Icma.az
close
up
RU
Mətbuat müstəqilliyə aparan yolda

Mətbuat müstəqilliyə aparan yolda

Icma.az xəbər verir, Xalq qazeti saytına əsaslanaraq.

XX əsrin əvvəllərində dünyada baş verən ictimai-siyasi hadisələr Azərbaycanın milli ruhlu demokratlarını xalqımızın müstəqillik qazanması üçün bir çox işlər görməyə sövq etdi. Məhz bu illər tariximizdə və taleyimizdə mühüm rol oynayan hadisələr baş verdi. Milli mücahidlərimizin sayəsində milli oyanış və istiqlal fikrini anadilli mətbuatımız ilk dəfə bu illər ərzində açıq-aydın təbliğ etdi.                     “Əkinçi”dən sonra uzun illər susdurulmağa məhkum edilən anadilli mətbuatımız “Həyat”ın zühuru ilə axarına düşdü. Xalqın milli dərdlərini dilə gətirən, “demokratik milli ruhlu ziyalılarımızın qərargahına çevrilən” “Həyat”, daha böyük cəsarətlə çıxış edərək, milli özünüdərk və özünəqaydışı təbliğ edən “Füyuzat”ın doğuşuna səbəb oldu. “Hamiyi-həqiqisi millət” olan “Həyat” “İrşad”ın, “Füyuzat”ın, “İqbal”ın, “Yeni iqbal”ın, “Yeni Füyuzat”ın, “Həqiqət”in, “Tərəqqi”nin, “Açıq söz”ün və daha neçə-neçə qəzet və jurnallarımızın zühuruna yol açdı. 

1905-ci ildə rusiyanı bürümüş hərcmərcilik, anarxiya, iqtisadi böhran çar rus hökumətini istəməyərəkdən, məcburiyyət qarşısında qalaraq 17 oktyabr 1905-ci il manifestini imzalamağa məcbur etdi. Ələ düşən fürsət ölkəmizdə təkcə milli mətbuatımızın inkişafına deyil, həm də milli şüurun oyanışına səbəb oldu. Professor Şirməmməd Hüseynovun təbrincə desək “tarix və tale yenə bizə müstəqil bir xalq kimi yaşamaq uğrunda mübarizə şansı verdi”. Xalq aydınlarının gücü ilə “müstəqil inkişaf və tərəqqi yoluna çıxmaq üçün” ölüm-dirim mübarizəsinə qalxdı. 

Xalqı bu mübarizədən döndərmək, onu həmişə kölə vəziyyətində saxlmaq üçün çar rus hökuməti 1905-1907-ci illər ərzində bütün Azərbaycan ərazisində milli-qırğın törətdi. Azərbaycan xalqı “ilk kütləvi silahlı qırğın” kampaniyasına birinci rus inqilabi illərində məruz qaldı. Ona görə də əksər tədqiqatçılar yazırlar ki, “1905-1907-ci illər yeni yüzillikdə tariximizin ilk faciələr dövrü oldu”. 

Çar rus hökumətinin ermənilərin əli ilə Qafqazın türklər yaşayan hər yerində törətdiyi kütləvi qırğın, təqib, talan xoşbəxtlikdən xalqı yolundan döndərə bilmədi. Əksinə daha da inadkar, əzimkar etdi. İstəyini maarif, tərəqqi, inkişaf yolu ilə əldə etmək istəyən xalqımız “ittihadi tərəqqiyə” güc verdi. Qəzetlər, jurnallar açdı, “Nicat”, “Nəşri-maarifi”, “Səfa”, “Cəmiyyəti-xeriyyə” adlı maarif və xeyriyyə cəmiyyətləri yaratdı, “Səadət”, “Nur”, “Mədrəseyi-ruhani” kimi milli məktəblər açdı, Dövlət Dumasında yaradılmış müsəlman fraksiyası faliyyətə başladı, Rusiya müsəlmanlarının I qurultayı keçirildi və ən əsası özünü həm qələmi, həm silahı ilə müdafiə edən “Difai” təşkilatı yaradıldı. 1906-1907-ci illərin avqust ayında Bakıda müəllimlərin 1-ci və 2-ci qurultayları keçirildi. Bunlar həm xalqın oyanmasına, maariflənməsinə, həm də maddi-mənəvi tərəqqisinə yol açdı.      

Beləliklə, “maarifçi demokratların hazırladıqları milli və mədəni zəmin üzərində formalaşan milli istiqlal hərəkatı” geniş vüsət aldı. Bu hərəkata “bütün varlığı, təmiz qəlbi, ülvi niyyətilə xalqına bağlı olan qüdrətli, nurlu şəxsiyyətlər” rəhbərlik etdi. Onlar xalqın “milli varlığını mühafizə edib saxlamağa müvəffəq olmaq üçün” canlarını belə fəda etdilər. 

Bizi bu zəngin xəzinədən məhrum edən Sovet rus hökuməti unudurdu ki, “varislik və vərəsəlik məsələsi bütöv bir xalqın tarixi və taleyi, indisi və gələcəyi ilə bağlıdır”. Ona görə də bu haqda “son hökmü zaman və tarix özü verəcək” və verdi də. Klassiklərimizin bizə miras qoyub getdikləri zəngin irs, təcrüdə 20-ci yüzilliyin əvvəllərində olduğu kimi, sonunda da müstəqilliyimizə qovuşmaq üçün bir mayak rolunu oynadı.  

Özümüzü özümüzə tanıdan, dərk etdirən mollanəsrəddinçilər və özünüdərki, özünəqaydışı aşlayan füyuzatçılar xalqın oyanışında, maariflənməsində, təşkilatlanmasında misilsiz rol oynadılar. 

Elmira Nizamiqızı

BDU-nun Milli mətbuat tarixi kafedrasının əməkdaşı

Ən son xəbərləri və yenilikləri almaq üçün Icma.az saytını izləyin.
seeBaxış sayı:111
embedMənbə:https://xalqqazeti.az
archiveBu xəbər 18 İyul 2025 14:11 mənbədən arxivləşdirilmişdir
0 Şərh
Daxil olun, şərh yazmaq üçün...
İlk cavab verən siz olun...
topGünün ən çox oxunanları
Hal-hazırda ən çox müzakirə olunan hadisələr

Məhkəmədə Ermənistan vətəndaşlarının cinayət xarakterli məlumatlar tədqiq olunub FOTO

17 Oktyabr 2025 20:37see248

TƏCİLİ: Metroya giriş bağlandı Nə baş verir?

19 Oktyabr 2025 04:03see214

Stəndapçı: “Uill Smit bacarmasa, Yannik Sinner rolunu oynamağa hazıram” FOTO

18 Oktyabr 2025 03:13see202

Pezeşkian bu türk ölkəsinə səfər edəcək

19 Oktyabr 2025 02:00see181

Bakıda bal yarmarkası fəaliyyətə başlayır

17 Oktyabr 2025 13:46see164

Trampdan sonra Vens də İsrailə gedir

18 Oktyabr 2025 16:58see163

Ramiz Mehdiyev İlham Əliyevə qarşı sui qəsd PLANLAŞDIRIB Sensasion iddia

17 Oktyabr 2025 22:34see160

ChatGPT yə verilməsi qadağan edilən 8 sual SİYAHI

18 Oktyabr 2025 02:52see149

Pəncərələri qış rejiminə necə keçirtmək olar?

18 Oktyabr 2025 04:47see148

Gürcüstandan çıxarılan Azərbaycan vətəndaşlarının sayı açıqlanıb

18 Oktyabr 2025 20:59see143

Məhkəmədə həmin məlumatlar da tədqiq olundu Fotolar

17 Oktyabr 2025 20:42see142

“Xocalı Balı” ilk dəfə bal yarmarkasında alıcılara təqdim olunub REPORTAJ

18 Oktyabr 2025 14:09see138

İlham Əliyevdən Xəzəryanı ölkələrə ÇAĞIRIŞ

18 Oktyabr 2025 10:48see136

DNT testi bütün həyatını dəyişdi: Uşağının əsl atası məlum oldu

17 Oktyabr 2025 14:24see130

Çin polisinin ağıllı köməkçiləri: Təhlükəsizliyi robot itlər qoruyacaqlar

18 Oktyabr 2025 06:32see128

“Borussiya” yenə uduzdu

18 Oktyabr 2025 03:34see128

Bakı metrosunda mübahisəli durum: gediş haqqı yenə dəyişəcək?

18 Oktyabr 2025 07:33see128

Neftinin qiyməti 1 dollar ucuzlaşdı

18 Oktyabr 2025 10:51see126

Tanınmış logistika şirkəti iflas etdi

18 Oktyabr 2025 03:04see125

Dabaq xəstəliyi Qaxda da təsərrüfat sahiblərini çıxılmaz vəziyyətə saldı

18 Oktyabr 2025 01:37see124
newsSon xəbərlər
Günün ən son və aktual hadisələri