Orta əsrə aid saxsı nümunəsi üzərində Nizaminin beytinin həkk olunduğu müəyyənləşdirilib

Bakı, 21 aprel, AZƏRTAC

AMEA-nın Arxeologiya və Antropologiya İnstitutunun Numizmatika və epiqrafika şöbəsinin elmi işçisi Sədaqət Məmmədli Masallı rayonu ərazisindən tapılmış və üzərində ərəb qrafikası ilə fars dilində yazılmış saxsı nümunəsini tədqiq edib.

Bu barədə AZƏRTAC-a institutdan bildirilib. Qeyd olunub ki, saxsı nümunəsi şirsizdir, gilinin rəngi sarı-qırmızımtıldır və tərkibində qum qarışığı var. Keramikanın bir tərəfində yazı nümunəsi, digərində həndəsi naxışlar həkk olunub, ölçüləri 24x24x20 santimetr olan saxsının sağ və sol yanlarında qurtaracağı V şəkilli olan kiçik çıxıntıların ölçüləri 5x2x3.5 santimetrdir. Materialın aşağı hissəsi sınmış vəziyyətdədir. Buna görə də həmin hissənin formasını müəyyən etmək mümkün deyil. Keramikanın üz hissəsində farsca ərəb qrafikalı sətirlər var. Əks üzdə isə yuxarı tərəfdən üfüqi formada cızma üsulu ilə həkk olunmuş iki paralel xətt arasında eyni üsulla rombşəkilli naxışlar vurulub. Buna paralel olaraq üfüqi istiqamətdə batıq müşahidə olunur.

Gənc epiqraf saxsının üz tərəfində cızma-basma üsulu ilə 5 sətrdən ibarət beyt formasında həkk olunmuş nümunənin dahi Azərbaycan şairi Nizami Gəncəvinin “Xosrov və Şirin” poemasından götürüldüyünü müəyyənləşdirib. Belə ki, saxsı üzərində poemanın “Kitab üçün üzr” başlıqlı hissəsindən bir beyt və şairin Afaqa həsr etdiyi parça əks olunub. Saxsı qabın XV əsrə aid şirsiz dulusçuluq məmulatının bir hissəsi olduğu, üzərindəki yazının isə bilavasitə ustanın özü tərəfindən nəstəliq xəttində və cızma üsulu ilə həkk olunduğu müəyyən edilib. Saxsı parçasını hazırlayan sənətkarın kim olduğu haqqında hər hansı epiqrafik hissəyə rast gəlinməyib. Saxsı nümunəsinin sınmış hissəsində onun hazırlayan sənətkarın adının və ya möhürünün olması ehtimalını nəzərdən keçirmək mümkündür.

Orta əsrlərdə klassik ədəbiyyat nümunələrinə müraciət edən dulusçular həmin dövrün görkəmli ədəbi simalarından olan Nizami Gəncəvinin beytlərindən xüsusilə istifadə edirdilər. Bu isə orta əsr sənətkar və tacirlərin sosial-ictimai məsələlərdə Nizamiyə böyük əhəmiyyət verdiklərini göstərir.

Tədqiqatın nəticəsi “Universidad y Sociedad” jurnalında “Orta əsrlərə aid saxsı epiqrafik abidəsi üzərində Nizaminin həkk olunmuş klassik beyti” adlı məqalə şəklində çap olunub və “Web of Science”da indekslənib.

Qeyd edək ki, saxsı nümunəsi hazırda Masallı rayonu Tarix-Diyarşünaslıq Muzeyində qorunur.