Niyə o axmaqlara yüksək vəzifələr verilir? Araşdırma

Yəqin ki, nə vaxtsa televizora baxarkən "bu adam buralara necə gəlib" dediyiniz olub. Ya da sizinlə eyni yerdə işləyən və vəzifəsi sizdən yüksək olan insanlar sizi təəccübləndirib. Onlara baxıb "bu cahillik, bu özünübilməzlik necə gözə batmır?" deyə ürəyinizdə düşünmüsünüz.

Ölkə.Az xəbər verir ki, sən demə, Castin Kruqer və Devid Danninq adlı amerikalı psixoterapevtlər bu mövzuda illər öncə bir nəzəriyyə irəli sürüb:

"Cəhalət həqiqi bilginin əksinə şəxsin özünə olan inamını artırır".

Bu nəzəriyyənin irəli sürülməsindən sonra isə araşdırma aparılıb. Fizioloji və zehni sahələrdə müxtəlif tətbiqlər nəticəsində aşağıdakı nəticələr əldə edilib:

İxtisas səviyyəsi aşağı olan insanlar nə qədər bacarıqsız olduqlarını dərk edə bilməzlər. Onlar öz işlərini şişirtməyə meyillidirlər. Həm də həqiqi bacarıqlı insanların keyfiyyətlərini görüb dərk etməkdə acizdirlər.

Onların ixtisasları müəyyən bir təhsillə artırılırsa, öz bacarıqsızlıqlarını dərk etməyə başlayırlar.

Kornell Universitetində bununla bağlı aparılan başqa bir araşdırmanın nəticəsi də diqqət çəkir. Belə ki, tələbələr arasında test aparılıb və sonradan onlara "imtahan necə keçdi?" sualı verilib.

Sualların 10%-nə belə cavab verə bilməyənlərin özlərinə olan arxayınlığı yüksək səviyyədə olub. Onlar test suallarının 60%-nə düz cavab verdiklərini düşündüklərini söyləyiblər.

Sualların 90%-dən çoxuna düzgün cavab verənlər isə "ən təvazökar"  davrananlar olub. Onlar suala cavab olaraq deyiblər ki, 70% sualı düz cavablandırıblar.

Bütün bu nəticələr toplanıb və Danninq-KrüQer effektinin mətni hazırlanıb.

"İşində çox yaxşı olduğuna" ürəkdən inanan qeyri-adekvat insan özünü və gördüyü işləri tərifləməkdən, hər işdə üzdə olmaqdan və əslində bacara bilməyəcəyi işlərə cəhd etməkdən narahat olmur. Əksinə, hər şeyin onun haqqı olduğunu düşünür!

Ancaq bu cahillik və həddini bilməmək peşə baxımından böyük hərəkətverici qüvvə yaradır. Mənfilər peşə baxımından müsbətə çevrilir. Nəticədə qeyri-kafi olan iddialı insanlar hər zaman hər yerdə daha sürətlə yüksəlirlər.

Eyni zamanda həqiqətən daha savadlı və bacarıqlı insanlar iş həyatlarında "çox təvazökar" davranaraq önə çıxmırlar, yüksək vəzifələrə özləri namizəd olmurlar, onlara qiymət verilməsini gözləyirlər. Təbii ki, gözlədikdə daha da inciyir və özlərini arxa plana çəkirlər.

Böyük ehtimalla, "yuxarılar" onları ambisiyalarının olmamasında ittiham edirlər.

Bu araşdırmaya görə 2000-ci ildə müəlliflərə Nobel mükafatı təqdim olunub.

İngilis filosof və yazıçı Bertran Rassel isə belə deyirdi: Dünyanın problemi ağıllılar həmişə şübhə içərisində olduğu halda axmaqların təkəbbürlü şəkildə özlərindən əmin olmalarıdır.

Billurə Yunus