Müharibə hazırlığı: iki lider Bakıya niyə gəlir? Son dərəcə mürəkkəb vəziyyət

“İsrael Hayom” saytı məlumat yayıb ki, Baş nazir Benyamin Netanyahu tezliklə Azərbaycana səfər edəcək. 

Hələlik bu, iddiadır, rəsmi təsdiqi yoxdur. Lakin doğruluq payı istisna deyil. Belə bir səfərlə bağlı iddianın məhz indi ortaya atılması təsadüfi deyil.

Məsələ ondadır ki, Netanyahunun tezliklə Azərbaycana səfər etmə iddiası İran Prezidenti Məsud Pezeşkian Azərbaycana səfəri xəbərindən qısa müddət sonra ortaya çıxdı. Yeri gəlmişkən, “Tasnim” yazıb ki, Pezeşkian Azərbaycana aprelin 28-də gələcək. Netanyahu Azərbaycana səfər edəcəksə, böyük ehtimal bu, Pezeşkianın səfərindən qısa müddət sonra baş tutacaq.

Ümumiyyətlə, son zamanlar həm Azərbaycan, həm də İran rəsmilərinin qarşılıqlı səfərləri artıb. Tehran Bakı ilə gərginliyi aradan qaldırıb, münasibətləri normallaşdırmaq istəyir. Təl-Əvivi isə Tehranla Bakı arasında münasibətlərin normallaşması düşündürür.

İsrail yaxşı bilir ki, Bakı və Tehran müharibə etməyəcək, amma diplomatik təmasların olmaması, gərginliyin davamlı olması iqtisadi-siyasi münasibətləri pisləşdirir. Digər tərəfdən, İran Azərbaycan üzərindən həm Avropa bazarına çıxa bilir, həm də şimal-cənub nəqliyyat dəhlizindən istifadə edir. Yəni Bakı-Tehran gərginliyi İrana əslində böyük iqtisadi zərbədir.

Azərbaycan dəfələrlə İsrail və İran arasında tərəf tutmağa məcbur qalıb, lakin heç vaxt balansı pozmayıb. Hətta İranla gərginliyin pik həddində belə Bakı Tehrana qarşı fəaliyyətdə olmayıb.

Bakı bir tərəfi müdafiə etməkdənsə, balansı qoruyub tərəfləri uzlaşdırmağa çalışır. Misal üçün qısa zaman öncə Azərbaycan Prezidentinin köməkçisi – Prezident Administrasiyasının Xarici siyasət məsələləri şöbəsinin müdiri Hikmət Hacıyevin İsrailə, Azərbaycan Baş naziri Əli Əsədovun isə İrana səfər etməsi buna bariz nümunədir.

Bakı prosesləri müşahidə edir, risk faktorlarını dəyərləndirir. İndiki məqamda İranla İsrail arasında gərginliyin olması, ya da sərhədyanı bir ölkənin total müharibəyə girməsi Bakının maraqlarına uyğun deyil. Bu məqamda Bakı həm də tərəflərin bir-birinə yanaşmasını, xüsusilə Təl-Əvivin atacağı addımları müəyyən etməyə çalışır.

Azərbaycan Türkiyə-İsrail arasında uğurlu diplomatik təmas yaradıb. Prezident İlham Əliyev ADA Universitetində keçirilən “Yeni dünya nizamına doğru” mövzusunda beynəlxalq forumda çıxış zamanı Türkiyə ilə İsrailin barışmasında ilk dəfə ölkəmizin vasitəçilik etdiyini vurğuladı. Bu təmasların ən böyük nəticəsinə isə qısa müddət öncə nail olundu: Türkiyə və İsrail arasında Bakıda keçirilən görüşdə tərəflər Suriyada gərginliyin azaldılması üçün mexanizm yaradılması barədə razılığa gəldilər. Fikrimcə, Bakı Türkiyə-İsrail arasında yaratdığı diplomatik təmasları indi İran-İsrail arasında yaratmağa cəhd edir.

Lakin bu da bir reallıqdır ki, Təl-Əviv Tehranın üzləşdiyi mövcud vəziyyəti tarixi fürsət kimi dəyərləndirir. İsrailin əsas məqsədi İranı gərginliyə sürükləyərək, daha sonra İraqda olduğu kimi beynəlxalq koalisiyanın müdaxiləsini təmin etməkdir. Məhz bu səbəbdən Bakının budəfəki missiyası son dərəcə mürəkkəbdir.

Turan Rzayev
Globalinfo.az-ın siyasət yazarı