“Qeyri neft sektoru inkişaf etməlidir ki, insanlar daha yüksək maaş alsın” İQTİSADÇI

Hesablama Palatasının Dövlət Sosial Müdafiə Fondunun (DSMF) 2026-cı il üçün büdcə layihəsinə verdiyi rəyə əsasən, əhali gəlirlərindəki dinamika və demoqrafik dəyişikliklər Fondun maliyyə dayanıqlığına təsir edə biləcək əsas amillər kimi qiymətləndirilir.

Əmək bazarındakı qeyri-sabitlik, yaşlı əhalinin artması və gəlir bölgüsündəki fərqlər sosial sığorta sisteminin gələcəkdə yükünü artırmaq potensialına malikdir.

Bu baxımdan, DSMF-nin gələcək dövrlərdə dayanıqlı maliyyə idarəçiliyini təmin etməsi üçün struktur islahatlar və uzunmüddətli planlaşdırma mühüm əhəmiyyət daşıyır.

Bəs əhali gəlirlərindəki dəyişikliklər və demoqrafik meyillər DSMF-nin maliyyə sabitliyinə hansı konkret riskləri yarada bilər və bu risklərin azaldılması üçün hansı addımlar atılmalıdır?

Mövzu ilə bağlı Gununsesi.info-ya danışan iqtisadçı Xalid Kərimli vurğulayıb ki, qeyri-neft sektoru inkişaf etməlidir ki, insanlar daha yüksək maaş alsınlar:

“Əhalinin işlə təmin edilməsi vacib məsələdir. Əhali yaxşı işlə təmin olunmalıdır ki, gəlirləri artsın, orta aylıq əməkhaqqı yüksəlsin və əməkhaqqından tutulan məbləğlər Dövlət Sosial Müdafiə Fondunun (DSMF) maliyyə problemlərini həll etməyə kömək etsin. Yəni, qeyri-neft sektoru inkişaf etməlidir ki, insanlar daha yüksək maaş alsınlar.

Hazırda Azərbaycanda əhalinin orta aylıq əməkhaqqı 1100 manata yaxınlaşır, bu da təxminən 650 dollardır. Bu rəqəm Gürcüstan və Ermənistandakı göstəricilərdən də aşağıdır. Belə vəziyyət çox biabırçıdır və gələcəkdə bu fərqin daha da artacağı gözlənilir. Mən bu müqayisəni Fransa, İngiltərə, Danimarka və ya Avstriya kimi inkişaf etmiş Avropa ölkələri ilə aparmıram. Mən söhbətimizi bizə yaxın, oxşar inkişaf tarixinə malik ölkələrlə – məsələn, Gürcüstan, Ermənistan kimi dövlətlərlə aparıram. Hətta Baltikyanı ölkələri, Türkmənistan və Qazaxıstan kimi Mərkəzi Asiya ölkələrini də bu müqayisəyə daxil etmirəm”.

İqtisadçının sözlərinə görə əhalinin yaxşı yaşaması üçün əsas məsələ odur ki, insanların işləməsi, əmək bazarı inkişafı və maaşların artmasıdır:

“Belə olduqda həm əhalinin rifahı yüksələcək, həm də DSMF-yə daxil olan sosial ayırmalar artacaq və fondun maliyyə sabitliyi təmin ediləcək.

Bununla yanaşı, əhalinin yaşlanması problemi də mövcuddur. Buna görə də Azərbaycanda pensiya yaşı artırılıb və Avropa ölkələrindəki səviyyəyə gətirilib. Hazırda kişilər 65, qadınlar isə 64,5 yaşında pensiyaya çıxırlar və yaxın illərdə bu da 65 yaşa çatacaq.

Lakin burada əsas problem odur ki, Avropada insanlar 65 yaşında pensiyaya çıxandan sonra orta hesabla 17–18 il yaşayırlar. Orada gözlənilən ömür müddəti 82–83 ildir. Azərbaycanda isə bu göstərici cəmi 75 ildir. Yəni, pensiya yaşı Avropa standartlarına uyğunlaşdırılsa da, insanların ömür uzunluğu bu səviyyədə deyil. Deməli, artıq bütün sərt addımlar atılıb — yəni, pensiya yaşının artırılması, pensiya hüquqlarının məhdudlaşdırılması kimi məsələlər həyata keçirilib. Hazırda MDB məkanında ən gec pensiyaya çıxan ölkə Azərbaycandır”.

Gülxanım Əliyeva

Gununsesi.info