bunun bariz nümunəsidir. İdarəetmə modelinin seçkiyə əsaslanmaması, hesabatlılıq mexanizminin olmaması da korrupsiya riskini daha da artırır.

Məsələ ilə bağlı səslənən təkliflər daha ciddi islahatlara ehtiyac olduğunu göstərir. Ekspertlər hesab edir ki, icra hakimiyyəti strukturu ya tamamilə ləğv edilməli, ya da radikal şəkildə yenilənməlidir. İcra başçılarının maaşları ətrafında yaranan müzakirələr bir daha göstərdi ki, məsələ yalnız rəqəmlərdən ibarət deyil. Cəmiyyət daha effektiv, hesabatlı və korrupsiyadan uzaq idarəetmə tələb edir. Yüksək maaş isə bu sistemi, sadəcə, kosmetik şəkildə “yeni” göstərir, amma onu dəyişmir.

Siyasi və Hüquqi Araşdırmalar Mərkəzinin rəhbəri Xəyal Bəşirov “Yeni Müsavat”a bildirib ki, icra hakimiyyətləri institutu sovet dönəmindən qalıb və hazırkı dövrümüzdə özünü doğrultmur: “Biz zamanla icra başçıları barəsində cinayət işlərinin başlanması, həbs-qətimkan tədbirlərinin seçilməsi, onların məsuliyyətə cəlb edilməsi hallarının şahidi olmuşuq. Doğrudur, bu, təkcə icra başçılarına deyil, mərkəzi icra hakimiyyəti orqanlarına da aiddir. Mərkəzi icra hakimiyyəti orqanlarında rəhbər şəxslərin məsuliyyətə cəlb edilməsinin şahidi oluruq. Əgər bir insan qanunazidd əməllərə meyl edirsə, o, istənilən vəzifədə olarkən buna əl atacaq. Maaşlarının artırılması və digər dəyişikliklər bəzi icra başçılarının varlanma hərisliyinə təsir etməyəcək. Əgər sən icra başçısı təyin olunmusansa, əvvəlcədən bilirsən ki, maaşın 2000 və ya 3000 olacaq. Bu, səni qane etmirsə, heç kim səni o vəzifədə çalışmağa məcbur edə bilməz. İstəmirsənsə, istefa verib, vəzifədən çıxa bilərsən. Əgər işləyirsənsə, deməli, maaş şərtlərini və vəzifə öhdəliklərini qəbul edirsən”.

Onun sözlərinə görə, son zamanlar bir sıra icra başçılarının həbsinə şahid olduq: “Görünən odur ki, icra başçıları nəticə çıxarmaq istəmirlər. Onları hətta cinayət məsuliyyətinə cəlb olunmaq da çəkindirmir. Bir icra başçısı həbs olunursa, bu, digərlərinə də görk olmalı və onları doğru işləməyə vadar etməlidir. Əgər onlar öz əməllərini yenə də davam etdirirlərsə, bu halda düşünürəm ki, bu, ümumilikdə institutsional yanaşma prinsipini dəyişməyi zəruri edir".

MİA.AZ