Süni super intellekt nədir və ondan qorxmağa dəyərmi?

ChatGPT və ya "Google Gemini" kimi süni intellekt (Al) alətlərindən elektron poçtlar yazmaq, fotolar yaratmaq və tapşırıqları avtomatlaşdırmaq üçün istifadə edərkən, süni ümumi intellekt (AGI) yaratmaq uğrunda yarış artıq sürət qazanır. 

Qaynarinfo xəbər verir ki, "Meta" şirkətinin Mark Zukerberq və "Tesla"nın sahibi İlon Mask kimi böyük texnologiya şirkətlərinin baş direktorları daha iddialı bir şeyə - süni super intellektə (ASI) yönəliblər.

AI, AGI və ASI arasındakı fərq - Bu terminlər oxşar səslənsə də, tamamilə fərqli imkan səviyyələrini ifadə edir:

- AI (dar süni intellekt): mətn və foto generasiyası kimi konkret tapşırıqları yerinə yetirir və insana ehtiyac duyur.

- AGI (ümumi süni intellekt): maşın xüsusi hazırlıq olmadan düşünəcək, öyrənəcək, qərar verəcək və müxtəlif problemləri həll edə biləcək.

- ASI (süper süni intellekt): insan imkanlarını aşaraq tam müstəqil qərar verəcək və insan müdaxiləsi olmadan özünü təkmilləşdirəcək.

Süni super intellekt nədir?

Süper intellekt - insan intellektini bütün sahələrdə aşan hipotetik sistemdir. Kodu yazmaqdan və video yaratmaqdan tutmuş mürəkkəb cərrahi əməliyyatlara və avtomobil idarə etməyə qədər hər işi eyni anda yerinə yetirə bilər. Bu, müasir Al sistemlərinin çatmadığı əsas fərqdir.

Filosof Nik Bostrom süni super intellekti "insanın koqnitiv qabiliyyətlərini əhəmiyyətli dərəcədə üstələyən hər cür intellekt” kimi təsvir edir.

Müasir Al sistemləri təkmilləşmək üçün insanlara, kodlaşdırmaya və iri həcmli məlumatlara ehtiyac duyur. Lakin super intellekt, nəzəri baxımdan, öz alqoritmlərini və idarəetmə sistemlərini özü yeniləyə, özü inkişaf etdirə bilər.

ASI nə vaxt yaranacaq və ondan qorxmağa əsas varmı?

"OpenAl"ın rəhbəri Sem Altman və İlon Mask super intellektin 2030-cu ilə qədər yarana biləcəyini deyirlər. Lakin onun mümkün olub-olmadığına dair dəqiq bir əminlik yoxdur.

Maşınlar insandan daha ağıllı olarsa və müstəqil inkişaf etməyi bacararsa, ehtiyatsız davranıldıqları halda Al-ın nəzarətdən çıxma ehtimalı mövcuddur. Bəzi ekspertlər super intellektin yaxın onillikdə ortaya çıxa biləcəyini bildirir, investorlar isə bu sahəyə milyardlarla dollar yatırırlar.

2023-cü ildə "OpenAI” qurucularından Qreq Brokman və İlya Sutskever, eləcə də Sem Altman, super intellektin insanlıq üçün təhlükə yaratmaması üçün beynəlxalq tənzimləyicinin yaradılmasına çağırış etmişdilər. 2024-cü ildə Sutskever "OpenAI”dan ayrılaraq təhlükəsiz superintellekt yaradılmasına yönəlmiş startap qurub.

Superintellektin insanlara mürəkkəb problemlərin həllində kömək edəcəyi düşünülür; hətta bəziləri bunun "insanın son ixtirası” ola biləcəyini deyir. Lakin risklərin potensial faydalardan çox olduğu da vurğulanır.

Potensial risklər

- İş yerlərinə təhdid: l artıq bir çox sahədə insan əməyini əvəz edir, ASİ isə bütöv sənayeləri yox edə bilər.

- Ekzistensial risk: Maşınların müstəqil düşünməsi və idarəedici sistemləri ələ keçirməsi insanlıq üçün təhlükə yaradaraq milli təhlükəsizlikdən tutmuş mümkün məhvolma ssenarilərinə qədər geniş risklər daşıya bilər.

2025-ci ilin oktyabrında Stiv Voznyak, Demis Hassabis, Dario Amodey, Geoffri Hinton və Yoşua Benjio da daxil olmaqla 850-dən çox A eksperti açıq məktub imzalayaraq superintellektin təhlükəsiz olduğu təsdiqlənənə qədər onun inkişafının dayandırılmasını tələb edib.

"OpenAI” rəhbəri Seəm Altman yaxın zamanda verdiyi açıqlamada Al-ın "həqiqi olmayan işi” əvəz edəcəyini bildirib. Bu yeni texnologiya hansı işlərin real dəyər yaratdığını, hansılarının isə sadəcə fəaliyyət görüntüsü verdiyini üzə çıxaracaq. Altmanın bu açıqlaması geniş tənqid və müzakirələrə səbəb olub.

Aydın