İran nüvəsindən vuruldu ANALİTİK

İsrail əsas regional düşməni ilə müharibəyə başlayıb

İyunun 15-də ABŞ-İran danışıqlarının növbəti raundu başlamazdan əvvəl İsrail İranın nüvə infrastrukturuna və ali rəhbərliyinə bir sıra hücumlara başlayıb. Yəhudi dövlətinin rəsmiləri əməliyyatı qabaqlayıcı addım adlandırıb. Hava hücumları ilə yanaşı, İsrailin Mossad kəşfiyyat agentliyi İslam Respublikasında raket inkişafı və hava hücumundan müdafiə sistemləri ilə məşğul olan obyektləri hədəf alaraq bir sıra təxribat əməliyyatları həyata keçirib. İran cavab tədbirləri görəcəyini vəd edib və hadisəyə görə ABŞ-ı məsuliyyət daşıdığını bildirib.

Qərb kəşfiyyatının bir gün əvvəl proqnozlaşdırdığı kimi, iyunun 13-ü səhər İranda silsilə partlayışlar baş verib. İsrailin baş naziri Benyamin Netanyahu deyib: "Biz yüksək komandanlığı vurduq, atom bombasının hazırlanmasında irəliləyən aparıcı alimləri vurduq. Biz nüvə obyektlərinə hücum etdik. Biz İranın nüvə zənginləşdirmə proqramının ürəyinə zərbə vurduq, İranın nüvə silahı proqramının ürəyinə zərbə vurduq. Biz bu əməliyyatı əbəs yerə “şir kimi xalq” adlandırmamışıq.“İncil”də də yazılıb: “Xalq şir kimi ayağa qalxır”. Biz böyük uğurlara imza atacağıq. Sizin sayənizdə qəhrəman əsgərlərimizin sayəsində və Uca Yaradanın köməyi ilə”. Netanyahu həmvətənlərini dözümlülük, seçilmiş yolun ədalətinə inam və yəhudi dövlətinin qələbəsinə inam ehtiyatı toplamağa çağırıb.

İsrail ordusunun rəsmi açıqlamasına görə, əməliyyata 200-dən çox təyyarə cəlb edilib, 330-dan çox sursat atılıb. Tehranın şimal-şərq hissəsində yüksək rütbəli məmurların yaşadığı Mahallati rayonu bombardmana məruz qalıb. Eyni zamanda İranın Natanz, Xürrəmabad və Həmədan şəhərləri də hücuma məruz qalıb. Rəsmi məlumatlara görə, İsrail zərbələr nəticəsində İranın bir neçə yüksək rütbəli rəsmisini, o cümlədən Baş Qərargah rəisi Məhəmməd Baqiri, İslam İnqilabı Keşikçiləri Korpusunun rəhbəri Hüseyn Səlamini hava hücumu ilə öldürülüb. Ayrı-ayrılıqda nüvə infrastrukturunun kritik komponentlərinin məhv edildiyi bildirilib. “Axios” portalının məlumatına görə, təkcə İranın nüvə obyektləri deyil, həm də milli raket proqramının istehsal obyektləri, həmçinin hava hücumundan müdafiə sistemləri vurulub. Bu məlumatlara görə, Mossad cavab zərbələrinin qarşısını almaq üçün onlara qarşı xüsusi təxribat təşkil edib.

İranın ali dini lideri Ayətullah Əli Xamenei İsrailə qarşı dərhal cavab tədbirlərinin görüləcəyini vəd edib. Rəhbərin bəyanatında deyilir: "Sionist varlıq İran İslam Respublikasında əhalinin məskunlaşdığı ərazilərə zərbələr endirməklə iyrənc cinayət törədib. Bu təcavüz nəticəsində çoxlu liderlər və elm adamları öldürüldü, lakin onların davamçıları və həmkarları dərhal öz vəzifələrini yerinə yetirməyə davam etdilər".

İsrailin müdafiə naziri İsrael Katz həmvətənlərinə Tehrandan mümkün cavab hücumu təhlükəsi barədə xəbərdarlıq edib. Artıq yerli vaxtla saat 03:00-da israillilər İsrail ordusundan arxa komandanlığın göstərişlərinə ciddi əməl etmələrini tələb edən təcili xəbərdarlıq alıblar. Yəhudi dövlətinin vətəndaşlarına qorunan ərazilərə köçmək və onların yaxınlığında qalmaq əmri verilib.

ABŞ İrana hücumun hazırlanmasında iştirak etmədiyini bəyan edib. Bundan başqa, prezident Donald Tramp qeyd edib ki, o, Tehranla danışıqlar prosesinin davam edəcəyini, növbəti raundun iyunun 15-də Omanda keçiriləcəyini gözləyir: “İran nüvə bombası əldə edə bilməz və biz danışıqlar masasına qayıtmağa ümid edirik”, – Ağ Ev rəhbəri Fox News jurnalistlərinə müsahibəsində izah edib. "Onların dialoqa qayıdıb-qayıtmayacağına baxacağıq. Rəhbərlikdə olan bir neçə nəfər geri qayıtmayacaq (yuxarı məmurların ölümü nəzərdə tutulur)".

Tramp administrasiyasının insidentə görə məsuliyyəti rədd etməsinə baxmayaraq, İran Xarici İşlər Nazirliyi hücumun ABŞ-ın “koordinasiyası və təsdiqi” olmadan baş verə bilməyəcəyini açıqlayıb. İslam Respublikasının Xarici İşlər Nazirliyi İsrailin əsas xarici müttəfiqi kimi ABŞ-ın bundan sonrakı nəticələrinə görə tam məsuliyyət daşıyacağını vurğulayıb.

İranın hərbi rəhbərliyi məhv edildi - IDF

200-dən çox qırıcı təyyarə 100-dən çox hədəfə, o cümlədən İranın yüksək səviyyəli hərbi rəhbərlərinin sığınacaqlarına hücum edib. Cümə gecəsi İsrail İranın yüksək hərbi rəhbərliyini sıradan çıxarıb. Bu barədə iyunun 13-də İsrail Müdafiə Qüvvələri (IDF) məlumat yayıb. “Gecə ərzində 200-dən çox IAF qırıcı təyyarəsi kəşfiyyat departamentinin dəqiq rəhbərliyi altında İranın yüksək rütbəli hərbi liderlərinin sığınacaqları da daxil olmaqla, İran boyu 100-dən çox hədəfə hücum edib”.

Zərbələrdə İranın üç yüksək səviyyəli hərbi komandiri öldürülüb:

İran Silahlı Qüvvələrinin Baş Qərargah rəisi Məhəmməd Hüseyn Baqiri;
İslam İnqilabı Keşikçiləri Korpusunun (SEPAH) komandanı Hüseyn Salami;
Hatəm əl-Ənbiya (Fövqəladə Hallar Komandanlığı) komandiri Hatəm-Qalam Əli Rəşid.
Bundan əvvəl İran mediası yüksək səviyyəli iranlı komandirlərin sıradan çıxarılması barədə məlumat yaysa da, daha sonra İRNA xəbər agentliyi Məhəmməd Baqirinin ölümü ilə bağlı mətbuatda yayılan xəbərləri təkzib edib. Amma sonradan təsdiq etməli olub.

Xatırladaq ki, iyunun 13-nə keçən gecə İsrail İran ərazisinə hava zərbələri endirib. Tehran və bir sıra digər şəhərlərdəki nüvə və hərbi obyektlərə hücum edilib. İranın nüvə proqramında iştirak edən çoxlu əsgər və alim həlak olub. İDF əməliyyatı İranın nüvə silahı istehsalını sürətləndirməsi və artıq bir neçə gün ərzində 15 nüvə bombası yaratmaq üçün kifayət qədər zənginləşdirilmiş urana malik olması ilə izah edib. Bu arada İran İsrailin nüvə obyektlərinə zərbə endirməsindən sonra İsrail və ABŞ-ı “sərt cavab”la hədələyir. İran ordusunun sözçüsü Əbülfəzl Şekarçi deyib: "Onlara güclü zərbə vurulacaq". İndi İranın İsrailə yüzdən çox pilotsuz uçuş aparatı atdığı məlum olub.

MAQATE İsrailin İrana hücumuna cavab verib

Zərbələrin hədəflərindən biri də Natanz şəhərindəki obyekt olub. Agentlik hazırda radiasiya səviyyələri ilə bağlı İran rəsmiləri ilə əlaqə saxlayır. İsrailin bir gecədə endirdiyi zərbələr zamanı İranın Fordov və İsfahandakı nüvə obyektləri, eləcə də Buşehr AES-i zədələnməyib. Bu barədə cümə günü, iyunun 13-də Beynəlxalq Atom Enerjisi Agentliyi (MAQATE) məlumat yayıb. MAQATE X sosial şəbəkəsində agentliyin rəhbəri Rafael Qrossiyə istinadən yazıb: “Bu günə olan məlumata görə, Fordodakı nüvə zənginləşdirmə obyekti zədələnməyib”.

MAQATE də İsfahandakı obyekt və Buşehr atom elektrik stansiyası ilə bağlı oxşar mesajlar dərc edib. Eyni zamanda, agentliyin İranda dərin narahatlıq doğuran vəziyyəti diqqətlə izlədiyi vurğulanır. "Agentlik Natanz obyektinin hədəflərdən biri olduğunu təsdiqləyə bilər. Agentlik radiasiya səviyyəsi ilə bağlı İran rəsmiləri ilə əlaqə saxlayır. Biz ölkədəki müfəttişlərimizlə də əlaqə saxlayırıq", - deyə məlumatda bildirilir.

Xatırladaq ki, bir gün əvvəl MAQATE İranı son 20 ildə ilk dəfə olaraq nüvə öhdəliklərini pozmaqda ittiham etmişdi. Qətnaməni 19 ölkə dəstəkləyib. Rusiya, Çin və Burkina Faso buna qarşı idi. Və bu gecə İsrail İrandakı nüvə obyektlərinə qabaqlayıcı zərbə endirib. İranın hərbi komandanlığı, nüvə alimləri məhv edilib, bir sıra nüvə obyektlərinə ziyan dəyib.

Mossad İranda gizli kamikadze dron bazası yaradıb

İsrail kəşfiyyatçıları İran İslam Respublikası ərazisində partlayıcı maddələr olan pilotsuz uçuş aparatları bazası yaradıblar. İsrail kəşfiyyatı üç gizli əməliyyat keçirib. Bunu kəşfiyyat xidmətindəki mənbəyə istinadən israilli jurnalist Amit Seqal bildirib. Mərkəzi İranda Mossad agentləri zenit sistemlərinin yanında dəqiq silahlar yerləşdiriblər. Hücum başlayanda raketlər birbaşa Tehranın nəzarətində olan ərazilərdən İranın hava hücumundan müdafiə sistemlərinə atılıb.

Mossad başqa bir əməliyyatda İranın hava hücumundan müdafiə sistemlərini sıradan çıxarmaq üçün maşınlara xüsusi qurğular quraşdırıb. Agentlər gizli nəqliyyat vasitələri ilə strateji obyektlərin ətrafında gəzirdilər. Bütün yerləşdirilən sistemlər İranda qurulub. Bundan əlavə, İsrail kəşfiyyatçıları İran İslam Respublikası ərazisində partlayıcı maddələr olan pilotsuz uçuş aparatları bazası yaradıblar. Onlar hədəflərə hücumun əvvəlində aktivləşdirilib. Dronlar Tehran yaxınlığındakı Əsfahabad bazasında yer-yer raket buraxılış qurğularını məhv edib. İsrailin müdafiə naziri İsrael Katz bildirib ki, İsrail Ordusu İranın nüvə proqramını pozmağa yönəlmiş əməliyyatları davam etdirəcək.

Qeyd edək ki, iyunun 1-də Ukrayna Ordusu ilk dəfə Rusiya strateji aviasiyasına qarşı analoji irimiqyaslı “Hörümçək toru” adlı xüsusi əməliyyat keçirib. Pilotsuz təyyarənin hücumu nəticəsində dörd aerodromda düşmənin 41 təyyarəsi vurulub, onlardan 13-ü tamamilə məhv edilib. Müasir Rusiya yeni strateji bombardmançı təyyarələr istehsal etmək iqtidarında deyil. Məlum olduğu kimi, İsrailin Milli Kəşfiyyat Xidməti Mossad daha sonra Ukraynanın Rusiya Federasiyasındakı aerodromlarda Rusiya strateji aviasiyasının məhv edilməsi əməliyyatını şərh edib.

İsrail İranda bir sıra təxribat əməliyyatları həyata keçirdi

İrana hava zərbələri endirməklə yanaşı, İsrail İslam Respublikası ərazisində raket və hava hücumundan müdafiə ilə əlaqəli obyektlərə qarşı bir sıra təxribat əməliyyatları həyata keçirib. Bu barədə X sosial şəbəkəsində “Axios” internet portalının jurnalisti Barak Ravid məlumat verib. Onun İsrail rəsmiləri arasından olan mənbəsinin sözlərinə görə, yəhudi dövlətinin kəşfiyyat xidməti Mossad İran ərazisində “bir sıra gizli təxribat əməliyyatları həyata keçirib”. Onların məqsədi İran raketlərinin yerləşdiyi obyektlərə, eləcə də respublikanın hava hücumundan müdafiə sistemlərinə zərər vurmaq olub.

İrandan İsrailə 100 PUA

İsrail Müdafiə Qüvvələrinin (IDF) sözçüsü Efi Defrin brifinqdə deyib ki, İran son saatlarda İsrailə 100-dən çox pilotsuz təyyarə göndərib. “Son saatlarda İran öz ərazisindən İsrail dövləti ərazisinə doğru 100-dən çox pilotsuz uçan aparat atıb. "Təhlükələrin qarşısını almaq üçün bütün sistemlər hazırdır", - Defrin əlavə edib. İsrail ordusunun sözçüsü israillilərdən “səbir və səbir nümayiş etdirmələrini” xahiş edib, çünki onlar “çətin günlərdə”dirlər.

İran-ABŞ danışıqları olacaqmı?

New York Times (NYT) xəbər verir ki, İran hakimiyyəti dövlət televiziyası vasitəsilə ABŞ-la nüvə sazişi üzrə danışıqları dayandırdıqlarını elan edib. Tərəflər iyunun 15-də Omanda görüşməli idi. Məlumata görə, Tehran və Vaşinqton arasında danışıqların altıncı raundu “sonrakı xəbərdarlığa qədər” baş tutmayacaq. ABŞ prezidenti Donald Tramp Fox News telekanalına verdiyi şərhdə İsrailin İrana yaxınlaşan zərbəsindən xəbərdar olduğunu bildirib. Eyni zamanda o, İran tərəfinin danışıqlar masasına qayıdacağına ümid etdiyini bildirib.

Danışıqların əvvəlki beş raundu İranın nüvə proqramının məhdudlaşdırılmasına həsr olunmuşdu. Xüsusilə, Vaşinqton Tehranın uranın zənginləşdirilməsini istənilən yolla dayandırmasını təmin etməyə çalışırdı. İran atomun sülh yolu ilə inkişafına qoyulan qadağanı “qırmızı xətt” adlandırıb. Razılığa gəlmək mümkün olmadığından yeni görüş təyin edilib. Danışıqlardan imtina İranın İsrailin Natanz nüvə obyektini hədəflərindən biri kimi daxil etdiyi hava kampaniyasına cavablarından biri idi. Nour News xəbər verir ki, İsrail ordusunun zərbəsi nəticəsində 6 iranlı nüvə alimi həlak olub.

V.VƏLİYEV