Mina təhlükəsinin miqyası çox genişdir HƏRBİ EKSPERT DANIŞDI

"Hazırda işğaldan azad olunmuş ərazilərdə mina və partlamamış sursatların təmizlənməsi Azərbaycanın qarşısında duran ən vacib və strateji vəzifələrdən biridir. Bu proses təkcə hərbi təhlükənin aradan qaldırılması baxımından deyil, həm də sosial, iqtisadi və humanitar aspektlərdən ölkənin gələcəyi üçün həyati əhəmiyyət kəsb edir". Bu sözləri SİA-ya açıqlamasında hərbi ekspert Emin Həsənli deyib.

Onun sözlərinə görə, minalardan azad olunmadan həmin ərazilərdə infrastrukturun qurulması, kənd təsərrüfatının bərpası və insanların təhlükəsiz şəkildə öz doğma yurdlarına qayıdışı mümkün deyil: "Minaların təmizlənməsi prosesi postmüharibə dövrünün ən çətin, amma ən həyati mərhələsidir. Hazırda bu işlər əsasən Azərbaycan Respublikasının Minatəmizləmə Agentliyi (ANAMA) tərəfindən həyata keçirilir və bu prosesə Müdafiə Nazirliyi, Fövqəladə Hallar Nazirliyi, Daxili İşlər Nazirliyi və digər qurumların mühəndis-istehkamçı bölmələri də cəlb olunub. Eyni zamanda, Türkiyə, Böyük Britaniya, İsrail, Macarıstan, Fransa kimi ölkələr və BMT, Avropa İttifaqı kimi beynəlxalq təşkilatlar da bu prosesdə həm texniki, həm də maliyyə baxımından dəstək göstərirlər.

Mina təhlükəsinin miqyası çox genişdir. Ermənistan işğal dövründə təkcə döyüş mövqelərini deyil, həm də yaşayış məntəqələrini, kənd yollarını, əkin sahələrini, meşəlikləri, hətta qəbiristanlıqları və su mənbələrini belə məqsədli şəkildə minalayıb. Bu, beynəlxalq humanitar hüququn açıq şəkildə pozulmasıdır və onun nəticələrini bu gün də Azərbaycan xalqı hiss edir.

Təmizlənmə prosesi bir neçə mərhələdə həyata keçirilir: əvvəlcə mina risklərinin xəritələşdirilməsi və risk qiymətləndirilməsi aparılır, daha sonra ərazilər mexaniki və əl üsulu ilə təmizlənir, sonda isə təhlükəsizliyin yoxlanılması və sertifikatlaşdırılması mərhələsi baş tutur. Bu, həm texniki, həm də insan resursları baxımından olduqca vaxt və səbr tələb edən bir prosesdir. Lakin bu istiqamətdə ciddi problemlər mövcuddur. Ən böyük çətinlik Ermənistanın minalanmış ərazilərin dəqiq xəritələrini tam şəkildə təqdim etməməsidir. Rəsmi Bakıya verilən xəritələrin əksəriyyəti natamam və qeyri-dəqiqdir, nəticədə bu, həm əməliyyatların ləngiməsinə, həm də itkilərin artmasına səbəb olur. Təəssüf ki, bu günədək onlarla hərbçi və mülki şəxs mina partlayışlarının qurbanı olub.

Bundan əlavə, ərazilərin relyefi və təbiət şəraiti də təmizləmə əməliyyatlarını çətinləşdirir. Dağlıq və meşəlik zonalarda ağır texnikanın işləməsi mümkün olmur, belə hallarda mütəxəssislər mina axtarışını əl üsulu ilə aparırlar. Bu isə həm təhlükəlidir, həm də çox vaxt aparır. Həmçinin hava şəraiti, xüsusilə yağışlı və qarlı mövsümlər əməliyyatların tempinə mənfi təsir göstərir. Bu çətinliklərin aradan qaldırılması üçün bir neçə əsas istiqamət üzrə tədbirlər görülməlidir. Birincisi, beynəlxalq əməkdaşlıq genişləndirilməli, yeni texnologiyalar tətbiq edilməlidir. Müasir dron sistemləri, metal detektorlar və süni intellekt əsaslı analiz vasitələri minatəmizləmə işlərini daha təhlükəsiz və sürətli edə bilər. İkincisi, mina təhlükəsinə qarşı maarifləndirmə işləri gücləndirilməlidir. İnsanlar, xüsusilə də bölgələrə qayıdan əhali mina riski və təhlükəli zonalar barədə məlumatlandırılmalıdır. Üçüncüsü, bu proses üçün maliyyə resursları artırılmalıdır. Mina təmizlənməsi çox bahalı və uzunmüddətli bir prosesdir, buna görə həm dövlət büdcəsindən, həm də beynəlxalq donor təşkilatlardan daha çox vəsait ayrılmalıdır.

Azərbaycan artıq bəzi minatəmizləmə texnikalarının yerli istehsalını həyata keçirməyə başlayıb ki, bu da ölkənin texnoloji müstəqilliyini və əməliyyat səmərəliliyini artırır. Uzunmüddətli perspektivdə bu istiqamətin inkişafı Azərbaycanın müdafiə sənayesinin güclənməsinə də xidmət edəcək. Minalardan azad olunan hər bir torpaq parçası Azərbaycanın gələcəyi üçün yeni həyat deməkdir. Çünki mina təmizlənməsi olmadan nə yollar çəkilə, nə evlər tikilə, nə də kənd təsərrüfatı bərpa oluna bilər. Minalardan təmizləmə təkcə mühəndis-texniki əməliyyat deyil - bu, azad edilmiş torpaqlarda həyatın yenidən bərpası, insanların təhlükəsiz qayıdışı və milli iradənin simvoludur".