Şimali Kiprdə yeni dönəm: “Yeni prezident fərqli addımlar atsa, Türkiyə...” MÜSAHİBƏ

Məlum olduğu kimi, ötən gün Şimali Kipr Türk Cümhuriyyətində (ŞKTC) prezident seçkiləri keçirilib.

Hazırkı prezident Ersin Tatar gözlənilmədən seçkidə məğlub olub. O, sadəcə 35,77 faiz səs toplayıb. Türk Partiyasının sədri Tufan Ərhurman isə 62,88 faiz səs toplayaraq ölkənin yeni prezidenti seçilib. 

Qeyd edək ki, 55 yaşlı professorun Türkiyəyə münasibəti birmənalı deyil. T.Ərhurman Şimali Kipr Türk Cümhuriyyətinin müstəqilliyini deyil, Kiprin bütövlüyü və birgə yaşayış modelini dəstəkləyir. Hətta onun seçilməsindən sonra Milliyətçi Hərəkat Partiyasının (MHP) sədri Dövlət Baxçalı sürpriz bir bəyanatla çıxış edib. 

O, Şimali Kipr Türk Respublikasının parlamentini seçkinin nəticələrini rədd etməyə və Türkiyəyə birləşməklə bağlı qərar qəbul etməyə çağırıb. Prezident Rəcəb Tayyip Ərdoğan isə Tufan Ərhurmanı təbrik edib. 

Mövzu ilə bağlı politoloq Natiq Miri “Cebheinfo.az”-ın suallarını cavablandırıb:

- Natiq bəy, Şimali Kipr Türk Cümhuriyyətində keçirilən prezident seçkilərinin nəticələrini necə qiymətləndirirsiniz?

- Səs verənlərin sayının minimum olduğunu nəzərə almaq lazımdır. Sadəcə onların böyük bir hissəsi Tufan Ərhurmana səs verib. Yəni bu, bütün Kipr türklərinin seçimini ehtiva etmir. Ersin Tatarın da burada ciddi nöqsanları var. 

Çünki seçkiyə qədər əhali seçkiyə iştirakla bağlı hazırlanmalı idi. Hiss olunur ki, belə bir hazırlıq çox aşağı səviyyədə olub. Bununla yanaşı, hökumətə qarşı inamsızlıq və etimadsızlığın da çox olduğu görünür. Bu səbəblərə görə insanlar inanaraq seçkidə iştirak etməyiblər. 

- Dövlət Baxçalının məlum bəyanatı nəyə hesablanıb? 

- Əslində, Dövlət Baxçalının bəyanatı bir çağırışdır. Şimali Kipr Türk Cümhuriyyətinin yeni Prezidenti Tufan Ərhurmanın özbaşına Kipr türkləri və Türkiyənin geosiyasi maraqları əleyhinə hər hansı addım atmasının qarşısını almağa hesablanıb. 

Çünki Rəcəb Tayyib Ərdoğanın məhz Baxçalının bəyanatından sonrakı addımı diqqət çəkdi. O, qanun çərçivəsində davranaraq və Kipr türklərinin seçiminə hörmət edərək yeni seçilmiş prezidenti təbrik edib. Ərdoğan Ərhurmana ünvanlanan təbrikində Kipr türklərinin maraqları konteksində addım atacağına ümid etdiyini bildirib. Yəni bu təbrikdən əvvəl MHP lideri mesajı vermişdi.

- Bundan sonra Şimali Kipr Türk Respublikasının siyasətində hansısa dəyişikliklər olacaqmı?

- Ciddi dəyişikliklər olacağına inanmıram. Ona görə ki, başqa cür addımın atılması tamamilə mənfi əks-əlaqə ilə yeni seçilmiş prezidentin özünə qayıda bilər. Bu da Türkiyəni dərhal hərəkətə keçirər. Nəzərə almaq lazımdır ki, Türkiyənin Şimali Kiprdə qoşunları var. Bundan başqa, Şimali Kipr gözardı ediləcək dövlət deyil. Adıçəkilən dövlət bu gün Türkiyə üçün strateji maraqların təmin olacağı məkana çevrilib.

- Son dönəmlərdə bəzi qüvvələrin Şimali Kiprdən Türkiyəyə qarşı istifadə etmək niyyətləri barədə xəbərlər tirajlanır. Sizcə, deyilənlər doğrudur?

- Bəli, Şimali Kipri Türkiyəyə qarşı istifadə etmək istəyən düşmən qüvvələr var. Məhz Türkiyə ilə müəyyən qarşıdurmaya hazırlaşan İsrail də Şimali Kipri geosiyasi alət olaraq istifadə edir. Şimali Kipr bu gün bir çox dövlətlərin hərbi bazasının yerləşdiyi məkana çevrilib. 

Bütün bunlar ŞKTC ilə bərabər, həm də qardaş Türkiyənin əleyihinə olacaq proseslərdir. Üstəlik, Türkiyə Şimali Kipr üçün qarantor ölkədir. Bu baxımdan, rəsmi Ankara istənilən bir şəxsin çox rahatlıqla Türkiyənin əleyhinə qərarlar qəbul etməsinə və Cənubi Kiprlə birləşməsinə imkan verməz. Düşünürəm ki, belə bir proses olmayacaq. Baxçalının bəyanatı da bu aspektdə dəyərləndirilməlidir.

- Ersin Tatarın Türk Dövlətləri Təşkilatı (TDT) və türk dövlətləri ilə münasibətləri çox yaxşı idi. Üstəlik, Şimali Kiprin müstəqilliyinin tanınması istiqamətində addımlar atmışdı. Tufan Ərhurmanın isə Türk Dövlətləri Təşkilatına və üzv ölkələrə necə yanaşacağı sual altındadır. Siz bu barədə nə düşünürsünüz?

- Açığı, seçki dövründə verilən vədlərin hamısının yerinə yetirilməsi gözlənilmir. Siyasətçi hakimiyyətə gələndən sonra dövlət məsuliyyətini dərk edir. Şimali Kiprin və ona qarantor olan qardaş Türkiyənin xarici siyasət prioritetlərini mütləq mənada nəzərə almalıdırlar. 

Hesab edirəm ki, Şimali Kiprin Türk Dövlətləri Təşkilatı ilə münasibətləri də davam etdiriləcək. Çünki bu siyasət Şimali Kiprin bir dövlət olaraq tanınmasına hesablanıb. Bu yöndə Azərbaycan və Türkiyənin çox ciddi əməyi var. Ona görə də Tufan Ərhurmanın ölkəsinin bu təşkilata müşahidəçi üzvlüyünün ləğv ediləcəyini zənn etmirəm. Əksinə, bu siyasət qaldığı yerdən davam edəcək. 

- İşlər yolunda getməsə, Türkiyənin Şimali Kiprlə bağlı ən sərt addımı nə ola bilər?
- Tufan Ərhurmanın ilk səfəri Türkiyəyə olacaq. Bu səfər çərçivəsində də Şimali Kiprin yeni prezident administrasiyasının atmalı olduğu addımlar onlara tamamilə ətraflı deyiləcək. Yeni seçilmiş prezident xarici siyasətini Türkiyə dövləti ilə hər bir müddəasına qədər razılaşdırmaq məcburiyyətindədir. Əks təqdirdə, ciddi problemlərlə üzləşə bilər. Rəsmi Ankara Şimali Kipri kiməsə təhvil verməz.
Ərdoğan hakimiyyəti hələlik qanun çərçivəsində hərəkət edəcək. Ancaq Tufan Ərhurman sərhədləri keçsə, bəzi ciddi addımların atılması da mümkündür. Əlbəttə ki, bunların da içərisində parlamentin Şimali Kiprin Türkiyəyə birləşdirilməsi barədə qərar verməsi ola bilər. Nəzərə almaq lazımdır ki, parlamentdə çoxluq Ərsin Tatar və Türkiyə tərəfdarı olan qüvvələrin əlindədir. Bu isə Tufan Ərhurmana qanun çərçivəsində çox ciddi təzyiq mexanizmidir. 

Elmir Mustafa
“Cebheinfo.az”

Açar sözlər: Şimali Kipr Türk Cümhuriyyəti ŞKTC Natiq Miri müsahibə

Problemlərinizi bizə yazın, şahidi olduğunuz hadisələri çəkib göndərin