Icma.az
close
up
RU
Oğuz Yabqu dövlətinin qədim Cankent yaşayış məskənində xatirə abidəsi açılıb

Oğuz Yabqu dövlətinin qədim Cankent yaşayış məskənində xatirə abidəsi açılıb

Xalq qazeti portalından əldə olunan məlumata əsasən, Icma.az xəbər verir.

Qazaxıstanın Qızılorda vilayətinin Kazalı rayonunda 2023-cü ildən Astanadakı Beynəlxalq Türk Akademiyası və Qorqud Ata adına Qızılorda Universiteti ilə birgə aparılan arxeoloji tədqiqatların şərəfinə qədim Cankent yaşayış məskənində xatirə abidəsinin açılışı mərasimi keçirilib.

Həmin gün qazıntı sahəsini qorumaq üçün Türk Akademiyasının təşəbbüsü ilə tikilən qoruyucu strukturun da açılışı olub.

Cankent arxeoloji sahəsində birgə tədqiqatlara 2023-cü ildə başlanılıb. Bu tədqiqatlarda Özbəkistanın Yəhya Qulyamov adına Səmərqənd Arxeologiya İnstitutu, Qazaxıstandan Qorqud Ata Universitetinin Arxeologiya və Etnoqrafiya Araşdırma Mərkəzi və Alkey Margulan Arxeologiya İnstitutunun Astana bölməsinin mütəxəssisləri iştirak ediblər. Tədqiqatın məqsədi Cankənd arxeoloji abidəsinin elmi cəhətdən tədqiqi və mühafizəsi, o cümlədən türk xalqlarının tarixi-mədəni irsini təbliğ etmək olub.

Mərasimdə Türk Akademiyasının prezidenti Şahin Mustafayev, akademiyanın vitse-prezidenti Asxat Kesikbayev, Qorqud Ata Universitetinin prorektoru Maynur Böribayeva, Qazaxıstan Mədəniyyət və İnformasiya Nazirliyinin nümayəndəsi Riqa Onayeva, Qızılorda Vilayəti Mədəniyyət, Arxivlər və Sənədlər İdarəsinin rəis müavini Kuanış Canuzakov, Səmərqənd Arxeologiya İnstitutunun əməkdaşı Aysulu İsgəndərova, qazıntılara qatılan Qazaxıstan arxeoloqları, akademiklər, təcrübədə olan tələbələr, yerli əhali və mətbuat nümayəndələri iştirak edib.

Açılışda çıxış edən Türk Akademiyasının prezidenti, akademik Şahin Mustafayev Cankəndin tarixi əhəmiyyətinə diqqət çəkərək bu şəhərin 10-cu əsrə qədər Sırdərya oğuzlarının paytaxtı olduğunu vurğulayıb. Akademik bildirib ki, Cankənd İpək Yolu üzərində strateji mövqedə yerləşdiyinə görə İdil-Ural bölgəsi ilə Məvaraünnəhr, Xəzər Xaqanlığı və Xarəzm arasında mühüm qovşaq nöqtəsinə çevrilib. Orta əsr mənbələrində Cankənd müxtəlif adlarla çəkilir. Bu adların hamısı “Yeni Şəhər” mənasını verir: Bu şəhər qədim türkcə Yengikend, ərəbcə əl-Karyet el-Hadise, farsca Deh-i Nev adlanıb. Bu adlar şəhərin bölgə tarixindəki əhəmiyyətindən xəbər verir.

2023-cü ildən qazıntılar Cankəndin mərkəzi qapısında, yaşayış massivlərində və şəhərin mərkəzində aparılır. Bu tədqiqatların məqsədi orta əsrlərdə Aşağı Seyhun (Sırdərya) hövzəsindəki şəhər yaşayış məskənlərinə aid arxeoloji tapıntıları sistemləşdirmək, təsnif etmək və şərh etməkdir. Əldə edilən məlumatlar Seyhun oğuzlarının 7-10-cu əsrlər arasında mədəni inkişaf mərhələlərini açır, Orta və Aşağı Seyhun bölgələrindəki etnik proseslər haqqında biliklərimizi xeyli zənginləşdirir.

Qazıntıların nəticələri göstərir ki, Cankənd sakinləri özünəməxsus mədəniyyətə malik olublar. Yaşayış və xidmət strukturlarının arxitekturası şəhərin məskunlaşma planı və infrastrukturu haqqında mühüm məlumat verir.

Arxeoloji tədqiqatlar Türk Akademiyasının elmi fəaliyyətinin prioritet istiqamətlərindən biridir. Hazırda Monqolustanın Nomqon vadisində Göytürk Xaqanlığı dövrünə aid abidə kompleksində qazıntılar davam edir. Bundan əlavə, Akademiya 2024-cü ildə Oğuz-Qıpçaq dövrünə aid qəbiristanlıqları araşdırmaq üçün Qazaxıstanın Manqistau vilayətinə elmi ekspedisiya təşkil edib.

Şahin Mustafayev bununla bağlı bildirib ki, Cankənd Sırdərya çayının aşağı hövzəsində yerləşir, orta əsr tarixi mənbələrində "Yengikend" adlanır, oğuz şəhərlərindən biri sayılır, 9-10-cu əsrlərdə Sırdərya Oğuz Yabqu dövlətinin paytaxtı rolunu oynayıb.

Oğuzların hökmdarı "Yabqu" qış aylarını bu şəhərdə keçirib.

Əslində, bu məkan Dədə Qorqudun və ya Qorqud Atanın vətəni hesab olunur və Səlcuq-türkman tarixinin, Böyük Səlcuq dövlətinin də başlanğıc nöqtəsidir.

Beləliklə, Azərbaycan və Türkiyə tarixi ilə bilavasitə bağlıdır. Çünki islamı qəbul edən oğuz-türkman ellərinin 11-ci yüzillikdə qərbə böyük köçü buralardan başlanıb.

3 il aparılan qazıntılar nəticəsində qədim oğuzlara aid çox maraqlı və zəngin maddi-mədəniyyət nümunələri əldə edilib. Bunlara keramika, tunc və dəmir əşyalar, şüşə məmulatları, o cümlədən, oğuzların dini görüşlərini əks etdirən qoç başı və buynuzları şəklində gildən hazırlanmış səcdəgah və s. fiqurlar daxildir. Ancaq ən dəyərli tapıntı Oğuz dövlətinə aid gümüş sikkələr olduqca nadir və maraqlı tarixi qaynaqlardır.

Qulu Kəngərli 

Qazaxıstan, Qızılorda vilayəti

Hadisənin gedişatını izləmək üçün Icma.az saytında ən son yeniliklərə baxın.
seeBaxış sayı:115
embedMənbə:https://xalqqazeti.az
archiveBu xəbər 10 İyun 2025 18:01 mənbədən arxivləşdirilmişdir
0 Şərh
Daxil olun, şərh yazmaq üçün...
İlk cavab verən siz olun...
topGünün ən çox oxunanları
Hal-hazırda ən çox müzakirə olunan hadisələr

Rusiyanın Azərbaycana qarşı növbəti təzyiq mexanizmi

25 İyul 2025 00:06see663

Türkiyədə oxuyan bir qrup tələbə Azərbaycan universitetlərinə köçürülmə hüququndan məhrum edilib?

25 İyul 2025 01:36see149

Çoxumuzun sevimli xalq artisti...

24 İyul 2025 21:42see146

Bir səfərin izi ilə Fransa sənədli filminin təqdimatı keçirilib

24 İyul 2025 20:43see144

Xəstələri ölümcül hala salan saxta cərrah barədə şok faktlar: Bədənim çürüyüb

24 İyul 2025 18:29see141

Tailand Kamboca səfirindən ölkəni tərk etməyi tələb edib

24 İyul 2025 22:42see141

Somalili nazir Ulu öndərin məzarını ziyarət edib

24 İyul 2025 23:40see135

Əgər onlara edilən təkliflər futbolçuları qane etməsə, mən onları komandada saxlamağa hazıram

26 İyul 2025 00:48see133

Milli Məclis bəyanat yayıb

25 İyul 2025 18:52see132

Azərbaycanda valyuta sabitliyi: Manat lirəni və rublu üstələyir İqtisadçı əsas səbəbləri izah etdi

26 İyul 2025 02:00see127

Xərçəng xəstəliyinin əməliyyatı və müalicəsi niyə icbari tibbi sığortaya salınmır? Müzakirə

25 İyul 2025 18:48see123

Oleq Bakinski işində Kuçerə BƏRAƏT VERİLDİ

25 İyul 2025 18:03see121

Qəzzanı aclığa məhkum edən İsrailə qarşı qazan və tavalarla etirazlar başlayıb

26 İyul 2025 11:08see121

İbrahim Tatlısesin Səddam Hüseynlə qohum olduğu üzə çıxdı

26 İyul 2025 06:15see120

Tramp Avropanı külək turbinlərindən imtina etməyə çağırıb

26 İyul 2025 09:00see120

Filip Ozobiç Turan Tovuz da EKSKLÜZİV

26 İyul 2025 10:23see119

Barmaqları çatlatmaq oynaqlara zərərdir?

25 İyul 2025 15:57see118

Orxan yeni komandasında qolla debüt etdi

26 İyul 2025 11:06see118

MM dən Fransa Milli Assambleyasındakı qətnamə təşəbbüsünə CAVAB

25 İyul 2025 19:11see118

Daily Mail : İrəvan yaxınlığındakı AES hər an partlaya bilər

26 İyul 2025 00:51see117
newsSon xəbərlər
Günün ən son və aktual hadisələri