Niyə Qara dəniz dünyanın ən unikal dənizidir?

Dünyanın əsas təbii möcüzələrindən biri sayılan Qara dəniz suyun kimyəvi tərkibi və canlı aləminin xüsusiyyətlərinə görə tamamilə unikaldır. 

Qaynarinfo xəbər verir ki, bu, planetin ən az canlıya malik su hövzələrindən biridir. Məsələ təkcə insan fəaliyyəti və müharibənin mənfi təsirində deyil - Qara dənizin dərinlikləri təbii olaraq canlı orqanizmlərin çoxu üçün yararsızdır.

Niyə Qara dənizə "ölü dəniz" deyilir?

Alimlərin Qara dənizin bu adla tanınmasına dair bir neçə izahı var: Suyun tünd rəngi, tez-tez baş verən fırtınalar və ya dərinliklərdəki kimyəvi proseslər. Lakin əslində ona "ölü dəniz” demək daha doğru olardı, çünki su kütləsinin təxminən 90 faizi demək olar ki, tamamilə cansızdır.

BBC tərəfindən hazırlanan mini-silsilədə izah olunduğu kimi, Qara dənizin 90 faiz suyu "ölüm zonası” hesab olunur. Bunun səbəbi suda yüksək miqdarda olan kükürd hidrogen qazıdır (H₂S). Bu qaz zəhərli və partlayış təhlükəlidir, əksər canlılar üçün ölümcül hesab olunur. Dənizin dərin təbəqələrində oksigenin olmaması burada həyatın da mümkünsüz olmasına gətirib çıxarır. Bu vəziyyət dar boğaz vasitəsilə Aralıq dənizi ilə zəif əlaqə və böyük dərinlik nəticəsində yaranır — buna görə də dərin sular çox yavaş yenilənir.

Qara dəniz bu xüsusiyyətlərinə görə Yer üzərində yeganədir. Dünyadakı digər dənizlərin əksəriyyətində kükürd hidrogen yoxdur. Alimlər bildirirlər ki, bu cür su tərkibi milyardlarla il əvvəlki qədim okeanların xüsusiyyətlərinə bənzəyir. Mikrobioloq Mariya Pavlovskayanın sözlərinə görə: "Bəzi alimlər hesab edir ki, oksigensiz bu zona Yer kürəsinin atmosfer yaranmazdan əvvəlki dövrünü xatırladır”.

Qara dənizin suyu iki əsas təbəqədən ibarətdir. Üst təbəqə — təxminən 100–200 metr dərinliyədək — "həyat zonası” adlanır və burada flora və fauna yaşayır. Dərin təbəqə, yəni 200 metrdən aşağı hissə isə kükürd hidrogenlə doludur və orada heç bir canlı yoxdur. Dənizin orta dərinliyi 1200 metr, maksimal dərinliyi isə 2212 metrdir. Beləliklə, suyun təxminən 90 faizi cansız sahədir.

Bu səbəbdən Qara dənizin fauna müxtəlifliyi planetin ən az olanlarından biridir. Burada dəniz tarakları, ahtapotlar, kalmarlar, xərçənglər, mərcanlar və digər dərin dəniz növləri yaşamır.

Alimlər xəbərdarlıq edirlər ki, əgər kükürd hidrogen qazı səthə qalxsa, bu, bütün canlı həyatın məhvinə gətirib çıxara bilər. Bu, dəniz üçün fəlakət olardı.

Eyni zamanda, ekologlar narahatedici tendensiyadan danışırlar: Qara dənizdə kükürd hidrogen səviyyəsi artmaqdadır və bu, iqlim dəyişiklikləri ilə əlaqələndirilir. Məsələn, alimlər artıq qazın 60 metr dərinlikdə qeydə alındığını bildiriblər.

Bəzi insanlar ehtimal edirlər ki, əgər Qara dənizdə kükürd hidrogen partlasa, bu, böyük faciəyə səbəb ola bilər. Qazın partlayış təhlükəsi həqiqətən yüksək olsa da, hazırda bu ehtimal yoxdur. İnsanlar üçün daha real təhlükə dənizdəki minalardır.

Aydın