Icma.az
close
up
RU
Psixi xəstəlikləri buz parçası ilə “müalicə edən” həkim: Volter Friman

Psixi xəstəlikləri buz parçası ilə “müalicə edən” həkim: Volter Friman

Sfera.az portalından verilən məlumata əsasən, Icma.az bildirir.

Bəzən həkim sadəcə yaxşılıq etmək istəyir... Amma işlər planlaşdırıldığı kimi getməyə bilər. Volter Friman da ruhi xəstəlikləri müalicə etmək istəyirdi, lakin onun metodu tam bir fəlakətə çevrildi. Onun “müalicə” cəhdlərindən yüzlərlə insan ya həyatını itirdi, ya da heç sağalmadı. Təəssüf ki, bu gün lobotomiya deyiləndə ağıla ilk gələn ad hələ də Volter Frimandır.

Sfera.az bu dəfə sizə tarixin və tibbin qaranlıq səhifələrindən biri hqqında çox maraqlı yazı təqdim edir. 

1895-ci ildə Filadelfiyada anadan olan II Volter Cekson Friman çoxdankı həkim ailəsindən çıxıb.

Yale Universitetini bitirdikdən sonra nevrologiya üzrə təhsil almış və 1920-ci illərdə Vaşinqtonda ilk nevroloq kimi işləməyə başlamışdı. Friman "Sent Elizabets" adlı ruhi xəstəxanada işləyərkən xəstələrin çəkdiyi əzabların yaxından şahidi olub. Bu vəziyyət onu psixi pozğunluqlara qalıcı həll yolları axtarmağa vadar edib. 1935-ci ildə portuqaliyalı həkim Eqas Moniz tərəfindən “leykotomiya” adlı yeni beyin əməliyyatı haqqında məlumat aldı və bu texnikanı inkişaf etdirərək ABŞ-da tətbiq etməyə başladı.

1936-cı ildə cərrah Ceyma Uotts ilə birlikdə ilk lobotomiya əməliyyatını həyata keçirdi. Məqsəd beynin ön hissələrindəki əlaqələri kəsərək davranış pozuntularını düzəltmək olub.

Bəs lobotomiya nə idi və niyə bu qədər təhlükəli idi?

Lobotomiya, beyin toxumasına müdaxilə edərək xəstələrin zehni simptomlarını aradan qaldırmağı hədəfləyən cərrahi əməliyyat idi. Başlanğıcda kəllə sümüyünün qazılması ilə həyata keçirilən bu prosedur zamanla Friman tərəfindən hazırlanmış “transorbital lobotomiya”ya çevrildi. 1946-cı ildən başlayaraq Friman xəstənin göz yuvasına yerləşdirilmiş buz yığımına bənzər alətdən istifadə edərək bu proseduru həyata keçirməyə başladı.

Heç bir anesteziya belə istifadə edilmədi və xəstələrin elektrik cərəyanı ilə huşunu itirirdilər. Saniyələr ərzində davam edən bu prosedur zamanı beynin ön hissəsi sözün əsl mənasında parçalanıb. Friman bu texnikanı "asan və sürətli həll" kimi tanıtmaq üçün ölkəni gəzib. Mətbuata verdiyi pozalar, nümayişlərlə həyata keçirdiyi əməliyyatlar onu medianın diqqət mərkəzinə çevirib. Ancaq eyni dövrdə bir çox xəstə ya öldü, ya da daimi ziyan gördü.

Frimanın ən məşhur xəstələrindən biri ABŞ prezidenti Con Kennedinin bacısı Rozmari Kennedi idi.

O, 23 yaşında “aqressivliyə” görə Frimanın yanına aparılıb. Lobotomiyadan sonra onun əqli qabiliyyəti uşaq səviyyəsinə geriləyib və ömrünün sonuna qədər bir baxım evində yaşamalı olub.

Friman təkcə böyüklərlə deyil, uşaqlarla da işləyirdi. 12 yaşlı Hovard Dulli lobotomiya əməliyyatı keçirən xəstələrdən biridir. Friman bu uşağın “sevgiyə və ya cəzaya cavab vermədiyini” deyərək əməliyyata haqq qazandırdı.

Ümumilikdə Friman 3500-dən çox lobotomiya edib.

Əməliyyatlardan 500-ə yaxını ölümlə nəticələnib. Hətta bir dəfə o, fotosessiya zamanı cihazı beyninə çox sıxaraq xəstənin ölümünə səbəb olmuşdu. 1967-ci ildə onun son xəstəsi Helen Mortensen lobotomiyadan sonra beyin qanamasından ölüb.

Bu hadisə Frimanın tibbi cəhətdən sonlandırılmasına səbəb oldu. İndi lobotomiya qadağan edilib və Friman 1972-ci ildə təklikdə öldü. Bu gün antipsikotik dərmanların meydana çıxması ilə lobotomiya tarixə çevrilib. Bununla belə, Frimanın buraxdığı zərər hələ də tibb tarixinin ən qaranlıq səhifələrindən biri kimi yadda qalıb.

Xanım

Hadisənin gedişatını izləmək üçün Icma.az saytında ən son yeniliklərə baxın.
seeBaxış sayı:53
embedMənbə:https://sfera.az
archiveBu xəbər 20 İyun 2025 01:06 mənbədən arxivləşdirilmişdir
0 Şərh
Daxil olun, şərh yazmaq üçün...
İlk cavab verən siz olun...
topGünün ən çox oxunanları
Hal-hazırda ən çox müzakirə olunan hadisələr

Putin dünyaya meydan oxudu: Avropanı gözləyən dəhşət Moskva böyük hücuma...

23 Sentyabr 2025 14:17see355

Azərbaycan beynəlxalq tədbirlərin keçirildiyi məkana çevrilib

22 Sentyabr 2025 11:31see343

Azərbaycanda vərəm xəstələrinin sayı 6 mini ÖTDÜ Rəsmi AÇIQLAMA

23 Sentyabr 2025 08:52see141

3 sultanlıq, 12 prezidentlik şahidi idi Vəfat etdi

22 Sentyabr 2025 20:20see139

Fələstindən danışan Ərdoğanın mikrofonunu söndürdülər VİDEO

23 Sentyabr 2025 01:45see138

Qızıl Top Usman Dembelenin oldu

23 Sentyabr 2025 01:06see133

Rusiyadan Ağalarovlarla bağlı gözlənilməz TƏLƏB

23 Sentyabr 2025 12:45see129

Elariz Məmmədoğlunun zoopark macərası gündəm oldu

23 Sentyabr 2025 01:34see128

Milli Musiqimizin Memarı” adlı konsert keçirildi FOTOLAR

23 Sentyabr 2025 16:08see128

A Seriyası: Son çempion evində qalib gəldi

23 Sentyabr 2025 01:18see127

“Fələstin xalqı üçün dövlətçilik mükafat deyil, hüquqdur“ Quterreş

23 Sentyabr 2025 01:32see126

ABŞ də pələng təlimçini öldürdü

23 Sentyabr 2025 06:17see126

İslam Mahaçev əfsanəvi restlerlə görüşüb FOTO

23 Sentyabr 2025 06:22see124

Damcılı düşərgəsində arxeoloji qazıntıların dünəni və bu günü

23 Sentyabr 2025 11:04see123

Haaland Premyer Liqada yeni nailiyyətə imza atdı

22 Sentyabr 2025 15:38see121

Upamekanonun “Real” arzusu

22 Sentyabr 2025 20:21see118

Evdə sistem qoşulması qanunla qadağan edilsin TƏKLİF

23 Sentyabr 2025 21:01see118

Arda Güləri nə gözləyir? Real Madrid qərarını verdi

24 Sentyabr 2025 03:41see117

Şəbnəm Tovuzlu: “Vəfa mənim üçün bacıdır” VİDEO

24 Sentyabr 2025 00:42see115

Beynəlxalq Bankın keçmiş rəhbəri Elmar Məmmədov dindirildi

23 Sentyabr 2025 04:15see114
newsSon xəbərlər
Günün ən son və aktual hadisələri