Oleg Qordiyevski: Xəbərdarlıq etmək üçün xəyanət edən casus

“Soyuq müharibə” dövrünün tarixində casusların adları tez-tez detektiv romanlardan çıxmış qəhrəmanlar kimi səslənir — pərdəarxasında tarixin gedişini dəyişən sirli fiqurlar. Bu fiqurlardan biri və bəlkə də ən məşhuru Oleg Qordiyevski idi — xəyanəti ilə KQB-ni qəzəbləndirən, lakin bəlkə də dünyanı nüvə fəlakətindən xilas edən adam.

Sovet uşaqlığı və NKVD zabitinin oğlu

Oleg Qordiyevski 1938-ci ildə Moskvada, NKVD zabitinin ailəsində dünyaya gəlib. Sanki taleyi əvvəlcədən yazılmışdı: yaxşı təhsil, dövlətə xidmət, “böyük vətən” naminə fəaliyyət. O, Moskva Beynəlxalq Münasibətlər İnstitutunu bitirdi, bir neçə xarici dili mükəmməl bilirdi və tezliklə KQB sıralarına daxil oldu. İlk təyinatlar Polşa və sonra Danimarka — Qərb dünyası ilə ilk real təmaslar.

Lakin məhz bu təmaslar onda dərin şübhələr oyatdı. Əvvəl ideologiyaya, sonra isə ümumiyyətlə, sovet rejiminə qarşı. Qırılma nöqtəsi 1968-ci ildə baş verdi — Sovet ordusunun tankları Praqaya girərək “Praqa baharını” boğdu. Qordiyevski sonralar bunu mənəvi dönüş nöqtəsi adlandıracaqdı.

İkiüzlü casusluq oyunu

1974-cü ildə Qordiyevski Böyük Britaniyanın MI6 xüsusi xidmət orqanı ilə əməkdaşlığa başladı. O, “soyuq müharibə” tarixində ən dəyərli agentlərdən birinə çevrildi. Onun kod adı — SUNBEAM idi. Londonda çalışarkən KQB-nin plan və fikirlərini britaniyalılara ötürür, Kremlin daxili aləmini açırdı.

Ən vacib epizodlardan biri 1983-cü ildə baş verdi. NATO-nun “Able Archer” adlı hərbi təlimini SSRİ real nüvə hücumu kimi qəbul etdi və hər an qarşı hücum başlaya bilərdi. Qordiyevskinin məlumatı Qərbin ehtiyatlı davranmasına və mümkün müharibənin qarşısının alınmasına imkan verdi.

İfşa, dindirmə və dramatik qaçış

1985-ci ildə Qordiyevski birdən-birə Moskvaya geri çağırıldı. Onun ifşa olunduğu ehtimal edilir — bəlkə də amerikalı casus və SSRİ-yə işləyən Aldriç Eymz tərəfindən. Onu uzun dindirmələr gözləyirdi, təcrid olunmuşdu — lakin möcüzəvi şəkildə güllələnmədən xilas oldu. Ola bilsin, KQB-də sübutlar yetərli deyildi və ya onu nəyəsə görə diri saxlamaq lazım idi.

Bundan bir neçə ay sonra MI6 inanılmaz cəsarətli bir əməliyyat həyata keçirdi: Qordiyevski diplomatik nömrəli avtomobilin baqajında SSRİ-dən Finlandiya sərhədinə keçirildi. Bu, adrenalin dolu Hollivud filmlərindən səhnəyə bənzəyirdi — amma real idi.

Qaçışdan sonrakı həyat

Qordiyevski Böyük Britaniya vətəndaşlığı aldı və Londonda məskunlaşdı. Kitablar yazdı, müsahibələr verdi, britaniya xüsusi xidmət orqanlarına məsləhətlər verdi. Lakin həyat hələ də təhlükəli idi. 2007-ci ildə zəhərlənmə cəhdi baş verdi — bu hadisə rus agentləri ilə əlaqələndirilir. Deməli, onu unutmamışdılar. Amma indi rus casusları onu izləyə bilməyəəcklər- 2025-ci ilin martın 21-də Qordiyevski 86 yaşında dünyasını dəyişdi.

Qəhrəman, yoxsa satqın?

Kimlər üçünsə — o qəhrəmandır, vicdanını və əqidəsini anddan üstün tutan bir insan. Digərləri üçünsə — satqındır, öz ölkəsini düşmənə satan biri. Qordiyevski isə belə cavab verirdi: “Mən KQB-yə xəyanət etdim, xalqa yox. Mən yalanla mübarizə aparırdım, pula görə deyil.”

Epiloq

Oleg Qordiyevskinin hekayəsi təkcə casusluq salnaməsi deyil. Bu, vicdanın səssiz qışqırığıdır. Bu, təzyiq altında belə daxili azadlığını qoruyan bir adamın tarixidir. Ola bilər ki, onun məlumatları sayəsində dünya nüvə müharibəsindən xilas oldu. Adı isə tarixdə qalacaq — bir sistemin içində azadlığın mümkün olduğunun sübutu kimi...

Hazırladı:

S.ELAY

XQ