“Qabiliyyət imtahanı jurnalistikada peşəkarlığı ölçə bilməz” CEYHUN ALIŞLIDAN RƏY

“Azərbaycanda jurnalistika fakültəsinə qəbul prosesi son illərdə qabiliyyət imtahanı ilə müşayiət olunur. Bu imtahanın məqsədi abituriyentlərin peşəyə yararlılığını əvvəlcədən müəyyən etmək kimi təqdim edilir. Lakin tətbiqindən illər keçməsinə baxmayaraq, bu imtahanın effektivliyi və nəticələri barədə ictimai müzakirələr davam edir”.

Bu sözləri Gununsesi.info-ya açıqlamasında “Teleqraf İnformasiya Agentliyi”nin redaktoru, təhlilçi-jurnalist Ceyhun Alışlı jurnalistikaya qəbul zamanı qabiliyyət imtahanları barədə danışarkən deyib:

“Əvvəlki illərin təcrübəsi ilə müqayisə isə bəzən bu yanaşmanın nə dərəcədə əsaslı olduğu barədə suallar yaradır. Məlumdur ki, jurnalistika ixtisasına qəbul üçün uzun illər belə bir mərhələ mövcud olmayıb. Burada əsas məqsəd abituriyentin peşəyə uyğunluğunu ölçmək olsa da, praktiki nəticələr gözlənilən səviyyədə deyil. Axı jurnalistika xüsusi qabiliyyət tələb edən sahə sayılmır. Məsələyə müqayisəli yanaşsaq, əvvəlki illərdə qabiliyyət imtahanı vermədən fakültəni bitirib uğurlu karyera quran jurnalistlərin sayı kifayət qədərdir. Onlar yalnız yüksək bal toplamaqla, imtahan nəticələrinə əsasən qəbul olunublar. Məsələn, 2000-ci və ya 2010-cu illərin əvvəllərində jurnalistika fakültəsinə qəbul olan bir çox məzunlar sonradan ölkənin aparıcı televiziya kanallarında, nüfuzlu qəzet və xəbər agentliklərində tanınmış aparıcı, reportyor, redaktor, hətta media menecerlərinə çevriliblər. Onların uğuru qabiliyyət imtahanı keçməmələri ilə bağlı heç bir çatışmazlıq yaratmayıb. Bu şəxslərin peşəkarlığı daha çox fakültədə əldə etdikləri nəzəri bilik, təcrübə dərsləri və sonrakı illərdə işlədikləri yerlərdə özünüinkişaf nəticəsində formalaşıb”.

Jurnalist onu da vurğulayıb ki, son illərdə qabiliyyət imtahanından keçərək fakültəni bitirən məzunların ümumi bilik səviyyəsi əvvəlki illərin məzunları ilə müqayisədə ciddi fərqlilik göstərmir:

“Onların böyük hissəsi iş həyatına başlayarkən eyni başlanğıc nöqtəsindən çıxış edir, hətta çox vaxt əvvəlki illərin məzunlarından öyrənməyə ehtiyac duyurlar. Misal üçün, tanıdığımız bəzi gənc məzunlar qabiliyyət imtahanından yüksək nəticə toplasalar da, redaksiya mühitində yazı üslubunu formalaşdırmaq, xəbəri operativ hazırlamaq və mənbələrlə işləmək bacarıqlarını məhz iş yerində öyrəniblər. Bu praktika bu gün də davam edir. Digər tərəfdən zəruri bir məsələni də qeyd etməliyəm. Qabiliyyət imtahanının mövcud formatına baxsaq, əsasən yazılı formada keçirilir. Halbuki jurnalist yalnız yazmağı deyil, həm də auditoriya qarşısında sərbəst danışmağı bacarmalıdır. Jurnalistika fakültəsinin məzunları həm də televiziya və radioda çalışırlar axı. Əgər məqsəd abituriyentin peşəyə həqiqi uyğunluğunu müəyyən etməkdirsə, onda sərbəst mövzu ətrafında şifahi nitq bacarığını da ölçmək vacibdir. Əks halda, yalnız yazılı imtahan keçirməklə abituryentin təqdimat qabiliyyəti barədə obyektiv nəticə çıxarmaq mümkün deyil. Bundan başqa, mövcud yanaşma ilə müqayisə aparsaq, gərək tərcümə fakültəsinə qəbul olan abituriyentlərdən də oxuyacaqları dil ixtisası üzrə əvvəlcədən qabiliyyət imtahanı götürülsün. Düşünürəm ki, bu yanaşmaya yenidən baxmaq, nəzərdən keçirmək lazımdır. Hesab edirəm ki, tələbə bütün bacarıqlarını fakültədə aldığı təhsil, praktika və özünün fərdi hazırlığı ilə formalaşdırır”.

Ceyhun Alışlının fikrincə, jurnalistika peşəsinə uyğunluq bir neçə dəqiqəlik yazı tapşırığı və ya formal sual-cavabla obyektiv şəkildə qiymətləndirilə bilməz:

“Bu peşə üçün əsas dəyərləndirmə tələbənin təhsil müddətində qazandığı biliklər, praktik bacarıqlar, yaradıcılıq təcrübəsi və şəxsi təşəbbüskarlığı ilə müəyyən olunur. Qabiliyyət imtahanının hazırkı formatı isə bu inkişafı əvvəlcədən proqnozlaşdırmaqda uğurlu mexanizm sayıla bilməz.

Fikrimcə, qabiliyyət imtahanı sadəcə formal bir mərhələ olaraq qalacaq və nəticələrdə ciddi fərq yaratmayacaq. Nəticədə ciddi fərq yaratmayacaqsa, belə bir mərhələnin tətbiqi həm abituriyentlər, həm də qəbul prosesini təşkil edən qurumlar üçün əlavə vaxt və resurs itkisinə çevrilir. Əgər məqsəd yalnız formal bir filtr yaratmaqdırsa, təbii ki, bu, peşəyə real töhfə verməyəcək.

Yenə də bu fikrimdə qalıram ki, daha çox diqqət tələbənin fakültədə aldığı təhsilin keyfiyyətinə, praktiki məşğələlərin gücləndirilməsinə və media mühitinə uyğun kadr hazırlığına yönəldilməlidir. Ancaq belə olduğu halda məzunların peşəkarlığında həqiqi inkişaf yarada bilərik”.

Şəbnəm Rəhimova

Gununsesi.info