Orta Şərqdə yeni güc balansı: Abdullah Ağar regionun gələcəyini şərh etdi

İraqda seçkilər keçirildi və hakim cərəyan – Sədr hərəkatı – gözlənilmədən böyük qələbə qazandı. Bu nəticə ABŞ-ın bölgə siyasəti, İranın təsiri və İsrail üçün yenidən vəziyyəti dəyişdirdi.
İndi sual budur: İraq necə idarə olunacaq və nə baş verəcək?

Bu barədə uzaqgörən analitik Yarun Şimšni (Yaron Shine imzalı) öz “X” hesabında yazıb. Təfərrüatları dəhşətlidir…

İraq bölgədə iqtisadi və hərbi baxımdan nəhəng ölkədir

Orta Şərqin mərkəzində yerləşən İraqın BVF yaxın aylarda 7% iqtisadi artım proqnozlaşdırır.
Neft və qaz ehtiyatlarına görə Ömər Əl-Bəşiri belə lərzəyə gətirən bu ölkə 2003-dən sonra bərpa olunmağa başlayıb.

İraq idarəetməsi çətin olan çoxqatlı bir dövlətdir

Hər qəbilənin, tayfanın, qrupun öz ordusu var.

ABŞ hücumlarından sonra şiələr hakimiyyəti ələ aldı.

Bu, uzun illər formalaşan dövlət quruluşunu pozdu.

ABŞ geri çəkiləndən sonra hakimiyyət İranın təsiri altına düşdü.

Bu illərdə ölkədə “Haşdi Şabi” adlı İran yönümlü güclü hərbi-siyasi blok yarandı.
Onlar uşaqdan böyüyə, iqtisadiyyatdan təhlükəsizliyə – hər sahəyə nüfuz etdilər.

Son illərə qədər elə görünürdü ki, İran İraqda qalib gəlib, İranın iradəsindən kənar bir şey etməyə heç kim cürət etməz.

Amma bu dəfə seçkilərə müdaxilə edən xarici qüvvə… ABŞ olmadı

Bu dəfə müdaxilə edən İran idi.

Hüseyn əl-Sistani – dövranı dəyişdirən adam

İraq şiələrinin böyük dini lideri Seyyid Sistani İrana qarşı mövqe aldı və xalqı səslədi:

“Şiələrə verilən seçki hüququ boşa getməməlidir.”

Beləcə, seçkiyə qatılmaq istəməyən, İranın təsirindən narazı olan böyük kütlə seçkiyə axışdı və nəticə Sədr hərəkatının misilsiz qələbəsi oldu.

Muktada əs-Sadr kimdir?

İranın təsiri ilə böyüyən şiə qruplarının çoxundan fərqli olaraq:

Sadr İranın marionetkası deyil

ABŞ-a da qarşıdır

İraqda müstəqil və güclü dövlət istəyir

İranın bölgədəki genişlənməsinə mane olan azsaylı şiə liderlərdən biridir

Sədr hərəkatı seçkilərdə:

Tehrana yaxın bütün qrupları məğlub etdi

Haşdi Şabini böyük ölçüdə zəiflətdi

İraq parlamentində çoxluğu götürdü

Beləliklə, ABŞ-ın illərlə bacarmadığı şeyi – İraqı İranın əlindən almaq – Sadr bir seçki ilə etdi.

Haşdi Şabi necə zəifləyir

Sədr hərəkatının qələbəsi, xüsusilə Haşdi Şabi üçün şok oldu. Bu qüvvə illərdir İrana bağlıdır və:

İraqın şimal və mərkəzində silahlı nəzarət saxlayır

İqtisadi və siyasi sahədə geniş təsirə malikdir

Seçki nəticəsi Haşdi Şabinin parlamentdə çoxluq və legitimlik itirməsi deməkdir.
Bu isə onların iqtisadi və hərbi planlarını çətinləşdirir.

İranın reaksiyası

İran vəziyyəti dərhal izləməyə başladı:

Qərargahlar və hərbi müşavirələr: İran rəsmiləri İraqda fəaliyyətlərini qorumaq üçün planlar hazırladı.

Proxilər vasitəsilə təzyiq: İran hələ də bəzi silahlı qrupları aktivləşdirə bilər, amma siyasi nüfuzları azalır.

Daxili müxalifəti gücləndirmək: İran İraqda Sadrın nüfuzuna qarşı yeni müttəfiqlər tapmağa çalışır.

Ən mühümü budur ki, Sədr artıq parlamentdə və küçələrdə güclüdür, bu isə İranın strateji üstünlüyünü əhəmiyyətli dərəcədə zəiflədir.

Sədrin ABŞ və İsraillə münasibəti

Sədr hərəkatı həm İrana, həm də ABŞ və İsrailə qarşı balanslı siyasət yürüdür:

ABŞ ilə açıq münaqişə yoxdur, amma İraqda müdaxiləyə də razı deyil

İsraillə münasibətlər minimum diplomatik səviyyədədir, amma hərbi qarşıdurmaya girmək niyyətində deyil

Məqsəd: İraqı tam müstəqil etmək, həm ABŞ, həm də İranın təsirini minimuma endirmək

Bu siyasət onu Orta Şərqdə unikal bir lider edir. İranın heç bir müttəfiqi belə balanslı mövqe saxlaya bilmir.

Türkiyə və region üçün nəticələr

İraqda Sədr hərəkatının qələbəsi Türkiyə və qonşu ölkələr üçün də əhəmiyyətlidir:

Türkiyə ilə iqtisadi əlaqələr: Sədr müstəqil siyasəti sayəsində Türkiyə ilə enerji və ticarət əməkdaşlığını gücləndirə bilər.

Regional balans: İraq artıq İranın tam təsiri altına düşməyəcək. Bu, bölgədəki ABŞ və Türkiyə strategiyasına uyğun gələ bilər.

Suriya və Kürd bölgəsi: İraq siyasətinin dəyişməsi, Suriya və Kürd məsələlərində də yeni imkanlar açır.

Nəticə

Sədr hərəkatı İraqın siyasi xəritəsini dəyişdi

Haşdi Şabi və İranın təsiri güclü şəkildə zəifləyir

ABŞ və Türkiyə üçün yeni imkanlar yaranır

Orta Şərqdə uzun müddət bərpa olunmamış balans yenidən formalaşır

. Parlamentdəki güc

Sədr hərəkatının qələbəsi parlamentdə bir neçə əsas üstünlük verir:

Çoxluq və koalisiya qurmaq imkanı: Digər müstəqil və kiçik partiyalarla birləşərək qanunvericilikdə blok formalaşdıra bilər.

Hökumət formalaşdırmaq imkanı: Baş nazir seçimi və kabinet təyinatlarında söz sahibi olacaq.

Büdcə və resurslara nəzarət: Dövlət layihələrinə və maliyyəyə təsir gücünü artırır.

 Haşdi Şabi və İranla münasibətlər

Sədr hərəkatı parlamentdə dominant olduqca:

Haşdi Şabi blokunu parçalamaq: Onların koalisiya yaratmasını çətinləşdirəcək.

İranın təsirini azaltmaq: Qanunvericilik və idarəetmə sahəsində İranın təzyiqini minimal səviyyəyə endirəcək.

Bu, siyasi sabitliyi artırsa da, qarşı tərəflə qarşıdurmalar da qaçılmaz ola bilər.

Sədrin gələcək planları

Sədr hərəkatı əsasən üç istiqamətdə hərəkət edəcək:

İraqın daxili siyasətində müstəqillik:

İran və ABŞ təsirini balanslaşdırmaq

Yerli iqtisadiyyat və sosial islahatlar

Regionla əməkdaşlıq:

Türkiyə və Körfəz ölkələri ilə iqtisadi və ticarət əlaqələrini gücləndirmək

Suriya və Kürd bölgələrində stabilliyi qorumaq

Hərbi və təhlükəsizlik balansı:

Haşdi Şabi və digər silahlı qrupları nəzarətdə saxlamaq

İraqı daxili və regional təhlükələrdən qorumaq

Potensial siyasi böhranlar

Qələbə ilə bərabər, bir neçə risk var:

Haşdi Şabi ilə qarşıdurmalar: Küçə etirazları və silahlı təzyiqlər mümkün ola bilər.

İranla gərginlik: İranın müdaxilə ehtimalı hələ tam aradan qalmayıb.

Koalisiya böhranları: Kiçik partiyalarla razılaşmalar hər zaman çətin ola bilər.

Nəticə

Sədr hərəkatının qələbəsi Orta Şərq siyasətində yeni dövr açır:

İraq müstəqil siyasət yürüdür

Haşdi Şabi və İranın təsiri azalır

ABŞ, Türkiyə və regional oyunçular üçün yeni imkanlar yaranır

Uzunmüddətli sabitlik və iqtisadi inkişaf üçün potensial

Hərbi və təhlükəsizlik eksperti – Abdullah Ağar

Gununsesi.info