İranda hakimiyyət dəyişə bilər? Mümkün ssenarilər diqqətdə saxlanılır

İsrail-İran münaqişəsinin fonunda diqqət çəkən məqamlardan biri də Təl-Əvivin Tehranda siyasi-ideoloji rejimi dəyişməsi ilə bağlıdır. Belə ki, İsrailin İrana hücum etməsində məqsəd nüvə silahı əldə etməsinin qarşısını almaq olsa da, hədəflərdən biri də sistemin dəyişməsi ilə bağlıdır.

Hətta İsrailin Baş naziri Benyamin Netanyahu İranın Ali Rəhbəri Seyid Əli Xameneinin "toxunulmaz" olmadığını bildirib. Maraqlıdır ki, bu iddianın gündəmə gəlməsi ilə paralel olaraq İranın sonuncu şahı Məhəmmədrza şah Pəhləvinin ABŞ-də yaşayan oğlu Rza Pəhləvi xalqa müraciət edərək rejimin sona çatdığını bəyan edib. O, öz çıxışında İran İslam Respublikasının artıq dağılmaq üzrə olduğunu bildirərək xalqı ayağa qalxmağa çağırıb. Paralel olaraq İranda fəaliyyət göstərən Kürdüstan Azad Həyat Partiyası da İrandakı kürdləri hakimiyyətə qarşı çıxmağa səsləyib. Bəs belə olan halda İranda mövcud teokratik-siyasi sistem dəyişə bilərmi? Həmçinin Rza Pəhləvinin hakimiyyətə gəlməsi nə qədər realdır? Ümumiyyətlə, bu prosesin hansı müsbət və mənfi nəticələri ola bilər?

Mövzunu Oxu.Az-a şərh edən Güney azərbaycanlı hüquqşünas, siyasi şərhçi Çingiz Göytürk bildirib ki, illərdir, İranda vəziyyət hər qarışanda və ya Qərb ilə İran arasındakı gərginlik şiddətlənəndə Rza Pəhləvi və onun bu sahədəki rəqibi İran Xalq Mücahidləri Təşkilatı müəyyən dairələr tərəfindən ortaya atılır və daha sonra heç bir şey olmamış kimi geri çəkilirlər:

"Yəni onlar bir sıra Qərb dairələrinin İran İslam Respublikasına qarşı zaman-zaman istifadə etdiyi təzyiq vasitəsindən başqa bir şey deyil. Hətta onu da ifadə edim ki, Rza Pəhləvi və xüsusən də Xalqın Mücahidlərinin ifa etdikləri bu rol onların ən ciddi gəlir qaynaqlarından birinə çevrilib.

İranın reallıqlarına gəldikdə isə adını çəkdiyimiz bu qüvvələrin və adını çəkmədiyimiz, ancaq eyni paraleldə hərəkət edən bir sıra digər qüvvələrin ciddi bir sosial bazası və nüfuzu yoxdur. Elə məhz ona görə də onların adlarını, sadəcə, gərginlik və xaos dönəmlərində eşidə bilirik".

"Bu gün İran daxilindəki ən ciddi siyasi reallıq bu coğrafiyada fars şovinist dövlət anlayışının hər iki təzahürünə - yəni İslam Respublikası rejimi və onun sələfi pəhləvilərin simasında şahlıq idarəetməsinə - qarşı aparılan amansız mübarizədən ibarətdir. Bu reallığı görə bilməyən və bununla hesablaşmayan hər hansı bir alternativ isə ya ilk başdan məğlubiyyətə məhkumdur, ya da bu coğrafiyada yeni və daha ciddi problemlərin başlanğıcı olacaq.

İslam Respublikası rejiminin süqut etməsi, əlbəttə ki, mümkündür və bu, xarici iradə ilə İran coğrafiyasında yaşayan bütün xalqların ortaq iradəsinin birləşdiyi anda mümkündür. Məhz bu yolla qalıcı sülhə nail olmaq mümkündür", - deyə müsahibimiz diqqətə çatdırıb.

Onun sözlərinə görə, Xalqın Mücahidləri də İran hakimiyyətinə müxalif olan silahlı qruplaşmadır:

"Onlar hətta İran-İraq müharibəsində İraq tərəfindən Tehrana qarşı vuruşub və orada özləri üçün baza da formalaşdırmışdılar. Daha sonra Albaniyada yerləşdilər və orada da tərk-silah edildilər. İndi isə Fransa və başqa ərazilərdə istənilən şəxs və ya dövlət pul qarşılığında İran iqtidarına qarşı onların fəaliyyətlərindən istifadə edə bilir. İran daxilində isə onların bazaları yoxdur. Bu qruplaşmanın lideri Məsud Rəcəbi idi. Deyilənə görə, öldürülüb, amma ölümü gizlədilir. İndi isə xanımı Məryəm Rəcəbi təşkilata rəhbərlik edir".

Mərahim Nəsib