Müharibə qızışır, ölkələr tərəf seçir: Dünya yenidən bölüşdürülür? ŞƏRH

Artıq 4 gündür başlayan İran-İsrail müharibəsi getdikcə daha da qızışır. Bir sıra ölkələr də öz tərəfini seçməyə başlayıb. Dəhşətli hücumlar nəticəsində hər iki tərəfdən ölən və yaralananların sayı durmadan artır.

İsrailin baş naziri Benyamin Netanyahu İrana müraciətində bildirib ki, paytaxtı boşaldın, çünki, hədəfimiz ilk olaraq Tehrandır. Elə bir neçə saat öncə İsrail qırıcıları İran dövlət televiziyasına zərbələr endirib, hücum nəticəsində itkilərin olduğu bildirilir.

Lakin bu gün ABŞ lideri Donald Tramp İsrail və İranın tezliklə barışacaqlarını və bu münaqişənin başa çatacağını vurğulayıb.

Maraqlıdır görəsən, bu bəyanat nə dərəcədə real ola bilər? Yoxsa, digər ölkələrin tərəf seçimi ilə müharibənin miqyası böyüyür?

Turkustan.az olaraq bu suallarımızı politoloq Tural İsmayılova ünvanladıq. Ekspert bildirdi ki, Trampın dediyi kimi, “tezliklə razılaşma” ehtimalı real görünmür.

Tural İsmayılov

Hər iki tərəf – İsrail də, İran da – bu münaqişəni təkcə hərbi deyil, ideoloji və geosiyasi mübarizə kimi görür. Diplomatik kanallar vasitəsilə dolayısı mesajlaşmalar olsa da, qarşılıqlı etimad sıfıra yaxındır. İran dini-siyasi legitimliyini qorumaq üçün mövqeyindən geri çəkilmir. Belə vəziyyətdə razılaşma üçün tərəflər arasında qapalı masada ciddi güzəştlər olmalıdır ki, bu da hələlik görünmür. Yəni Trampın optimizmi siyasi ritorikadır, real baza isə zəifdir. müharibə təkcə İsrail və İranla məhdudlaşmır – regional və qlobal aktorlar mövqe seçməyə məcbur qalır. ABŞ, Fransa və Böyük Britaniya İsrailin yanında durmağa meyllidir. İranın isə Rusiya, Çin və bəzən Türkiyə ilə koordinasiyalı davranışları müşahidə olunur. Körfəz ölkələri istər-istəməz “səssiz tərəf” rolunu oynayır, çünki regionda sabitlik onların iqtisadi maraqları üçün həyati əhəmiyyət daşıyır. Bu münaqişə Səudiyyə Ərəbistanı, BƏƏ və Qətər kimi dövlətləri də passiv neytrallıqdan aktiv balans siyasətinə sürükləyə bilər. Müharibənin miqyası təkcə coğrafi yox, həm də diplomatik və informasiya cəbhəsində genişlənir. Livan, Yəmən və Suriyada İranın dəstəklədiyi qruplar artıq hərəkətə keçib. Bu, İsrailin “bir cəbhə yox, çoxsaylı frontlar” təhlükəsi ilə üz-üzə qalmasına gətirib çıxarır. Rusiya bu vəziyyətdən istifadə edib diqqəti Ukraynadan yayındırmağa çalışır. Çin isə “vasitəçi” imici qazanmaq istəyir, amma real təsiri məhduddur. BMT və digər beynəlxalq təşkilatlar yenə də passiv müşahidəçi rolundadır. İran və İsrailin bu gərginliyi uzatması enerji qiymətlərinə və tədarük zəncirinə təsir edə bilər. Dünya artıq təkcə Rusiya-Ukrayna deyil, yeni bir strateji qarşıdurmanın içinə düşür. Əgər qısa müddətdə diplomatik kanal işə düşməzsə, müharibə domino effekti ilə regionaldan qlobal ssenariyə keçə bilər. Bu da artıq təkcə hərb deyil, sivilizasiyalararası qarşıdurma görüntüsü yaradır.

Aytən Yaşar/ Turkustan.az