Qızıllarınızı girov qoymazdan əvvəl bunları mütləq oxuyun!

2020-ci ildən sonra Azərbaycanda bank olmayan kredit təşkilatlarının fəaliyyəti nəzərəçarpacaq dərəcədə artıb. Son illərdə bu qurumlara kredit məqsədilə müraciət edən vətəndaşların sayı da yüksəlməkdədir. Bununla belə, əhalinin müəyyən hissəsi hələ də belə təşkilatlara tam etibar etmir.

Bəs Azərbaycanda fəaliyyət göstərən bank olmayan kredit təşkilatlarının etibarlılığı nə dərəcədə təmin olunur? Vətəndaşlar bu qurumlardan kredit götürərkən hansı riskləri nəzərə almalıdır?

Yenisabah.az məsələni iqtisadçı Əkrəm Həsənovla müzakirə edib. Ekspert oxuculara bununla bağlı bir sıra məqamları açıqlayıb:

“Adından da göründüyü kimi, Bank Olmayan Kredit Təşkilatları (BOKT) bank deyillər, lakin kredit fəaliyyəti göstərirlər. Onlar bank statusuna malik olmadıqları üçün bir sıra vacib bank əməliyyatlarını həyata keçirə bilməzlər. Ən önəmlisi isə, BOKT-lar əmanət qəbul etmirlər, yəni vətəndaşların pulunu depozit kimi alıb saxlaya bilməzlər. Bundan əlavə, onlar hesab açmaq, pul köçürmələri həyata keçirmək kimi klassik bank əməliyyatları ilə də məşğul olmurlar. Bu səbəbdən də bank statusu daşımırlar.

BOKT-ların əsas fəaliyyəti kredit verməkdir. Lakin əmanət qəbul etmədiklərinə görə, banklar kimi ucuz və sabit maliyyə mənbəyinə malik deyillər. Məsələn, banklar əmanətlərdən və ya Mərkəzi Bankdan aldıqları aşağı faizli vəsait hesabına daha sərfəli kreditlər təklif edə bilirlər. BOKT-lar isə bu imkana malik olmadıqları üçün adətən özləri banklardan və ya digər maliyyə qurumlarından borc alaraq bu vəsaiti müştərilərə kredit kimi təqdim edirlər. Bu da nəticədə faizlərin daha yüksək olmasına səbəb olur. Əslində, bu bir növ ikinci əldən kredit almaq kimi başa düşülə bilər”.

Ə.Həsənov vurğulayır ki, BOKT-lara güvənmək məsələsi müəyyən qədər fərdi riskləri də ehtiva edir:

“Çünki siz onlara əmanət qoymur, əksinə, onlardan vəsait alırsınız. Bu zaman əsas diqqət edilməsi gərəkən məqam kredit müqaviləsinin şərtləridir. Müqavilədə faiz dərəcəsi, ödəniş qrafiki, gecikmə hallarında tətbiq olunacaq cərimələr və digər hüquqi aspektlər açıq şəkildə qeyd olunmalıdır.

Bir çox BOKT kredit müqabilində girov tələb edir. Lakin burada da fərqliliklər mövcuddur. Əgər banklar daşınmaz əmlak və avtomobil kimi dəyərli aktivləri girov kimi qəbul edir və bu zaman mülkiyyətə toxunmadan sadəcə sənədlərlə təminat alırsa, BOKT-lar çox vaxt qızıl-zinət əşyalarını fiziki olaraq girov kimi qəbul edirlər. Bu da müəyyən risklər yaradır:

Əşyaların itirilməsi və ya dəyişdirilməsi ehtimalı mövcuddur.

Girov kimi qoyulan zinət əşyalarının real dəyərinin müəyyən olunması bəzən mübahisəli olur.

Əgər girov müqaviləsində əşyaların detalları (məsələn, çəkisi, keyfiyyəti, markası və s.) qeyd olunmazsa, mübahisələr yarana bilər.

Buna görə də belə hallarda müqavilələrdə bütün detallar dəqiq əks etdirilməlidir. Girov kimi qoyulan zinət əşyalarının şəkilləri və videoları çəkilməli, onların real vəziyyəti sənədləşdirilməlidir. Müştərilər bu prosesi şəffaf şəkildə izləməli və öz hüquqlarını bilməlidirlər”.

Aytac Şahin