İqor Korotçenko: İran İsrail qarşıdurması Ermənistanı Azərbaycanla sülhə sövq edə bilər MÜSAHİBƏ

Xəzər Strateji Araşdırmalar İnstitutunun (Rusiya) baş direktoru, “Natsionalnaya oborona” jurnalının baş redaktoru İqor Korotçenko “Moskva-Baku” portalına müsahibəsində İran-İsrail hərbi eskalasiyasını şərh edib. Müsahibəni oxucularımıza təqdim edirik.

-İqor Yuryeviç, İranla İsrail arasında hərbi eskalasiyanı necə xarakterizə edərdiniz? ABŞ prezidenti Donald Tramp atəşkəsin bağlandığını dedi. Amma heç də hamı buna inanmır... İran və İsrail tərəfləri yenə bir-birlərinə zərbələr endirdilər.

-Bu, tammiqyaslı müharibədir, onun özəlliyi ondan ibarətdir ki, rəqiblər bir-biri ilə fiziki təmasda olmadan zərbələr mübadiləsi aparırlar. Aviasiya, ballistik raketlər, pilotsuz uçuş aparatları kimi vasitələrdən istifadə olunur.

Münaqişənin başlanğıcı İsrailin uğurlu təxribat əməliyyatları ilə müşayiət olundu və nəticədə ilk zərbə İslam İnqilabı Keşikçiləri Korpusunun (SEPAH) yüksək rütbəli rəhbərləri, İran Silahlı Qüvvələrinin Baş Qərargah rəisi və ölkənin nüvə enerjisi sektorunun əsas simalarının həlak olması ilə nəticələndi. Bütün bunlar müəyyən dərəcədə dezinformasiya əməliyyatları ilə müşayiət olundu. Görünür, İran ona hücum ediləcəyini gözləmirdi. Və buna görə də İslam Respublikasının hərbi rəhbərliyi arasında itkilər və əsas hərbi obyektlərə edilən hücumlar, hava hücumundan müdafiə sistemi və nüvə obyektlərinin məhv edilməsi bu qədər böyük idi.

Bundan sonra baş verənlər hərbi dildə hərbi əməliyyatların rutinləşdirilməsi adlanan şeydir; Qarşılıqlı hücumlar davam edirdi ki, bunda İsrailin müəyyən üstünlüyü var idi. Təl-Əviv strateji hədəflərinə əsaslanaraq, İranın raket zərbələri nəticəsində məruz qaldığı itkiləri məqbul hesab edib.

Amerika Birləşmiş Ştatlarının İsrailin zərbələrində iştirakı İsrail üçün böyük diplomatik hərbi uğur idi, çünki o, hazırkı münaqişə zamanı öz mövqeyini ciddi şəkildə gücləndirib.

Bəli, tərəflər Trampın dediyi kimi, “qeyri-müəyyən” atəşkəsə nail olublar, lakin bunun davam edib-etməyəcəyi zaman məsələsidir. Biz görürük ki, hətta elan edilən atəşkəsdən sonra da tərəflər bir-birlərinə zərbələr endirirlər.

Rusiya İranı dəstəklədi, Vladimir Putin İslam Respublikasının Xarici İşlər Nazirliyinin rəhbəri Abbas Əraqçini Moskvada qəbul etdi, bəlkə də bu da müəyyən dərəcədə vəziyyətin sakitləşməsində rol oynadı.

- Nə üçün Tramp indi İrana qarşı əməliyyatında İsraili dəstəklədi? ABŞ-ın İranın nüvə obyektlərinə zərbələr endirməsi müəyyən dərəcədə çoxları üçün sürpriz oldu.

- ABŞ prezidentinin siyasi imicinin xeyrinə sürətli, parlaq, asan hərbi qələbə nümayiş etdirməsi vacib idi. Bu siyasətdir. O, ABŞ üçün mümkün fəsadları minimuma endirməklə yanaşı, eyni zamanda baş verənləri özü üçün sərfəli şəkildə təqdim edərək bu addımı atıb.

Əgər qlobal miqyasda, geosiyasi kontekstdə İran və İsrail arasında hərbi eskalasiyadan danışsaq, aydın görünür ki, əvvəllər Suriyanın dağıdılması, indi isə İran İslam Respublikasının potensial məhvi Qərbin hərəkətləri məntiqinə uyğundur, bunun məqsədi digər məsələlərlə yanaşı, Rusiyanın mövqeyini zəiflətmək, onu Yaxın Şərqdə əsas təsir mövqelərindən məhrum etməkdir. Vəziyyəti bu gün şahidi olduğumuz Rusiya ilə Qərbin qlobal qarşıdurması kontekstində nəzərdən keçirmək olar.

- Aydındır ki, uzunmüddətli perspektivdə İsraillə İran arasında barışıq qarşıdurmanın sonu deyil. Gələcəkdə hansı ssenarilər mümkündür və vəziyyət Cənubi Qafqaza necə təsir edə bilər?

- Əgər 1979-cu ildə İslam İnqilabı nəticəsində qurulan hazırkı rejim altında İran nisbətən proqnozlaşdırıla bilən dövlət kimi görünürsə, İslam Respublikasında daxili sabitliyin pozulması halında ssenarilər çox fərqli ola bilər. Və onlar eskalasiya və ya sabitliyin pozulmasını qonşu ölkələrə ötürmək kimi çox ciddi risklər daşıyırlar. Bu gün bu riskləri yalnız ehtimal dərəcəsi ilə dəqiq hesablamaq olar. İstənilən halda regionda sabitlik və təhlükəsizlik üçün risklər yüksəkdir.

Eyni zamanda, İran və İsrail arasında eskalasiyada mənfi tendensiyalar bərpa olunarsa, bu, xüsusilə Ermənistanın Cənubi Qafqazdakı mövqelərinə təsir göstərəcək. Bu, İranın dəstəyini itirmək riskini daşıyır. Bu, Paşinyanı inkişaf etməkdə olan situasiyalara, o cümlədən Ermənistan-Azərbaycan nizamlanması kontekstində daha çevik, daha adaptiv reaksiya verməyə məcbur edəcək. Ermənistanın indiki baş naziri isə ATƏT-in Minsk Qrupunu buraxmaqla və Azərbaycana qarşı ərazi iddialarını əks etdirən müddəaları Ermənistan Konstitusiyasından çıxarmaqla mümkün qədər tez sülh müqaviləsinin imzalanmasına meyilli olacaq. Yəni, Paşinyan, fikrimcə, belə bir vəziyyətdə siyasi manevrlərə deyil, özünü qeyri-sabitlikdən qorumaq üçün daha çox Azərbaycanla tam hüquqlu sülh müqaviləsinə getməyə meylli olacaq.

Eyni zamanda, aydındır ki, İran-İsrail münaqişəsinin ən pis ssenariləri Cənubi Qafqazda təhlükəsizliyin ciddi şəkildə pozulmasına və qaçqın dalğasına səbəb ola bilər.

Tərcümə - Elçin Bayramlı