Icma.az
close
up
RU
Parkinson: 60 yaşdan sonra...

Parkinson: 60 yaşdan sonra...

Ses qazeti portalından əldə olunan məlumata əsasən, Icma.az xəbər verir.

Parkinson xəstəliyi beyin xəstəliyidir, daha dəqiq ifadə etsək, parkinson xəstəliyi əllərdə titrəmə ilə başlayan, tarazlığın itirilməsinə, həmçinin əzələ sərtliyinə səbəb olan və dopamin səviyyəsinin aşağı düşməsinə səbəb olan beyin sinir hüceyrələrinin zədələnməsi nəticəsində yaranan, yavaş-yavaş irəliləyən nevroloji xəstəlikdir.

Parkinson xəstəliyi daha çox 60 yaşdan yuxarı insanlarda müşahidə olunur, bu xəstəlik “degenerativ beyin xəstəlikləri” adlanan xəstəlik qrupuna daxildir. Beyin hüceyrələri arasında əlaqəni təmin edən maddələrdən biri də dopamindir. Dopaminlə işləyən beyinin hərəkəti təmin edən bölgəsi, hərəkətlərimizin məqsədəuyğun şəkildə həyata keçirilməsini təmin edən, tənzimlənməsini təmin edən bölgədir. Parkinson xəstəliyi dopamin hüceyrələrinin 60-80 faizinin itirilməsi nəticəsində baş verir.

Parkinson xəstəliyinin ilk əlamətləri hərəkətin ləngiməsi, hərəkətsiz halda olanda titrəmə, əzələlərdə sərtlik, dayanmanı və tarazlığı qoruyan reflekslərin getdikcə pisləşməsidir. Parkinson xəstələrində kiçik addımlar, qeyri-sabit yeriş, bədənin önə əyilməsi, oynaqlarda ağrılar, depressiya, yuxu pozğunluğu kimi əlamətlər də müşahidə edilir. Zamanla qolların titrəməsi, addımların qısalması, yeriməkdə çətinlik, düymə bağlamaqda və açmaqda çətinlik, yataqda çevrilə bilməmək, oturanda qalxmağa çətinlik çəkmək, ifadəsiz sima, danışığın sakit səs tonuna keçməsi, əl yazısını itirmək, donqarlaşma və irəliyə meylli duruş da ola bilər. Bunlardan əlavə qəbizlik, aşağı qan təzyiqi, depressiya, narahat ayaq sindromu və qoxu hissini itirmə kimi əlamətlər də bu xəstəliyin xəbərçisidir.

Parkinson xəstəliyinin simptomları mərhələlərinə görə bölünür. 1-ci mərhələdə simptomlar yüngül və birtərəfli olur. İnsanın özü yüngül titrəmələr, mimika dəyişiklikləri, yeriş pozğunluqları hiss etməsə belə, ətrafdakılar tərəfindən fərq edilə bilər. 2-ci mərhələdə gəzinti və dayanma hərəkətlərində aydın görünən bir fərq olur.3-cü mərhələdə insanın bədəni nəzərəçarpacaq dərəcədə yavaş və ya daha az sabit olur. Zamanla yıxılmalar baş verə bilər. Bundan əlavə, funksional pozğunluqlar baş verir.4-cü mərhələdə bütün simptomlar ciddi şəkildə görünür. Xəstə çətinliklə yeriməyə başlayır, hərəkətlərin ləngliyi davam edir. Bu mərhələdə insanın başqalarından dəstək alması vacibdir. Digər mərhələlərlə müqayisədə titrəmələrdə azalma ola bilər, amam bu xəstəliyin irəliləməməsi demək deyil. 5-ci mərhələdə artıq əlil arabasından asılılıq yaranır, insanın xüsusi qayğıya ehtiyacı olur.

Parkinson xəstəliyinin diaqnozu xəstənin klinik tarixi və nevroloji müayinəsi əsasında qoyulur. Qanın biokimyəvi analizi və MRT də diaqnostik dəyərlərə malikdir. Hal-hazırda tibb elmi Parkinson xəstəliyini “Dat-Scan” üsulu ilə erkən mərhələdə belə müəyyən edə bilir. Son illərdə inkişaf etdirilən bu texnika erkən diaqnozu xeyli asanlaşdırıb. “Dat-Scan” dopamini radioaktiv maddə ilə etiketləyərək beyində aktiv qalan dopamin hüceyrələrini göstərən görüntüləmə üsuludur. Parkinson xəstəliyinin normal qocalma nəticəsində yaranan ləng hərəkətdən, yoxsa başqa xəstəliklərdən qaynaqlandığını yeni müayinə üsulu “Dat- Scan” sayəsində daha asan təyin etmək olur. Bu metod Parkinson xəstəliyinin gedişatı, yəni yavaş və ya sürətlə irəliləməsi ilə bağlı proqnozlar verə bilir.

Parkinson xəstəliyinin əsas müalicə üsulu dərmanlardır. Dərman müalicəsinə effektiv cavab verməyən xəstələrə cərrahi müalicə tətbiq oluna bilər. Dərman müalicəsi beyində azalmış dopamini artırmaq məqsədi daşıyır. Parkinson dərmanlarının uzunmüddətli və ya yüksək dozada istifadəsi xəstələrdə əks təsir də göstərə bilir. Əgər xəstənin yaşı 65-dən aşağıdırsa və unutqanlıq yoxdursa, müalicədə dopaminin təsirlərini təqlid edən dopamin aqonistləri də istifadə edilə bilər. Lakin dərman qəbulundan sonra titrəmə, unutqanlıq, depressiya və yuxu pozğunluqları müşahidə edilərsə, başqa müalicə üzullarından istifadə edilir.

Statistik məlumatlar göstərir ki, parkinson xəstələrinin üçdə biri uzun illərdir dərman terapiyasına yaxşı cavab verir və həyatlarında əhəmiyyətli məhdudiyyətlər olmadan yaşaya bilir. Dərman müalicəsindən fayda görməyən xəstələrdə cərrahiyyə istifadə edilə bilər. Xüsusilə son 15-20 il ərzində dərman terapiyasına cavab verməyən xəstələrdə cərrahi üsullar tövsiyə olunur. Məqsəd sinədə, dərinin altına yerləşdirilmiş bir neçə santimetr uzunluğunda olan generator vasitəsilə beyində azalan dopomini artırmaqdır. Təcrübənin tibbi adı "dərin beyin stimullaşdırılması"dır.

Parkinson xəstəliyinin əlamətləri bəzi hallarda 40, əsasən isə 60-70 yaş arasında başlayır və daha gənc yaşlarda çox nadir hallarda müşahidə olunur. Gənc yaşda rastlananda isə bunun yeganə səbəbi genetik olmasıdır. Ailəsində parkinson xəstəliyi olan insanların ümumi əhali ilə müqayisədə bu xəstəliyə tutulma riski daha yüksəkdir. Kişilərdə riskin qadınlara nisbətən daha çox olduğu məlumdur.

Beynimizdə dopaminin azalması bir çox simptomla özünü büruzə verir. Ürək ritminin pozulması, ürək döyüntüsü, mədə-bağırsaq problemləri, depressiya, həddindən artıq yuxu və diqqətsizlik də bu əlamətlər arasındadır. Xəstələr daha çox titrəmə ilə bağlı narahatlıq yaşayırlar. Eləcə də əllərində titrəmə hiss edən hər kəs parkinson olduğunu düşünür. Lakin unutmaq lazım deyil ki, hər əl titrəməsi parkinson xəstəliyinin əlaməti deyil. Parkinson xəstəliyinə xas titrəmə adətən baş və şəhadət barmaqlarının bir-birinə sürtünərək titrəməsi kimi olur. Buna el arasında “pul sayma işarəsi” də deyirlər. İlkin mərhələ parkinsonda unutqanlıq olmur, mərhələlər irəlilədikcə yaddaş da korşalır. Unutmaq lazım deyil ki, parkinson xəstəliyi mütərəqqi bir xəstəlikdir, sabit dayanmır və hər mərhələnin özünə xas əlamətləri olur.

Bu xəstəlikdən əziyyət çəkən insanlar tərəvəz və meyvələrlə zəngin qidalar yeməli, yalnız zeytun yağı istehlak etməlidir. Bu xəstəlikdə pendir, süd və qatıq istehlakı vacibdir. E vitamini parkinsonun inkişafını ləngidir. Antioksidantlarla zəngin bir pəhriz bütün hallarda faydalıdır. Bundan əlavə, B12 vitamini beyin funksiyaları üçün vacibdir, həmçinin B6 vitamini də parkinson üçün vacib vitamindir.

Lalə Mehralı

Yazı Azərbaycan Respublikasının Medianın İnkişafı Agentliyinin maliyyə dəstəyi ilə “uşaq və gənclərin fiziki və mənəvi inkişafı” istiqaməti çərçivəsində hazırlanıb

Hadisənin gedişatını izləmək üçün Icma.az saytında ən son yeniliklərə baxın.
seeBaxış sayı:138
embedMənbə:https://sesqazeti.az
archiveBu xəbər 10 Aprel 2025 15:17 mənbədən arxivləşdirilmişdir
0 Şərh
Daxil olun, şərh yazmaq üçün...
İlk cavab verən siz olun...
topGünün ən çox oxunanları
Hal-hazırda ən çox müzakirə olunan hadisələr

“Landmark” bu dəfə Sahil Bababyevin idarəçiliyinə keçdi

21 Oktyabr 2025 11:26see252

Yarım əsrimə qədəm qoydum

21 Oktyabr 2025 20:33see241

La Liqa ABŞ da keçiriləcək “Barselona” “Vilyarreal” matçının ləğv edildiyini açıqlayıb

22 Oktyabr 2025 00:15see232

AZAL da yarıtmaz idarəçilik, yoxsa... Təyyarələrdə yaranan problemlər nəylə bağlıdır? (VİDEO)

21 Oktyabr 2025 09:20see206

Türkiyədə FETÖ əməliyyatı : 286 nəfər saxlanıldı

22 Oktyabr 2025 06:53see189

Təl Əvivdən Bakıya reyslər bərpa edilir

21 Oktyabr 2025 19:39see181

Toyuq əti və yumurta bahalaşacaq SƏBƏB BUDUR KONKRET

22 Oktyabr 2025 12:02see173

Xaricdə saxta təhsil: Valideynlər xəbərsiz, tələbələr savadsız EKSPERT RƏYİ

21 Oktyabr 2025 05:43see171

3 boksçumuz da qalib oldu

22 Oktyabr 2025 10:54see171

Dabaq xəstəliyi xaricdən gətirilən ət məhsullarına tələbatı artırdı (VİDEO)

21 Oktyabr 2025 23:40see164

Azərbaycan ötən ay genişzolaqlı internetin orta sürətinə görə Cənubi Qafqazda liderliyini saxlayıb

21 Oktyabr 2025 13:54see163

Bakı Tehran: yeni etimad mərhələsi

22 Oktyabr 2025 09:59see154

Səhər yeməyində turşu yeməyin 5 faydası

21 Oktyabr 2025 02:51see153

“Həyatın mənası yaşla necə dəyişir? Yeni tədqiqat

21 Oktyabr 2025 15:52see152

Naxçıvan məktəblisi “Statistik olimpiada”nın qalibi olub

21 Oktyabr 2025 03:36see151

Bunları yesəniz gec YAŞLANACAQSINIZ

21 Oktyabr 2025 02:37see142

Oyundan sonra duş qəbul edə bilmədilər Atletiko dan UEFA ya şikayət

21 Oktyabr 2025 00:12see141

Türkiyəni sarsıdan cinayətlə bağlı daha bir nəfər saxlanıldı

21 Oktyabr 2025 01:51see136

Fransada tornado nəticəsində 1 nəfər ölüb, xəsarət alanlar var

21 Oktyabr 2025 03:34see134

Atletiko ya can verməyən Qarabağ Atletik in də öhdəsindən gələ bilər

21 Oktyabr 2025 17:36see132
newsSon xəbərlər
Günün ən son və aktual hadisələri