Rusiya üçün çətin seçim: Ukrayna, İran və ABŞ nin tələbləri arasında geosiyasi sıxılma

İran və İsrail arasında davam edən hərbi qarşıdurma qlobal geosiyasi sistemə birbaşa təsir göstərməyə başlayıb. Xüsusilə Rusiya üçün bu savaşın yaratdığı ikili təzyiq indi daha qabarıq görünür: bir tərəfdə Ukraynada davam edən müharibə, digər tərəfdə isə İranın zəifləyən rejimi və ABŞ-İsrail oxunun artan təzyiqləri.

Son məlumata görə, Vaşinqtonun təşəbbüsü ilə ABŞ və Rusiya arasında planlaşdırılan diplomatik danışıqlar növbəti raunda keçirilib. Bu təxirə salma, Tramp və Putin arasında baş tutmuş telefon danışığından sonra baş verib. Əsas gündəm isə İran olub - Vaşinqton Rusiyadan Tehranı nüvə proqramından və raket silahlanmasından geri çəkilməyə məcbur etməsini istəyib.

Moskvanın dilemması: İranı sata bilməz, amma qoruya da bilməz

Rusiya üçün yaranan vəziyyət çox mürəkkəbdir. İranın tam şəkildə zəifləməsi və ya rejim dəyişikliyi baş verərsə, bu, Yaxın Şərqdə Rusiya-Çin təsirinin ciddi şəkildə azalması demək olacaq. Amma eyni zamanda, Kreml Tehrana hərbi və iqtisadi dəstək verəcək gücə də malik deyil.

Digər tərəfdən, ABŞ Rusiyaya təzyiq göstərərək İranın müqavimətini sındırmaqda vasitəçi olmağı təklif edir. Lakin Moskva buna razılaşarsa, nəticədə özü də Tramp administrasiyasının “sifariş icraçısına” çevrilə bilər - bu isə nə Rusiyanın strateji mövqeyinə, nə də Pekinlə münasibətlərinə uyğundur.

İran müharibə aparır, amma təkdir

İsrailin İran ərazisində yerləşən hərbi və hava bazalarını ardıcıl şəkildə vurması göstərir ki, artıq Tehran rejimi həm hərbi baxımdan təzyiq altındadır, həm də diplomatik baxımdan təcrid olunur. Rusiya və Çin - iki əsas strateji tərəfdaşı - bu mərhələdə yalnız ritorik dəstək verir. Faktiki müdaxilə və ya silah dəstəyi müşahidə olunmur.

Pakistan və Türkiyə kimi ölkələrin də İran rejimi ilə məsafəli davranması Tehranı daha da təklənmiş vəziyyətə salır. Ankara vasitəçi kimi çıxış edə bilsə də, onun da Tehranda real təsir imkanları məhduddur.

“İranı Ukraynaya dəyişmək” teoriyası: Geosiyasi fantaziya, yoxsa yeni ssenari?

Bəzi beynəlxalq analitik dairələrdə belə bir tezis irəli sürülür: ABŞ Rusiyaya Ukrayna cəbhəsində nisbətən rahatlıq vermək müqabilində, İranı güzəştə getməsini istəyir. Amma bu fikir praktik baxımdan dayanıqlı deyil. Birincisi, İranın təslim olması Ukraynadakı müharibənin taleyini dəyişmir. İkincisi, Rusiya bununla öz nüfuzunu həm Yaxın Şərqdə, həm də Çinlə münasibətlərdə zəiflətmiş olar.

Putin üçün ən ideal variant Tehranı danışıqlara cəlb edib, Trampın şərtlərini qismən qəbul etdirməklə, rejimi qorumaq və İsrailin hava məkanında qalmasının qarşısını almaq olardı. Amma bu da real görünmür - çünki nə ABŞ, nə İsrail, nə də İran bu kompromislə razılaşmaq niyyətindədir.

Müharibədən sonra yeni nizam gəlirmi?

İsrail-İran qarşıdurması yalnız bu iki dövlətin gələcəyini deyil, regionun bütövlükdə strateji konfiqurasiyasını dəyişəcək. Hər bir oyunçu - Türkiyə, Rusiya, ABŞ, Çin və Körfəz ölkələri - artıq müharibəsonrası dönəmin status-kvosunu dizayn etməyə çalışır.

Bu mübarizənin nəticəsini isə İran rejiminin nə qədər davam gətirəcəyi və bu münaqişəyə üçüncü ölkələrin - məsələn, Livan, İraq və Suriyanın ərazilərinin cəlb olunub-olunmaması müəyyən edəcək.

Rusiya yekun seçim qarşısındadır

Moskva bu mərhələdə İranı qorumadan nüfuzunu itirə, İrana yardım etməklə isə ABŞ və NATO-nun sərt reaksiyası ilə üzləşə bilər. Hər iki istiqamət itkilərlə doludur. Buna görə də Rusiya “geosiyasi gözləmə rejimi”nə keçib və hələlik heç bir konkret mövqe tutmur.

Ən təhlükəli ssenari isə budur: İran zəiflədikcə, Rusiya zəif davranır və ABŞ isə sərtləşir. Bu balanssızlıq yaxın aylarda daha ciddi regional və qlobal zəlzələlərə yol aça bilər.

Züriyə Qarayeva

Politoloq

Bakıvaxtı.az üçün