Leninqradda metro tuneli fəlakəti şəhərin mərkəzi yerə batırmış FOTO

1974-cü il aprelin 8-də Leninqrad (indiki Sankt-Peterburq) metrosunun tarixində böyük fəlakət baş verib. Qrunt suları tunelləri dağıdıb, şəhərin mərkəzi yerin altına batmağa başlayıb. Tikintinin tələsik olması nəticəsində yaranan qəza metro tikintisi texnologiyalarında və qaydalarında dəyişikliklərə səbəb olub.

Bu hekayənin başlanğıcı 1960-cı illərin sonlarına, Sov.İKP-nin 25-ci qurultayına hazırlıqların getdiyi vaxta (24 fevral 1976-cı ildə başlanmış) təsadüf edib. Qurultayın qarşısına qoyulan vəzifə yeni metro tunelinin tamamlanması olub. Göstərilən müddətə qədər işləri yerinə yetirmək üçün metro inşaatçıları tələsik qazıntı aparmaq qərarına gəliblər və Neva çayının yeraltı yatağı olan Konvenski adlanan ərazidə tunel inşa ediblər.

Çayın yatağı boyunca birbaşa diametri altı metr olan iki boru quraşdırılıb. Uzunluğu 450 metr olan “Lesnaya” və “Ploşad Mujestva” stansiyaları arasındakı tunellər (birincisi ikincidən 14 metr aşağıdır) bir neçə atmosfer su təzyiqi ilə dördüncü dərəcəli su ilə doymuş çöküntülərin və sudaşıyan qumların qalınlığından keçməli olub. Nəticədə “Ploşad Mujestva” dünyanın ilk dərin stansiyasına çevriləcəkmiş.

İşlər yeraltı qurğuların tikintisi zamanı qeyri-sabit qruntların dondurulmasından istifadə edilməklə aparılıb. Bununla belə, bu xüsusi sahədə inşaatçılar məşğul olduqları elementlərin miqyasını və gücünü düzgün qiymətləndirməyiblər. 8 aprel 1974-cü ildə saat 16:30 radələrində aşağı tuneldə kəşfiyyat quyuları qazılarkən donmamış süxur aşkar edilib.

V. V. Skripnikovun komandası donmuş tunelin üzlüyündə kəşfiyyat quyusu qazıb. Qazma qurğusu çıxarılanda qəflətən çuxurdan su fışqırıb. Bir müddət sonra istinad divarı partlayıb. Qurulan tunelə su-qum qarışığı axmağa başlayıb. Axının gücü saatda təxminən 200 kubmetr olub. Öncə su və qum axınını dayandırmaq mümkün olmayıb. Lakin şaxtaçılar dəstəsini yuxarı tuneldən tamamilə çıxarmaq böyük çətinliklə də olsa mümkün olub. Xəttin qalan hissəsini su basmasından xilas etmək üçün “Lesnaya” stansiyasında tələsik şəkildə hər birinin qalınlığı 3 metr olan iki beton istinad qoyulub. Qəza tunelləri güclü beton tıxaclarla bağlanıb.

Görülən işlərə baxmayaraq torpağın çökməsi nəticəsində səthdə dərinliyi 3 metr olan oval çökəkliklər yaranıb. Şəhərin mərkəzi küçələrindəki asfaltlar dağılıb, tramvay relsləri sıradan çıxıb. Bəzi binalar təhlükəli şəkildə əyilib, “Qırmızı Oktyabr” zavodunun inzibati binası tamamilə yararsız vəziyyətə düşüb. Erroziya zonasından yuxarıda yerləşən Sovet Ticarət İnstitutunun çoxmərtəbəli binası dağılmaq təhlükəsi ilə üz-üzə qalıb. “Lesnaya” stansiyasının yaxınlığında tikinti səddi çəkməklə batmış qumun metro tunellərinə keçməsinin qarşısını almaq mümkün olub.

Qəza yeri lokallaşdırıldıqdan sonra sual yaranıb: nə etməli? Tikinti davam etməli idi, amma necə? Seçmək üçün bir neçə həll yolu olub. Birinci variant köhnə marşrut boyunca, yeraltı axının üstündə və ya aşağısında dolama tunellər tikmək, ikincisi, təhlükəli hissədən yan keçmək üçün xəttin marşrutunu dəyişdirmək. Marşrutun yuyulma zonasının altından keçməsi məqsədilə bir reysdən digərinə keçmək üçün iki eskalator reysi və əlavə yeraltı vestibüllər tikmək lazım olub. Odur ki, plana əsasən hər iki metro stansiyanın dərinliyi normanı ötüb. Eyni zamanda əhalinin sıx məskunlaşdığı ərazidə çoxlu binaları sökmək, kommunal xətləri köçürmək lazım olub.

Hər iki variant tikintinin əhəmiyyətli dərəcədə ləngiyə biləcəyini ortaya çıxarıb və bu, ən yüksək kürsüdə əyləşənlərin maraqlarına təsir edib. Təkrar qazıntılar üçün mənfi 196 dərəcə qaynama nöqtəsi olan maye azotdan istifadə etmək qərara alınıb. Bu üsuldan dünya praktikasında ilk dəfə istifadə edilib.

Erroziyanı dayandırmaq üçün SSRİ-nin azot istehsal edən bütün zavodlarından mallar Neva sahilindəki şəhərə çatdırılıb. Nəticədə buz-qrunt maneəsinin yaradılması və süxurun dondurulması işləri sürətlə aparılıb. 1975-ci ildə “Akademiçeskaya” - “Ploşad Lenina” hissəsində müntəzəm nəqliyyat başlayıb.

Qəza yerlərində sensorlar quraşdırılıb və tunelə daim nəzarət edilib. 1984-cü ilə qədər divarların sərtliyi zəifləyib, 1990-cı illərin əvvəllərində burada su və qum hiss olunmağa başlayıb. Tunellər bir-birinin üstündə yerləşdiyi üçün yuxarı hissə çökməyə başlayıb. Beləliklə, 1995-ci ildə Sankt-Peterburqun şimalı onu şəhər mərkəzi ilə birləşdirən metrosuz qalıb. İki stansiya arasında pulsuz avtobus işə salınıb və Sankt-Peterburqun 300 illiyi üçün xəttin bərpasına başlanılıb. İşlər 2004-cü ildə başa çatdırılıb.(musavat)