İdxalda 1 ayda milyard dollara yaxın artım GÖMRÜK KOMİTƏSİ PREZİDENTİ ALDADIB

“Azərbaycan 12 yox, cəmi 6 ölkəyə qaz satır…”

Dövlət Gömrük Komitsi (DGK) 2025-ci ilin yanvar ayı ərzində ölkənin xarici ticarəti ilə bağlı göstəriciləri açıqlayıb. Hesabatda qeyd olunur ki, ötən ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə Azərbaycanın idxalında kəskin artım qeydə alınıb – 80% və ya 910 milyon dollar.

Keçən ilin yanvarı ilə müqayisədə dövlət sektorunun idxalında 700 milyon dollardan çox – təxminən 6 dəfə artım qeydə alınıb. Bundan başqa avtomobil, heyvandarlıq məhsulları, dənli bitkilər, süd məhsullarının idxalında da yüksəliş baş verib.

Maraqlı məqamlardan biri Azərbaycanın neft ixracını kəskin artırmasıdır. Məlumdur ki, son 10 illikdə hasilat durmadan azalır və ekspertləır bunu proqnozlaşdırılan azalma olduğunu qeyd edirlər. Uzun illərdir istismar olunan yataqlar “qocalıb” və neft verimliliyi azalıb. O zaman ölkənin neft ixracında kəskin artım nəyin hesabına olması maraq doğurur.

Ticarətin coğrafiyasına gəldikdə, Azərbaycanın Rusiyaya ixracı 6,5 faiz və ya 6 milyon dollar artıb, amma bu ölkədən idxal 75 faiz və ya 142 milyon dollar çoxalıb. Ötən ilki göstəricələr baxdıqda, 2024-cü ilin yanvar ayında Rusiyaya 81 milyon dollar dəyərində mal-məhsul satılıb, 331 milyon dollarlıq idxal həyata keçirilib.

Avropa İttifaqına ixrac isə 3 dəfədən çox artaraq 2,4 milyard dolları ötüb. Çindən idxal 75 faiz artımla 378 milyon dollara, Böyük Britaniyadan idxal 8 dəfəyə yaxın artaraq 120 milyon dollara, Meksikadan idxal 40 dəfədən çox artaraq 180 milyon dollara çatıb. Türkiyəyə xarici ticarətin dəyərində ciddi dəyişiklik olmayıb. Həm ixrac – 300 milyon dollara yaxın, həm də idxal – 170 milyon dollar, eyni səviyyədə qalıb.

DGK-nın məlumatlarını şərh edən iqtisadçı Rövşən Ağayev bildirir ki, ilin ilk ayında avtomobil idxalında 25 faizlik ciddi artım qeydə alınıb. Onun sözlərinə görə, hibrid avtomobillərin idxalı 3 dəfəyə yaxın artıb. “Ölkəyə idxal olunan minik avtomobillərin tam yarısı – hər 2 maşından biri hibridlər və elektromobillər olub”, – o əlavə edib.

İqtisadçı daha sonra vurğulayıb ki, qida məhsullarınn idxalında kəskin artım diqqət çəkir: “Ölkəyə ət əsasən diri heyvanlar, süd məhsullarının və dənli bitkilərin idxalında ciddi artım qeydə alınıb. Bu mal möveqeləri üzrə idxalın dəyəri 28 milyon dollar (57%) artaraq 77 milyon dolları ötüb”.

İxraca gəldikdə, R.Ağayev neft satışında qeydə alınmış yüksək rəqəmlərin maraq doğurduğunu vurğulayıb. O, bildirir ki, ötən ilin yanvarı ilə müqayisədə xam neft ixracatında 2 dəfədən çox artım var:

“Bu ilin yanvarında 3,5 milyon ton neft ixracı görsənir, amma ötən ilin müvafiq dövründə ixrac 1,5 milyon ton təşkil edib. Azərbaycanın öz istehsalı hesabına aylıq ixrac potensialı maksimum 1,8 milyon tondur. Bu halda ixracın həcmindəki artımın mənbəyi maraqlıdır. Neft ixracının həcmində belə kəskin artım ixracın dəyərində də əks olunub: ümumi ixrac məbləği 65%-dən çox (1,2 milyard dollar) artaraq 3 milyard dolları ötüb”.

Rövşən Ağayev vurğulayır ki, Avropa İttifaqına ixracın yüksəlməsi neft-qaz ixracındakı kəskin genişlənmənin hesabınadır. Onun sözlərinə görə, ötən ilin yanvarı ilə müqayisədə neft-qaz ixracının dəyəri 1,2 milyard dollardan çox artaraq 2,8 milyard dollara çatıb.

Kənd təsərrüfatı sahəsi üzrə mütəxəssis Vahid Məhərrəmli yanvarda ərzaq məhsullarının idxalındakı artımın səbəblərini “Gununsesi.info”-ya belə izah edib:

“Yeyinti, xüsusi ilə heyvandarlıq məhsullarının idxalında artım gözlənilən idi. Uzun illərdir ki, ölkədə heyvanların baş sayı azalır, istehsal olunan yemin həcmi azalır, maya dəyəri artır. Bu da istehsal olunan heyvandarlıq məhsullarının maya dəyərini yüksəldir. Nəticədə bizim o sahə ilə məşğul olan fermerlərin gəlirləri aşağı düşür və getdikcə bu sahə ilə məşğul olmaqdan imtina edirlər. Biz görürük ki, onların bir çoxu diri heyvanlarını kəsimə verib heyvandarlıqdan uzaqlaşırlar. Çünki bu sahədə ciddi problemlər var və onlar həllini tapmır. Bir neçə ildir Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi istehsalda 1, 0.7 faiz artım göstərir. Bu əslində artım deyil. Nazirlik, DSK bu sahədə istehsalda müəyyən irəliləyişin olunduğunu göstərməyə cəhd edirlər, amma bu, əslində mövcud problemləri ört-basdır etməkdir. Vəziyyət acınacaqlı hala gəlib, qarşıda biz heyvandarlıq məhsullarının ölkəyə daha çox idxalının şahidi olacağıq. Həmçinin, dənli bitkilərin idxalında da artım görəcəyik. Bunlar ondan xəbər verir ki, DSK-nın məlumatları şişirdilərək saxtalaşdırılır və bu da özünü idxalın artımında göstərir”.

Mütəxəssis vurğulayır ki, hökumət bu sahədə radikal islahatlar aparmalıdır, xüsui ilə ciddi kadr dəyişikliklərinə ehtiuyac var. O, hesab edir ki, qeyri-peşəkarları gətirib bu sahəni onlara həvalə etmək yanlış siyasətdir: “Nazir aqronom olmalıdır, onun müavinlərindən biri də aqronom, biri zootexnik, digəri baytar həkim olmalıdır. Biz KTN-nin strukturlarına baxanda görürük ki, ümumiyyətlə peşəkar yoxdur, ixtisası olanların da diplomu var, amma təcrübəsi yoxdur, təşəbbüs irəli sürə bilmirlər”.

V.Məhhərrəmli qeyd edir ki, ümumiyyətlə KTN-nin nə işlə məşğul olması ona ta aydın deyil: “Azərbaycan nə istehsal edir? Son vaxtlar buğda ilə yanaşı, düyünün, qarğıdalının da idxalı da artıb”.

Ekspert hesab edir ki, qaldırdığı problemlər həllini tapmazsa, Azərbaycan ərzaq məhsulları təminatında tamamilə idxaldan asılı vəziyyətə düşəcək.

Neft-qaz sektoru sahəsi üzrə ekspert İlham Şaban isə “Gununsesi.info”-ya bildirib ki, neft satışında kəskin artımın səbəbi DGK-nın açıqladığı statistika ilə bağlıdır:

“Komitə sayğac statistikasını deyil, mühasibatlıq rəqəmlərini açıqlayıb. Yəni ötən il, hətta daha əvvəlki illərdə bəyan edilmiş həcmi indi göstərirlər. Ona görə mən heç zaman gömrük statistikasını rəhbər tutaraq təhlil aparmağa çalışmıram. Ən yaxşısı Energetika Nazirliyi hər bir yataq, hər ixrac üzrə sayğac statistikasını açıqlayır”.

Ekspert problemlərdən biri kimi, DGK-da rəqəmsallaşmanın səviyyəsini göstərir: “Vüsal Qasımlıdan soruşmaq lazımdır ki, hökumət rəqəmsallaşmanın monitoqinqini sizə həvalə edib. Necə olur ki, başqa sahələrdə irəli gedirik, amma gömrükdə, mal və xidmətlərin, xüsusən enerjidaşıyıcılar üzrə geriqalmalar olur? Bunun səbəbi nədir? İndi poçt dövrü deyil ki, hər şey elektrondur. Niyə sayğac staistikası ilə bəyan edilmiş göstəricilər kəskin fərqlənir? İşləyə bilmirsiz, süni intelekt gətirin, onun üçün pulunuz yoxdursa, kredit alın. Bu necə ola bilər axı, dövlətin əsas sərvəti olan ixrac məhsulların reallıqdan fərqli təsvir edəsən”.

İlham Şaban daha bir maraqlı informasiya açıqlayıb: “Bundan başqa DGK prezidentə, hökumət başçısına məlumat verib ki, 12 ölkəyə qaz satırıq, amma 2024-cü ilin gömrük bəyannaməsində bu ölkələrin sayı 12 deyil, 6-dır, 6-sı yoxdur. Mən kənardan durub bunu səbəbini deyə bilmiərəm, amma Gömrük Komitəsinin məsul şəxsi varsa, dövlət qarşısında bu informasiyanın məsuliyyətini hiss edirsə, açıqlama verməlidir. Bu da əsas verir ki, Prezidentin, hökumətin aldadıldığını yazasınız”.

Gununsesi.info