Real Ermənistan Araratsız, Qarabağsız, soyqırımsız və...

Noyabrın 1-dən Ermənistan sərhəd-keçid möhürlərindən Ağrı dağının təsvirini siləcək; hökumət bununla bağlı müvafiq qərar qəbul edib. Ararat Ermənistanın milli simvolu hesab olunur. Ölkənin gerbində bu dağ təsvir olunub, bütün keçmiş SSRİ-də məşhur olan konyak onun adını daşıyır, futbol klubu onun adını daşıyır və s. Bu dağın Türkiyə ərazisində yerləşməsi ermənilər üçün tarixi travma olaraq qalır.

“RitmEvraziya” (www.ritmeurasia.ru) portalında bu mövzuda dərc olunmuş məqaləni oxucularımıza təqdim edirik.

Ermənistanın hər yerində Ağrı dağının təsvir olunması Türkiyəni həmişə qəzəbləndirib. Aydındır ki, Araratın möhürlərdən silinməsi qərarı Ankaraya xoş gəlmək üçündür. Gerbdən də götürülsəydi, məntiqli olardı. Və bu təkcə müəllifin təxəyyülü deyil. Ermənistanın keçmiş xüsusi tapşırıqlar üzrə səfiri Edmon Marukyan bəyan edib ki, Ermənistan hakimiyyəti ölkənin gerbindən Ağrı dağının təsvirini silə bilər.

Onun sözlərinə görə, hökumətin bu təşəbbüsünün Türkiyə ilə münasibətlərin normallaşması ilə heç bir əlaqəsi yoxdur. Marukyan hesab edir ki, onlar bunu “erməni kimliyini dəyişdirmək üçün” etmək istəyirlər. "İsrar edirəm ki, belə bir şərt yoxdur. Sərhədi açmaq üçün Ermənistanı Ağrı dağını bütün dövlət rəmzlərindən çıxarmağa məcbur edən sənəd göstərsinlər",- o deyib.

Baş nazir Nikol Paşinyan “Ararat”ın markalardan çıxarılmasının Türkiyənin tələbi olduğuna dair iddiaları təkzib edib. O, bunun “Ermənistanı düzgün yola salmaq və ölkənin dövlətçiliyini gücləndirmək” məqsədi ilə edildiyini iddia edir. Hakim “Vətəndaş sazişi” partiyasının parlamentdəki fraksiyasının katibi Artur Hovhannisyanın da dediyi kimi, Ermənistanın heç bir hərəkəti qonşu ölkələrə təhlükəli siqnallar verməməlidir.

Bu məntiqdən çıxış edərək, Bakının Ermənistanın Qarabağla birliyi qeyd edən konstitusiya dəyişiklikləri tələbləri yerinə yetirilməlidir. Azərbaycan çoxdan buna can atır, lakin Ermənistan hakimiyyəti indiyədək bu məsələni uzadır. Lakin de-fakto və de-yure İrəvan çoxdan Qarabağdan formal olaraq imtina edib. Üstəlik, hakimiyyət daim vurğulayır ki, bu, sadəcə olaraq Ermənistanın əl-ayağını bağlayan, qonşuları ilə normallaşmaya mane olan bir yük idi. Məhz bu yay Paşinyan 2022-ci ildə Qarabağı Azərbaycana verən Ermənistanın suverenlik əldə etdiyini bəyan etdi. "Dağlıq Qarabağı itirməyimizlə bağlı çox danışılır. Təbii ki, mən bu məsələ haqqında çox düşünmüşəm. "Cavab isə belədir: biz Dağlıq Qarabağı itirməmişik, Ermənistan Respublikasını qazanmışıq",- Paşinyan paylaşıb.

O, əvvəllər də demişdi ki, “Qarabağ hərəkatı” Ermənistan dövlətçiliyinin formalaşmasına əngəl törətdiyi üçün davam etməməlidir.

Bu, ermənilər üçün ikinci həssas məsələdir. Üçüncüsü də var: soyqırım məsələsi. Burada da hakimiyyət geri çəkildi. Avqustun sonunda Paşinyan eyham vurmuşdu ki, erməni soyqırımının beynəlxalq aləmdə tanınması Ermənistana heç bir fayda verməyəcək, çünki soyqırım mövzusu “geosiyasi alver predmetinə” çevrilir.

Təbii ki, Ermənistan hakimiyyəti hələ də soyqırımı inkarına keçməyib; bu, Cinayət Məcəlləsinə uyğun olaraq cəzalandırılır. Ancaq bu, gələcəyə zəmanət vermir. Bu yaxınlarda Ermənistanın hakim partiyası parlament müxalifətinin təqdim etdiyi erməni soyqırımını inkar edənlərə görə cinayət cəzalarının sərtləşdirilməsini təklif edən qanun layihəsini rədd edib. Təməl qoyurlarmı?

Ararat, Qarabağ və soyqırım ermənilər üçün həssas məsələlərdir, lakin Paşinyan və komandası onları sistemli şəkildə silir. Bura kilsəyə təzyiq və onun rəhbərlərinin təqib edilməsi daxildir. Politoloq Suren Surenyantsın fikrincə, hakimiyyət Ermənistanın siyasi və sivilizasiya kimliyinə müharibə elan edib. "Görürsünüz, dövlət indi öz məqsədini itirir. Biz bu gün bunu itiririk. İndiki hakimiyyət yeni seçki dövrünə yaxınlaşır, Ermənistanın siyasi və sivilizasiya kimliyinə müharibə elan edir. Bütün nailiyyətlərə yenidən baxılır. Cəmiyyətimiz bunu nəzərə alaraq seçkilərə getməlidir. Amma bir daha təkrar edirəm: Ermənistan Respublikasının seçkilərdə qalib gələcəyi şansı görürəm".

Bu yaxınlarda Surenyants hakim partiyanın yeni seçki platformasını da tənqid etdi, onun sözlərinə görə, aydın meyarların olmaması və qeyri-müəyyən ifadələr səbəbindən konkret rəqəmlər və ya əldə edilə bilən məqsədlər olmadan daha çox “masa tostuna” bənzəyir. Ekspert platformanın əsas tezisini- “Sülh təhlükəsizliyin təminatıdır” tezisini tənqid edərək qeyd edib ki, Ermənistan kimi ölkə üçün təhlükəsizliyin daha vacib təminatı sənəddə qeyd olunmayan hansısa təhlükəsizlik sistemində iştirakdır.

Bir çox həmkarlarının və indiki siyasətçilərin fikirlərini bölüşən ekspertlə razıyıq. Ermənistanın KTMT üzvlüyündən imtina etməsi üçün heç bir səbəb yoxdur. Lakin təşkilatda iştirakını “donduran” İrəvan uzun müddətdir ki, NATO ilə dostluq edir, birgə təlimlər keçirir və müxtəlif sahələrdə müxtəlif əməkdaşlıq müqavilələri imzalayır.

Qeyd edək ki, Yerevan və Vaşinqton ilin əvvəlində Ermənistanın enerji sektoruna nəzarəti faktiki olaraq ABŞ-a verən strateji tərəfdaşlıq sazişi imzalayıblar. Və avqust ayında Vaşinqtonda üçtərəfli görüş zamanı N.Paşinyan və Azərbaycan prezidenti İlham Əliyev ABŞ prezidenti Donald Trampla 2020-ci ilin noyabrında üçtərəfli (Rusiya-Ermənistan-Azərbaycan) bəyanatını pozaraq, faktiki olaraq Zəngəzur dəhlizinə nəzarəti ABŞ-a verən birgə bəyannamə imzalayıblar.

Yeri gəlmişkən, elə həmin ay xarici işlər nazirinin müavini Vahan Kostanyan ilə Böyük Britaniyanın Avropa, Şimali Amerika və xarici ərazilər üzrə dövlət naziri Stiven Doughty arasında keçirilən görüşdən sonra Ermənistan və Böyük Britaniyanın ikitərəfli münasibətlərini strateji tərəfdaşlığa yüksəltmək niyyətində olduqları açıqlandı. Bu yaxınlarda Parisdə iki ölkənin xarici işlər nazirliklərinin nümayəndələri arasında siyasi məsləhətləşmələr keçirilib və onlar Ermənistan və Fransanın strateji tərəfdaşlıq sənədini də necə imzalayacaqlarını müzakirə ediblər.

Beləliklə, burada təlimatlar və "təhlükəsizlik sistemində" iştirak var. Və təbii ki, Türkiyə ilə tərəfdaşlıq. Sentyabrın əvvəlində Ermənistan parlamentinin sədr müavini Ruben Rubinyan hakimiyyətin Türkiyə ilə sərhədləri açmağa və diplomatik əlaqələr qurmağa hazır olduğunu bəyan edib. Türkiyə isə bunun tərəfdarıdır, bunu başa düşmək lazımdır.

Beləliklə, nəticə nədir? Qarabağı Konstitusiyadan, Araratı dövlət gerbindən çıxarmaq, soyqırımın tanınması üçün lobbiçiliyi azaltmaq, Zəngəzur marşrutunu açmaq və Paşinyanın sözləri ilə desək “Ermənistanı düz yola salmaq və ölkənin dövlətçiliyini gücləndirmək” vəzifəsi yerinə yetirmək. “Əsl Ermənistan” yaranacaq- Paşinyanın təbliğ etdiyi konsepsiyanın adı belədir.

İdeya ondan ibarətdir ki, ölkə 30 ildir ki, təcrid şəraitində yaşayır, lakin bunun üçün sadəcə qonşuları ilə barışmaq və sərhədlərini açmaq lazımdır- və ümumi firavanlıq dərhal gələcək. Biz Serbiyada da buna bənzər bir şey gördük, o, ərazi uğrunda gedən müharibələri uduzaraq öz liderlərindən imtina edərək onları Haaqa məhkəməsinə verdi. Bu Serbiya üçün yaxşı bitmədi; ölkə siyasi böhranlarla sarsılır, Şərqlə Qərb arasında ilişib qalır, heç vaxt onlar arasında “körpü”yə çevrilmir.

Bununla belə, serblərin siyasi və iqtisadi mövqeyi ermənilərdən qat-qat güclüdür. Sonuncular öz keçmiş düşmənlərinin rəğbətini qazanmaqla nəinki ərazilərinin bir hissəsini, hətta bütün suverenliklərini tamamilə itirmək riski ilə üzləşirlər. Bununla yanaşı, İrəvan Rusiyanın himayəsindən qəsdən imtina edir.

Erməni seçicilərinin bütün bunlara necə qiymət verməsi 2026-cı ilin iyununa təyin edilmiş parlament seçkilərinin nəticələrindən sonra bəlli olacaq. Müxalifət də onlara hazırlaşır: bu yaxınlarda “Mənim şərəfim” fraksiyası Baş nazirə etimadsızlıq ifadə edən, onu sosial-iqtisadi və milli həyatı ciddi problemlər yaradaraq, ölkənin gələcəyini təhlükə altına qoymaqda, milli təhlükəsizlik, dövlətçilik üçün hər cür fəlakətli nəticələrə səbəb olmaqda ittiham edən qanun layihəsi hazırladı. Başa düşmək lazımdır ki, indiki parlamentdə müxalifətin impiçment üçün səsləri sözsüz ki, olmayacaq, amma bu, gələcəyə baxışdır; bu artıq seçki kampaniyasının başlanğıcıdır.

Digər sual budur ki, bu, mənfi reytinqləri yüksək olaraq qalan Ermənistan müxalifətinə kömək edəcəkmi? İstənilən halda, bu seçkilər Ermənistanın ən yaxın tarixində ən mühüm seçki ola bilər- onlar əsas məsələni həll edəcəklər: ölkənin mövcud olub-olmayacağını.

Tərcümə - Elçin Bayramlı