Mixail Belyayev: Ermənistan yeni münaqişəyə başlasa, bu, onun üçün ölümcül olacaq MÜSAHİBƏ

Tanınmış rusiyalı politoloq Mixail Belyayev İrəvanın Bakı ilə sülh sazişinin bəndlərini özünəməxsus şəkildə şərh etmək cəhdlərini “Moskva-Baku” portalına şərh edib.Müsahibəni oxucularımıza təqdim edirik.

-Mixail Kimoviç rəsmi İrəvanın bəyanatlarına əsaslansaq, Ermənistan sülh müqaviləsinin mətni ilə bağlı Bakı ilə razılaşıb, amma sazişin bəndlərini, eləcə də saziş ətrafında olan məsələləri özünəməxsus şəkildə şərh etməyə çalışır. Hansı ki, prinsipcə, bunlar çoxları tərəfindən proqnozlaşdırılırdı. Bu, həm də Ermənistan və Azərbaycan sərhədində üçüncü qüvvələrin yerləşdirilməməsi, ATƏT-in Minsk qrupunun ləğvi məsələsinə də aiddir. Bu barədə nə düşünürsünüz?

- İrəvanın mövqeyi, görünür, ondan qaynaqlanır ki, onun hər zaman hansısa sənədi imzalamağa vaxtı olacaq, amma vaxtı dartıb getsə, kim bilir, bəlkə bəxt lotoreyasına uduş düşəcək və ya hansısa qanadlı qu quşu içəri girib sehrli şəkildə Ermənistanın xeyrinə nə isə qərar verəcək. Bu tamamilə sadəlövh bir fikirdir.

Əgər ləğvi Bakı ilə İrəvan arasında sülh müqaviləsinin imzalanmasının şərtlərindən biri olan ATƏT-in Minsk Qrupunun taleyi ilə bağlı məsələyə toxunsaq, məntiqlidir ki, Qarabağ münaqişəsi həll olunarsa, Qarabağla bağlı məsələ həll olunarsa, o zaman struktur da ləğv edilməlidir. Təbii ki, İrəvanın Bakı ilə sülh müqaviləsinin imzalanmasının Minsk Qrupunun fəaliyyətini dayandıracağı anlamına gəlməsi ilə bağlı bütün bu bəyanatları tamamilə həqiqətə uyğun deyil. Azərbaycan və Ermənistanın birgə tələbi ilə Minsk qrupunun buraxılması bütöv bir bürokratik prosedurdur; təkcə hamının götürülüb dağıdılması deyildi, əslində müəyyən ciddi diplomatik sənəd axını ilə rəsmiləşdirilir. Və əgər Ermənistan birgə müraciətlə bağlı nəsə təşkil edirsə, bu nə deməkdir və bunu necə qarşılamaq lazımdır? Necə ki, Ermənistan bizə nəsə demir, Qarabağla bağlı gələcəkdə nəyəsə ümid edir, onsuz da işlək vəziyyətdə olmaan bu strukturdan öz xeyrinə hansısa dəstəyə ümid edir. İrəvanın bu mövzuda aydın cavablar vermək istəməməsi, onun qərəzli olması, şəffaflığın olmaması Ermənistan-Azərbaycan sülh prosesində yalnız fəsadlara gətirib çıxarır.

İndi isə sülh müqaviləsinin iki ölkə sərhədində üçüncü tərəf qüvvələrinin yerləşdirilməməsi ilə bağlı bəndinə gələk. Ermənistan rəsmilərinin bəyanatları əsasında baş verənlər ondan ibarətdir ki, İrəvan və Bakı gələcək sülh müqaviləsinin bu bəndində razılığa gəliblər və indi Ermənistan hakimiyyəti elə göstərir ki, onların “hə” cavabını, müxtəlif cür, yəni onların istədiyi kimi şərh etmək olar. Baxmayaraq ki, bu normal yanaşma deyil. Tamamilə aydındır ki, üçüncü ölkə qüvvələrinin yerləşdirilməməsi məsələsində (həqiqətən, sülh sazişinin hər hansı digər bəndində olduğu kimi) heç bir şərh ola bilməz. Burada hər şey ağ-qaradır. Yəni ya bəli, ya da yox. Əgər qərara alınsa ki, üçüncü ölkədən nümayəndələr olmasın, o zaman üçüncü ölkədən nümayəndələr olmamalıdır. Hər kəs çox yaxşı bilir ki, Avropa İttifaqının qondarma mülki monitorinq missiyasının Ermənistan-Azərbaycan sərhədində olması Azərbaycanın razılığı olmadan uzadılıb. Həm Bakı, həm də Moskva bu missiyanı mülki yox, bəzi hərbi komponentlərlə kəşfiyyat məlumatlarının toplanması üzrə casus missiyası kimi qiymətləndirir. Özünə mülki şəxs kimi don geyindirmək oyununu anlamaq üçün çətin deyil.

Sülh müqaviləsi çox ciddi sənəddir və son nəticədə hüquqi cəhətdən rəsmiləşdirilməlidir. Orada heç bir qeyri-müəyyənlik və boşluq olmamalıdır. Üstəlik, tərəflərdən birinin ona qarşı belə qeyri-ciddi münasibəti var.

Göründüyü kimi, Ermənistan sənədin faktiki imzalanmasını pozmaq üçün səbəblər axtarır. Bəs bu parçalanma, bu eskalasiya bir dövlət kimi Ermənistana nə fayda verə bilər? Heç nə. İrəvan yeni regional münaqişənin nəyə gətirib çıxara biləcəyini anlamır? Ermənistanda onun harada yerləşdiyini görmək üçün daha tez-tez xəritəyə baxmağa dəyər. Coğrafiya özü ona daha ağlabatan, daha balanslı davranış tərzi diktə edir. Həmişə baxmalısan ki, harda millətin üçün, xalqın üçün qazanacaqsan, harada uduzacaqsan. Əgər Ermənistan yeni münaqişəyə başlasa, bu, uzun sürməyəcək və onun üçün amansız, ölümcül olacaq.

Paşinyanın ölkəsi üçün yeni səhifə açmaq imkanı var, Ermənistanın Azərbaycan Respublikasına qarşı ərazi iddialarını aradan qaldırmaq üçün Azərbaycanın tamamilə ədalətli tələblərini yerinə yetirmək kifayətdir. Bu həm Ermənistan Konstitusiyasına, həm də ATƏT-in Minsk qrupuna aiddir. İrəvan sözün əsl mənasında Azərbaycanla real sülhdən bir toxunuş uzaqdadır, lakin sülh müqaviləsinin bütün mətnini yenicə razılaşdırmağa baxmayaraq, artıq təxribatlara əl atır. Və təkcə diplomatik deyil, həm də hərbi. Artıq hərbi təxribatlar qətiyyən qəbuledilməzdir. Qondarma avropalı müşahidəçilərin durbinlə Azərbaycan mövqelərinə durmadan baxması bir şeydir, Ermənistan silahlı qüvvələrinin Azərbaycan mövqelərini atəşə tutması başqa şeydir. Bu tamam başqa hekayədir. Bu, sadəcə olaraq, təxribatdır.

Bu isə Azərbaycana cavab hərbi əməliyyatı üçün çağırışdır.

Bütün bunlar onu deməyə əsas verir ki, Ermənistan növbəti dəfə özünü quldur kimi aparır. Əminəm ki, Azərbaycandan hərbi təxribatlara cavab olsaydı, İrəvan da, Qərb də dərhal günahı Azərbaycanın üzərinə atıb öz günahsızlığını bəyan edər, Bakının işğalçı siyasət apardığını, Ermənistan hakimiyyətinin isə sülhsevər təşəbbüslər irəli sürdüyünü bildirərdi.

-Və bu, artıq baş verir, yalnız diplomatik yolla...

-Bu, tamamilə ağlabatan deyil, yalnız özünü qorumaq hissindən irəli gəlirsə. Bu hissdən yanaşaraq heç olmasa nəsə etmək lazımdır. Amma görünür, bununla Ermənistanda işlər yaxşı getmir. Sonda bir qədər sağlam düşüncə nümayiş etdirməlidirlər.

Ümumiləşdirsək, İrəvan ikili oyun oynayır: həm sülh, həm də sülh üçün deyil. Amma Qərbdən birinin gəlib Cənubi Qafqazda nəyisə Ermənistanın xeyrinə dəyişəcəyi ümidi ilə oynamaq sadəlövhlükdür. Avropanın səsi indi çox, çox qeyri-müəyyən səslənir; Avropanın gücü həm siyasi, həm də iqtisadi baxımdan əhəmiyyətli dərəcədə sarsıldı.

Amma Avropa Ermənistana dəstəyini artırsa belə, birincisi, bu dəstək artıq xeyli dərəcədə sönüb. İndi Avropanın tamam başqa səsi var, zəif və boğuq, artıq az adamın diqqət yetirdiyi bir səs.

Ukraynada hər şey aydındır, bəs Ermənistan coğrafi cəhətdən harada yerləşir? Heç kim Ermənistana qoşun yeritməyəcək.

Ermənistan Rusiya ilə də ikili oyun oynayır. Biz görürük ki, İrəvan sanki Rusiya ilə əlaqələri bərpa edir. Məsələ ondadır ki, ABŞ Tramp dövründə Ermənistanı dəstəkləməkdən imtina edib. Tramp üçün hazırda əsas prioritet ABŞ-ın xarici borcunu azaltmaqdır.

Qərbə doğru irəliləyən İrəvan indi ancaq Avropaya arxalana bilər. Avropa da, dediyim kimi, Ermənistana o qədər də yaxın deyil. Bu baxımdan çarəsizlikdən İrəvan yenidən Rusiyaya üz tutmağa məcburdur. Amma bu, real yaxınlaşma və ya Paşinyanın Rusiya ilə birlikdə olması lazım olduğunu başa düşməsi demək deyil. Bu, İrəvan üçün zəruri tədbirdir. Hər an Qərb səslənsə, Paşinyan dərhal melodiyasını dəyişəcək, daha doğrusu, kəskin qərbyönlü kursuna qayıdacaq.

Tərcümə - Elçin Bayramlı