Qədim Roma heykəllərinin çoxu niyə başsızdır?

Qədim heykəllərin başsız olmasının üç səbəbi var. Əvvəla, Qədim Romada heykəlin hazırlanması yalnız imperatorlar, şücaətli döyüşçülər və tanrılar üçün nəzərdə tutulmuş bir ləyaqət olub. Bəzən adi insanların da heykəlləri düzəldilib, amma yalnız o halda ki, şəxs dövlətə və cəmiyyətə əhəmiyyətli fayda gətirsin və məşhur olsun - bu da tez-tez baş vermirdi.

Qaynarinfo xarici mediaya istinadən xəbər verir ki, bundan əlavə, belə bir heykəlin yaradılma prosesinin özü maraqlıdır - onu "karkas üzərində" etməyə çalışıblar. Bu o deməkdir ki, əvvəlcə mərmərdən gövdə hazırlanır, sonra isə qollar, ayaqlar və baş xüsusi sancaqlar (ştiftlər) vasitəsilə bərkidilirdi. Tez-tez romalılar çıxarıla bilən başı olan heykəllər sifariş edib ki, məşhur şəxs vəfat etdikdən sonra onun başını çıxarıb başqası ilə əvəz etmək mümkün olsun. Bədənin qalan hissəsini, bir qayda olaraq, tanımaq mümkün olmayıb – yalnız fərdi tanışlıq əlamətləri olmayan gövdə və xırda.

Hər bir insanda boyun zəif yerdir, orada çoxlu fəqərə, əzələ, damar var, onu qırmaq və zədələmək asandır. Heykəldə də bu eynilə belədir – yaradıcılar bədəni öz nümunəsi və bənzəri üzrə təsvir etməyə çalışıblar. Məlum olub ki, əgər heykəl daşınarkən, nəqliyyat edilərkən səhvən daşınsa və ya əl-ələ keçirsə, boyun sadəcə qırıla və başla birlikdə düşə bilər. Məhz buna görə də heykəl formalı artefaktlar bizim dövrümüzə yalnız bu görünüşdə gəlib çatıb.

Heykəllərin başsız olmasının bir başqa səbəbi də taleyin istehzası ola bilər. Qədim Romada "damnatio memoriae" - "yaddaşın lənətlənməsi" anlayışı olub. Belə bir vəziyyətin təşəbbüskarı senat olurdu. Heç kəsin sevmədiyi imperator öldükdən sonra, hakimiyyət orqanı onun fəaliyyətini pisləmək və adını tarixdən silmək qərarına gələ bilərdi. Bu heykəltəraşlıq əsərlərinə də aiddir – yaradıcılar heykəli öz əlləri ilə kütləşdirməli və onun başını kəsməli olublar. Belə taleyin yaxşı bir nümunəsi – həbs və edam cəzasına məhkum edilən, lakin özünə qəsd edən İmperator Nerondudur. Lakin onun heykəli başdan məhrum edilib.

Məsələ budur ki, hər hansı bir incəsənət əsəri, xüsusən də qədim dünyanın artefaktlarıdırsa, çox bahadır. İncəsənət dilerləri, belə dəyərli şeylərin satışından pul qazananlar, onları qəsdən parçalaya bilərlər. Çünki bilirlər ki, heykəli hissələrlə satmaq bütövlükdə satmaqdan daha baha başa gələ bilər. Bəzən sənətşünaslar və kolleksionerlar heykəlin bütün hissələrini tapmağı bacarırlar, amma əgər tapa bilməsələr, siz başsız tamhüquqlu bir heykəl görəcəksiniz.

Aydın