Şairlə hər görüş bayramdı Nurəddin ƏDİLOĞLU yazır

MUSA ƏLƏKBƏRLİ -75

...Əlçatmaz, ünyetməzgənclik çağımız keçmişdə qalsa da, adətən,Musa Ələkbərli ilə  paytaxtın “Gənclik”adlanan parkında elə gənclik həvəsi iləsəhər yürüşü edərkən görüşürük. Bizim səhər gəzintimizi təbiətə səyahət  də adlandırmaq olar. Yolumuzun və duyğularımızın kəsişdiyi bu hündür məkandan Xəzər dənizinin mənzərəsi, Bakının panoramıilin hər fəslində gözəl, günün hər çağında cazibədar görünür. Musa müəllim bura həmişə incə yumor hissi olan yaxın dostu, “Tovuz Xeyriyyə cəmiyyəti”nin sədr müaviniÇingiz Abbasovla  birlikdə gəlir. Meşə tipli füsunkar parkın cığırları, enişləri – yoxuşları, süni gölü bizə  doğulub boya-başa çatdığımız yurd yerlərini xatırladır...

Sübh çağı əlimizdəki eyni ölçüdə, eyni biçimdə ağac payalarını görən tanışlarımız zarafatla bizə:“Kəndistan yerində  örüşə mal-qara aparan adamlara oxşayırsınız” deyirlər. Etiraf edim ki, parkda coxlu sahibsizitlər "meydan sulayır",fındıqağacından olanbu payaları bizə Tovuzdan Çingiz müəllim həm də özümüzü sürü ilə gəzən itlərin qəfil hucumundan qorunmaq üçüngətirib. Musa müəllimazca əyilmiş qamətini dikəldərək  yol gedə-gedə söhbət edəndə ağac  payasını  ehmallıca çiyninə qoyur, elə bil Bakının Əhmədli yaylasında deyil, dağlar qoynunda yerləşənGədəbəyin Ataxal kəndinin eniş-yoxuşlarında  gəzib-dolaşır.Hər bir yaradıcı insan  kimi  onunda şəhərin səs küyündən uzaqda keçən  qayğısız uşaqlıq, qaynar gənclik çağlarının xatirələrini  dinləmək  bizə xoşdur...Yetmiş beş illik yubileyi ərəfəsində  ulu Göyyurdun dağlarından, zümürd meşələrindən, büllür bulaqlarından ötrü  qəribsəmiş müdrik şair hərdən  poetik və həzin notlar üstündə köklənən duyğularınıda dilə gətirir.

Axı, Musa Ələkbərlinin ilhamının mayasıda doğma Vətən  torpağına, el-obaya  sevgidən doğrulub,məhəbbətdən  yoğrulub.Ədəbiyyatımızın cəfakeşi, görkəmli tənqidçi Vaqif Yusiflinin təbirincə desək, Musa müəllim  öz kökünə-soyadına, ocağına-suyuna bağlı qələm sahibidir. “Özü şəhərdə yaşasa da, sir-sifətindən, yerişindən, danışığından, hətta şeirlərindən doğulduğu kəndin qoxusu gəlir...”

Doğrudan da,Musa müəllim köksündə kənd uşağının saf ürəyini gəzdirən,dünyaya gözləri ilə deyil, könlü iləbaxan və heç vaxtköhnəlməyənköhnə samballı kişilərəndir.Burda, yəni bizim gəzib-dolaşdığımızparkda kimi ona Musa müəllim, kimi şair, kimi də Musa dayı deyə xitab edir.Ağsaqqal şairləsəhər çağı təmiz havadagəzib -dolaşmaq həm də  ədbəbiyyatla nəfəs almaq deməkdır. Bəzən də gəzə-gəzə biri-birimizə orta məktəb və tələbəlik illərimizin ən yaxşı, ən yaddaqalan anlarından söhbət açırıq.Musa müəllim demişkən, xatirə yağışlarında yuyuna-yuyuna  dünyanın pak, təmiz uşağı oluruq.Onu da deyim ki, Musa müəllimin Bakıya gəldiyi günlərinməcaradolu silsilə xatirələri bir kitaba sığmaz.

Universitetin  filologiya fakültəsinin ikinci kursunda təhsil alarkən Hüseyn Arifin  “Uğurl yol”u ilə şeirlərinin işıq üzü görməsi,sevimli müəllimi  Bəxtiyar Vahabzadənin  xahişi ilə Maarif Nazirliyindən “azad təyinat”alması,İyas Tapdığın yaxından  köməkliyi ilə əvvəlcə “Qızıl Şərq” mətbəəsinə, sonra isə “Gənclik” nəşriyyatında işə düzəlməsi,“Məndən şeir istə" adlı ilk kitabının(1977)nəşrindən sonra Qulu Xəlilovun "Ədəbiyyat və incəsənət" qəzetində ona açıq məktub yazması,"Qanlı göl"adlanan ərazidə heç bir şəraiti olmayangecəqonduda yaşaması, Azad Talışoğlunun  sayəsində paytaxtda qeydiyyata düşməsi, ƏnvərƏhmədin ərzibəndəlik etməsiilə böyük sənətkar və ictimai xadim İsmayıl Şıxlı  Yazıçılar Birliyinin (o vaxt İttifaqadlanırdı) rəhbəri olarkən mənzillə təmin olunması ömrününən nurlu və unudulmaz səhifələridir.Musa müəllimin buhəzin xatirələrində həm  XX əsrin 70-80- illərində respublikamızda istedadlı gənclərə dəyər verən  nurlu ürək sahibləri yada düşür,onların xeyirxah obrazları göz önünüdə canlanır.

 ...Qırx hektara yaxın ərazisi olan meşə-parkın ortasında, yuxardan baxanada səkkiz rəqəminə oxşar kiçik göl var. Musa Ələkbərli bəzən gölün kənarındakı oturacaqların birində əyləşib dostu Çingiz müəllim və qocaman pedaqoq Ənvər Əhməd ilə  şirin-şirin söhbət edir. Biz isə – Fərman, Vəli, Əhməd, Nazim, Elşən, Tahir,Yaşar, Elman  yuxarıdakı açıq meydançada voleybol oynayırıq. Oyun qurtarar-qurtarmaz  Fərman Laçınlı deyir ki, Ədiloğlu, Musa dayını çoxdandır ki, görmürəm, gedək ona baş çəkək. Üzü aşağı velosiped cığırında Nizami  ağac payasını əlində yellədə-yellədə bizə qoşulur.Və Musa müəllimə çathaçatda payasını saz kimi sinəsinə basıb deyir:

Axı nə fərqi var, kimdir, nəçidir,

                       İnsan bu dünyada kirayəçidir.

                       Hər ömrün sonu var, ölüm də haqdı

                       Can ilə ödənir kirayə haqqı...

Demə, bu dörd misralıq şeir Musa müəllimin dürlü-dürlü  SÖZ boxçasından   imiş. O qələm adamı xoşbəxtdir ki,kağıza köçən sözləri bir şam işığıtək oxucunun qəlbinə süzülübruhunu oxşayır,dilində əzbərə çevrilir.

Musa Ələkbərli ondörd yaşından bədii sözə könül verib, qələmə pənah gətirib.Vətənin, doğma yurduntəbii gözəlliklərini ülvi bir hisslə tərənnüm edib. Artıq 60 ildən çoxdur ki, kədərli-sevincli, acılı-şirinli, enişli-yoxuşluşair ömrünü yaşayır. Bu gün də Musa Ələkbərli cavanlıq şövqü iləhəyat dastanınıyazıb-yaradır. Azərbaycan ədəbiyyatında özünəməxsus yaradıcılığı ilə yeri və mövqeyi olan söz ustası düz beş il öncə 70yaşına  xitabən belə yazırdı:

Salam yetmiş yaşım, ay üzü nurlum,

Ömrümə-günümə xoş gəldin, salam.

Ay sevda həvəslim, şeir qürurlum

Yadıma saldın ki, mən ağsaqqalam.

 ***

Tərifə qərq edim, öyüm nəyini?

Sən mənə nə şöhrət, nə şan gətirdin.

Bir kənd uşağının saf ürəyini

Ahıl bir qocaya nişan gətirdin...

Mənim fikrimcə,Musa müəllimin bu şeirini onun 75yaşına da şamil etmək olar.

Çünki “Şairlik ən ali məqamdı, vallah!..” deyən sənətkar elə yetmiş beşi llik ömründə də ən böyük rütbəni,ad-sanıözünün qətiyyətli və işlək qələmilə qazanıb.Bəli, SÖZ yaradıcı insanın əsl sərvəti,ən böyük varidatıdır.Söz qələm adamınıntaleyinə zinət verən Tanrı nemətidir...Məhz sözün qüdrətiylə Musa Ələkbərli öz poetik “mənini”sənətzirvəsinə qaldıra bilib. Elə bu zirvədəşairin kəmali-iftixar ilə izhar elədiyi “Tanrı mənə söyləməsə yazmaram” poetik bəyannaməsisənətkar ömrünün ən uca həqiqətidir(Sadıq Elcanlı) fikri dətəsadüfi qənaət deyil.İlhamı göylə yer arasına körpü salan Musa Ələkbərli “şeir möcüzədir” deyir.“Elə ki, şeirdən uzaq düşürəm,yerdən də, göydən də əlim üzülür...” qənaətinə gələnşair həmin şeirin sonbəndində Ölüm Mələyinədə belə bir icmarış da göndərir:

Açılsın gözümdə göylərin qatı,

Uçmaq eşqim varsa ölməyəcəyəm.

Əzrayıl da bilsin mən bu həyatı

Şeirsiz bitirə bilməyəcəyəm!

Musa Ələkbərlinədən, hansı mövzudan yazırsa yazsın, onun poeziyasının öz işığı, öz rəngi, öz çaları var.Oxuculara təqdim etdiyi“Ürəyimin işığında”, “Bəlkə bir də görüşdük”, “Gözlərim yol çəkir”, “Aydanım ay işığı”, “Gözümdə ağlayan bulud” və başqa kitablarındakı insana, vətənə, təbiətə sevgi, məhəbbət aşılayan şeirlərində özünəxas şirindilli, xoş ləhcəliifadələribulaq suyu kimi içmək, dağ havası kimi ciyərlərinə çəkmək istəyirsən... Musa Ələkbəlinin şeirlərində musiqililik də var,həyat lövhələrinin rəsmi də,xalq müdrikliyindən qaynaqlanan ifadələr də. Bir çoxpoetik düşüncələri aforizm kimi səslənir:“İnsanlar ac nəfsə qul olmasalar,Dünyanı sevgiyə kökləmək olar!”Geçəkdən də mənəmlik iddiasına düşüb,nəfsinəqul olaninsanların ucbatından dünyadahaqsızlıqlar,ayrı-seçkilik, ədalətsizliklərbaş alıb-gedir...

Əlbəttə mən tənqidçi deyiləm, ona görə də Musa Ələkbərlinin poeziyasını təhlil etməkniyyətinən uzağam.Çünki zamanındaRəsul Rza, Bəxtiyar Vahabzadə, Elçin, Məmməd Araz, Xəlil Rza Ulutürk, İlyas Tapdıq, Qulu Xəlilov,Vaqif Yusifli, Nizami Cəfərov və başqaadlı-sanlı sənətkarlar, görkəmli alimlər,ədəbi tənqidçiləronun poeziyasını yüksək qiymətləndiriblər.

Qeyd edim ki, 75 illik yubileyi ərəfəsində Musa Ələkbərlinin “Elm və Təhsil” nəşriyyatımda “Sözün qiyaməti qopan yerdəyəm” adlı776 səhifəlik şeirlər və poemadan ibarət kitabı işıq üzü görüb. Kitabda şairin son iyirmi ildə qələmə aldığı şeirlərinin mühüm bir hissəsi toplanmışdır.“Ön söz”üyazıçı İradə Aytelə məxsus olan kitabdavətənimizin bütövlüyü uğrunda vuruşan qəhrəman oğullarımıza həsr olunmuş şeirlər xüsusi maraq doğurur.Milli Qəhrəmanımız Mübariz İbrahimovdan bəhs edən “Mübarizlik dərsi” poemasında Musa Ələkbərlipoetik düşüncələrləMübarizi yetirən qədim Biləsuvarın Əliabad kəndindən tutmuş böyük Azərbaycana qədər müqəddəsVƏTƏN kəlməsini sözünən ali zirvəsinə qaldırır. Hələ14 il əvvəl "Azərbaycan" jurnalında (2011-ci il, №1)dərc edilmiş bu poemanı misra-misra oxuyan filologiya elmləri doktoruVaqif Yusifli yazırdı:“Musa Ələkbərli bu poemanı yazmaqla poeziyadada MÜBARİZLİK DƏRSİNİN başlandığını əyan elədi. Poeziyanın silahı sözdür... "Mübarizlik dərsi" poeması göstərdi ki, Söz də bir silahdır!”

Düz deyirlər ki, şair yaşadığı zamanın, ictimai mühitin barometridir. Bu fikir Musa Ələkbərlinin simasında bir daha öz təsdiqini tapır.Mənə elə gəlir ki, əsl şairlərdə bir az sufiyanə, bir az da dərvişyana əlamətlər olur. Musa Ələkbərli də öz nəfsinə ağalıq edən,Allahın verdiyinə qane olan halal adamdır.

Musa müəllimin gözəl xasiyyəti var, “Baharda sevgisiz yaşamaq olmur” – desə də mən onun ilin bütün fəsillərində insanlara,dost-tanışa tükənməz sevgisinin şahidi olmuşam.Ürəyinin qapısı dostlar üçün açıq olan Musa müəllimin bir kitabı da"Ürəyimin qapısından keçənlər" adlanır. Bu kitabda Azərbaycanın bütün bölgələrindən olan dəyərli elm, mədəniyyət, ədəbiyyat, sənət adamlarına bir-birindən maraqlı şeirlər ithaf edib. Haqqı nahaqqa verməyən, bir qətrə yaxşılığı belə unutmayanİNSANDIR Musa müəllim. Ötən il Yazıçılar Birliyində şair, yazıçı, dramaturq,Azərbaycan Televiziya və Radio Verilişləri Komitəsində uzun müddət“Hünər” Hərbi-Vətənpərvərlik Redaksiyasına rəhbərlik etmiş Məmməd Kazımın 90 illik yubileyinə həsr olunan  xatirə gecəsi keçirirdik. Etiraf edim ki, Məmməd Kazımla50 ildən artıqduz- çörək kəsən qələm adamlarından çoxu müxtəlif bahanələr edib o məclisə gəlmədilər. Musa müəllimsəhhətində narahatçılıq hiss etsə dətədbirin əvvəlindən axırınacan iştirak etdi vəMəmməd Kazımın həm ona, həm də şair qardaşı Bəhlul Ataxallıya göstərdiyi diqqətdən maraqlıepizodlar danışdı.

 Eləcə də Azərbaycan Nəşriyyatında rəhmətlik Ramiz Hümmətovu hamımız yaxşı tanıyırdıq. O, təkcə dövri nəşrlərin deyil, neçə-neçə görkəmli şair və yazıçının kitablarının  araya-ərsəyə gəlməsində zəhməti olan peşəkar dizayner idi.Riyaziyyatçı olsa da, sazın, sözün vurğunuydu. Azərbaycan ədəbiyyatını, folklorunu dərindən bilirdi. Ramizin qəflətən ölümü Musa müəllimi çox sarsıtmışdı.  O gün şair ürək ağrısıilə bu misraları yazmışdı:

Sən idin ağrını, acını yenən,

                                Qoşmayla dillənən, cinasla dinən,

                                Bizim toyumuza gəlmişdin dünən,

                                Bu gün necə gedim yasına, Ramiz!

Bu şeirə dərindən nəzər saldıqda bir daha şahid olursan ki,Allah-Təala  istedadla yanaşı, ürəyiyananlığı, dostluğa və dəyərlərə sədaqəti də Musa müəllimdən əsigəməyib.

...Zamanın burulğanlarından sağ-salamat,həyatın sınaqlarından üzüağ çıxan, daimpoetik dünyasınabağlı olan Musa Ələkbərlibu gün dəədəbi prosesdə öz missiyasını layiqincədavam etdirir.Təbii ki, insanın yaşı artdıqca ömrü də qısalır.Əminəm ki, bütün Musa Ələkbərli poeziyasını sevənlərin bu bahar 75 illik yubileyiniqeyd edən şairə mənim kimi birarzusuvar: Qoy ulu Tanrı qəlbi yazıb-yaratmaq eşqi ilədöyünənMusa müəllimə ilk növbədə möhkəm cansağlığı versin!

           Gələn yubileylərində görüşmək ümidilə,

27.03.25.