Müharibə, yoxsa sülh? Tramp qismətinə düşən şansdan Amerikanın maraqları naminə istifadə etməlidir The American Conservative

"Tramp Reyqana nisbətən ideologiyaya az bağlıdır və bu, ona xarici siyasətdə yenilənmə üçün həm uğur, həm də əlavə çətinliklər vəd edir..."

Amerika Trampın sülhə nail olmaq şansından istifadə etməsi üçün dualar etməlidir.

Moderator.az xəbər verir ki, bu barədə ABŞ-ın "The American Conservative" nəşri yazıb.

Müəllifin fikrincə, ABŞ-ın gələcək prezidenti üçün sülhməramlı rolu müharibə qızışdırıcısı olmaqdan daha yaxındır. Lakin Trampın bu məqamı əldən verməməsi və özünə zərər vurmağa başlamamasına heç bir zəmanətlər yoxdur. 

ABŞ-ın yeni seçilmiş prezidenti Donald Trampın ABŞ-ın xarici siyasətini daha kəskin şəkildə dəyişməsi üçün ilk prezidentlik müddətinə nisbətən gerçək şansı var. O, artıq bu məsələ barəsində öz partiyadaşları arasında diskusiyanı genişləndirib, hərçənd, oğul Corc Buş və do Mitt Romni dönəmindən respublikaçıların xarici siyasəti faktiki olaraq monoloqu xatırladıb.

44 il öncə Ronald Reyqan kimi Donald Tramp da müharibə qızışdırıcısı kimi təsvir edilir. Lakin ABŞ-ın hərbi gücünə inamın və kommunizmlə mübarizənin müqəddəs olmasına rəğmən, Ronald Reyqan qan tökülməsini qəbul etməyib, o, anlayıb ki, nüvə savaşında qaliblər ola bilməz. "Güc vasitəsilə sülh" elan edərkən Reyqan təkcə gücə deyil, həm də sülhə inanıb. 

Eyni şeylər Tramp haqqında  da doğrudur, o, Reyqana nisbətən ideologiyaya az bağlıdır və bu, ona xarici siyasətdə yenilənmə üçün həm uğur, həm də əlavə çətinliklər vəd edir. Ona milli təhlükəsizlik üzrə müxtəlif mütəxəssislərdən ibarət, o cümlədən öz baxışlarını dəyişə biləcək komanda məsləhətlər verir. Ağıllı adamlar bunu müxtəlif cür izah edir.

Trampın birinci prezidentlik dönəmi müharibə və sülh məsələlərində mübahisəli nəticələrə səbəb olub. Meksikaya "yumşaq müdaxilə" barədə söhbətləri eşidərkən, - hərçənd, burada Yaxın Şərqə nisbətən Amerikanın maraqlarından və Trampın imperiya niyyətlərindən daha çox söhbət gedir, - Con Kerrinin Suriyada "kiçik" müharibə çağırışlarını xatırlamamaq çətindir.

Trampın ilk prezidentlik dönəminin ən pis məqamlarından biri Qasım Süleymaninin aradan götürülməsi olub, lakin mənə elə gəlir ki, o, hətta bəzən onların məsləhətlərini dinlədiyinə rəğmən, hər halda hər hansı Lindsi Qremlərdən fərqlənir. Bəli, Süleymani təhlükə törədib, lakin İranla savaş və bundan sonra qoşunlarımızın İraqda qurbanları ABŞ-ın maraqlarında olmayıb.

O zaman "The American Conservative" nəşrinin redaktoru olaraq mən imkanım daxilində Trampın hərəkətlərinə qarşı çıxırdım. O zaman hələ "Fox News" telekanalının aparıcısı olan Taker Karlson da həmçinin növbəti "sonsuz savaşa" qarşı çıxıb. İran cavab  tədbirləri görüb. Bu, Trampa eskalasiya imkanı verib, bundan da, çox güman ki, bir çox respublikaçılar istifadə edib, onun ətrafında olanların bəziləri isə bunu hətta bəyənib.

Lakin Tramp bu tələyə düşməyib. Tezliklə digər böhranlar baş verib, Amerika, böyük ehtimalla, özünə və öz problemlərinə qapılıb. Risk olub və qalmaqda davam edir. Lakin Tramp tarixə hərbi qızışdırıcısı kimi deyil, vasitəçi qismində daxil olmaq istəyir. Bu, onun nəzərində xarici siyasət instinktlərini müəyyən edir. Mümkündür ki, o, xaricdəki düşməni ilə danışıqlara Konqresdəki ciddi ideoloji toqquşmalara nisbətən hətta daha yaxşı hazırlaşıb. 

Tramp Co Bayden və ya Kamala Harrisin danışa bilmədiyi insanlarla danışması üçün xarici siyasət dəstəyinə malikdir. Respublikaçılar Partiyası daxilində və mühafizəkarlar arasında belə diplomatiyanın əleyhdarları Trampın səkkiz il ərzində partiyanın lideri postunda kənara sıxışdırılıb. Onların böyük əksəriyyəti hər hansı nüfuzunu itirən və tədricən Trampa nifrət edənlərin səhnəsindən enməyə başlayanlardır. 

Əgər Trampın noyabrdan sonra hər-hansı mandatı varsa da, bu, daima yad sərhədləri dəyişdirmək əvəzinə öz sərhədlərinin təhlükəsizliyini təmin etməkdir. Aydındır ki, o, öz sələflərinin ardınca bu məqamı əldən verə və özünə zərər vura bilər. Lakin Tramp fenomeni əbəs yerə artıq az qala on il ərzində xeyli çətinliklərə, o cümlədən onun öz günahı ucbatından öz aktuallığını itirməyib.

Yaxın aylarda Tramp vəzələrinin icrasına və Ukraynada münaqişənin dayandırılması barədə danışıqlara başlayacaq. O,  Suriyaya müdaxilə etməklə bağlı əvvəllər müqavimət göstərdiyi həvəslə üzləşəcək. O, İranla məsələni aydınlaşdırmalıdır. Qəzzada savaş davam edir. Moskva və Tehran hər biri uğursuzluğa düçar olub, ona müxtəlif üsullarla bundan fayda götürməklə bağlı məsləhətlər veriləcək. 

Yeni ilin bayram günləri hamı sülh və sabitlik həsrətindədir, lakin bizi sıxan müharibə və xaosdur. Ola bilsin ki, çılğın Tramp bütün bunlara son qoyacağı düşünülən fiqur deyil (gerçəkdən, o, 2020-ci ildə qismən buna görə hakimiyyətdən kənarlaşdırılıb), amma hər halda buna şans var. Odur ki, gəlin, onun qismətinə düşən bu şansdan istifadə edəcəyi və bunu Amerikanın rifahına yönəldəcəyi üçün dualar edək. 

Müəllif: Ceyms Entl III