Icma.az
close
up
RU
Oğuz Yabqu dövlətinin qədim Cankent yaşayış məskənində xatirə abidəsi açılıb

Oğuz Yabqu dövlətinin qədim Cankent yaşayış məskənində xatirə abidəsi açılıb

Xalq qazeti portalından əldə olunan məlumata əsasən, Icma.az xəbər verir.

Qazaxıstanın Qızılorda vilayətinin Kazalı rayonunda 2023-cü ildən Astanadakı Beynəlxalq Türk Akademiyası və Qorqud Ata adına Qızılorda Universiteti ilə birgə aparılan arxeoloji tədqiqatların şərəfinə qədim Cankent yaşayış məskənində xatirə abidəsinin açılışı mərasimi keçirilib.

Həmin gün qazıntı sahəsini qorumaq üçün Türk Akademiyasının təşəbbüsü ilə tikilən qoruyucu strukturun da açılışı olub.

Cankent arxeoloji sahəsində birgə tədqiqatlara 2023-cü ildə başlanılıb. Bu tədqiqatlarda Özbəkistanın Yəhya Qulyamov adına Səmərqənd Arxeologiya İnstitutu, Qazaxıstandan Qorqud Ata Universitetinin Arxeologiya və Etnoqrafiya Araşdırma Mərkəzi və Alkey Margulan Arxeologiya İnstitutunun Astana bölməsinin mütəxəssisləri iştirak ediblər. Tədqiqatın məqsədi Cankənd arxeoloji abidəsinin elmi cəhətdən tədqiqi və mühafizəsi, o cümlədən türk xalqlarının tarixi-mədəni irsini təbliğ etmək olub.

Mərasimdə Türk Akademiyasının prezidenti Şahin Mustafayev, akademiyanın vitse-prezidenti Asxat Kesikbayev, Qorqud Ata Universitetinin prorektoru Maynur Böribayeva, Qazaxıstan Mədəniyyət və İnformasiya Nazirliyinin nümayəndəsi Riqa Onayeva, Qızılorda Vilayəti Mədəniyyət, Arxivlər və Sənədlər İdarəsinin rəis müavini Kuanış Canuzakov, Səmərqənd Arxeologiya İnstitutunun əməkdaşı Aysulu İsgəndərova, qazıntılara qatılan Qazaxıstan arxeoloqları, akademiklər, təcrübədə olan tələbələr, yerli əhali və mətbuat nümayəndələri iştirak edib.

Açılışda çıxış edən Türk Akademiyasının prezidenti, akademik Şahin Mustafayev Cankəndin tarixi əhəmiyyətinə diqqət çəkərək bu şəhərin 10-cu əsrə qədər Sırdərya oğuzlarının paytaxtı olduğunu vurğulayıb. Akademik bildirib ki, Cankənd İpək Yolu üzərində strateji mövqedə yerləşdiyinə görə İdil-Ural bölgəsi ilə Məvaraünnəhr, Xəzər Xaqanlığı və Xarəzm arasında mühüm qovşaq nöqtəsinə çevrilib. Orta əsr mənbələrində Cankənd müxtəlif adlarla çəkilir. Bu adların hamısı “Yeni Şəhər” mənasını verir: Bu şəhər qədim türkcə Yengikend, ərəbcə əl-Karyet el-Hadise, farsca Deh-i Nev adlanıb. Bu adlar şəhərin bölgə tarixindəki əhəmiyyətindən xəbər verir.

2023-cü ildən qazıntılar Cankəndin mərkəzi qapısında, yaşayış massivlərində və şəhərin mərkəzində aparılır. Bu tədqiqatların məqsədi orta əsrlərdə Aşağı Seyhun (Sırdərya) hövzəsindəki şəhər yaşayış məskənlərinə aid arxeoloji tapıntıları sistemləşdirmək, təsnif etmək və şərh etməkdir. Əldə edilən məlumatlar Seyhun oğuzlarının 7-10-cu əsrlər arasında mədəni inkişaf mərhələlərini açır, Orta və Aşağı Seyhun bölgələrindəki etnik proseslər haqqında biliklərimizi xeyli zənginləşdirir.

Qazıntıların nəticələri göstərir ki, Cankənd sakinləri özünəməxsus mədəniyyətə malik olublar. Yaşayış və xidmət strukturlarının arxitekturası şəhərin məskunlaşma planı və infrastrukturu haqqında mühüm məlumat verir.

Arxeoloji tədqiqatlar Türk Akademiyasının elmi fəaliyyətinin prioritet istiqamətlərindən biridir. Hazırda Monqolustanın Nomqon vadisində Göytürk Xaqanlığı dövrünə aid abidə kompleksində qazıntılar davam edir. Bundan əlavə, Akademiya 2024-cü ildə Oğuz-Qıpçaq dövrünə aid qəbiristanlıqları araşdırmaq üçün Qazaxıstanın Manqistau vilayətinə elmi ekspedisiya təşkil edib.

Şahin Mustafayev bununla bağlı bildirib ki, Cankənd Sırdərya çayının aşağı hövzəsində yerləşir, orta əsr tarixi mənbələrində "Yengikend" adlanır, oğuz şəhərlərindən biri sayılır, 9-10-cu əsrlərdə Sırdərya Oğuz Yabqu dövlətinin paytaxtı rolunu oynayıb.

Oğuzların hökmdarı "Yabqu" qış aylarını bu şəhərdə keçirib.

Əslində, bu məkan Dədə Qorqudun və ya Qorqud Atanın vətəni hesab olunur və Səlcuq-türkman tarixinin, Böyük Səlcuq dövlətinin də başlanğıc nöqtəsidir.

Beləliklə, Azərbaycan və Türkiyə tarixi ilə bilavasitə bağlıdır. Çünki islamı qəbul edən oğuz-türkman ellərinin 11-ci yüzillikdə qərbə böyük köçü buralardan başlanıb.

3 il aparılan qazıntılar nəticəsində qədim oğuzlara aid çox maraqlı və zəngin maddi-mədəniyyət nümunələri əldə edilib. Bunlara keramika, tunc və dəmir əşyalar, şüşə məmulatları, o cümlədən, oğuzların dini görüşlərini əks etdirən qoç başı və buynuzları şəklində gildən hazırlanmış səcdəgah və s. fiqurlar daxildir. Ancaq ən dəyərli tapıntı Oğuz dövlətinə aid gümüş sikkələr olduqca nadir və maraqlı tarixi qaynaqlardır.

Qulu Kəngərli 

Qazaxıstan, Qızılorda vilayəti

Hadisənin gedişatını izləmək üçün Icma.az saytında ən son yeniliklərə baxın.
seeBaxış sayı:110
embedMənbə:https://xalqqazeti.az
archiveBu xəbər 10 İyun 2025 18:01 mənbədən arxivləşdirilmişdir
0 Şərh
Daxil olun, şərh yazmaq üçün...
İlk cavab verən siz olun...
topGünün ən çox oxunanları
Hal-hazırda ən çox müzakirə olunan hadisələr

İsrail höküməti orduya əmr verdi: İranın Məşhəd və Təbriz şəhərləri...

21 İyun 2025 00:49see151

“2024 YR4” asteroidi bəşəriyyət üçün ciddi təhlükə yarada bilər

22 İyun 2025 08:27see126

Bəzi balıqlar necə elektrik istehsal edir?

22 İyun 2025 00:51see124

Azərbaycanda ilk dəfə UFC turniri keçirilib

22 İyun 2025 02:32see120

“Bütün Ukrayna bizimdir” Putindən ŞOK AÇIQLAMALAR

20 İyun 2025 23:30see120

Putin: İrandakı vəziyyətə baxmayaraq, Buşehr AES də işləri davam etdiririk

20 İyun 2025 21:11see117

KİV: İsrail İran ABŞ razılaşmasını gözləmək niyyətində deyil

22 İyun 2025 01:15see116

Xabi Alonso Real Madrid də dronlardan istifadə edir

22 İyun 2025 04:09see116

Məhəmməd Nayimov Bakıda rəqibini məğlub etdi

21 İyun 2025 23:55see115

BDU nun dekan müavini vəfat etdi

21 İyun 2025 23:45see115

Bakıda UFC gecəsi Yenilənir

22 İyun 2025 00:18see115

Hərbi texnikalar Ermənistandan Qarabağa belə gətirilib... Saakyan təsdiqlədi

21 İyun 2025 21:26see114

Tramp: Fordo artıq yoxdur

22 İyun 2025 05:39see113

Taqir Ulanbekovdan çətin qələbə

21 İyun 2025 21:18see113

Virts tibbi müayinədən keçdi, Kerkez də yol üstədi

22 İyun 2025 00:31see113

Antarktida yeni dəniz canlıları kəşf etdi

21 İyun 2025 22:43see112

“Əşrəf Röya”da toy var: Demet Özdemir nikah şahidi oldu

22 İyun 2025 03:05see112

Belarus müxalifətinin liderinin həyat yoldaşı Sergey Tixanovski azadlığa buraxılıb

21 İyun 2025 18:05see111

Qəza kilometrlərlə tıxaca səbəb oldu FOTO

22 İyun 2025 00:36see111

Hidayət Heydərovun növbəti uğuru

20 İyun 2025 23:50see110
newsSon xəbərlər
Günün ən son və aktual hadisələri