Trampın nüvəsizləşdirməylə bağlı açıqlaması buna hesablanıb ANALİTİK

ABŞ administrasiyası nüvəsizləşdirmə məsələsini Rusiya və Çinlə müzakirə etmək istərdi. Bunu ABŞ Prezidenti Donald Tramp Ağ Evdə jurnalistlərin suallarını cavablandırarkən deyib. O qeyd edib ki, ilk prezidentlik dövründə bu məsələni Moskva və Pekinlə artıq müzakirə edib və bu cür məsləhətləşmələri bərpa etməyi planlaşdırır: 

"Hər kəs nüvə silahından qurtulsaydı, əla olardı. Hazırda ən çox Rusiya və bizdədir. Dörd-beş ildən sonra Çin də eyni rəqəmə sahib olacaq və hamımız nüvə silahından qurtula bilsək, əla olardı, çünki nüvə silahının gücü sadəcə dəlilikdir. Bu, ağılsızlıqdır".

Siyasi şərhçi Asif Nərimanlı “Sherg.az”a söyləyib ki, Trampın bu açıqlamasında səmimi mövqe olduğu şübhəsizdir:

“Çünki Tramp ilk hakimiyyəti dövründə olduğu kimi indi də dünyada hərbi gərginliyin arxa plana keçməsindən yanadır. Bu gün Rusiya və Amerika əsas nüvə başlığı olan ölkələrdir. Çin də bu prosesə yaxınlaşmaq üzrədir. Ukrayna müharibəsindən sonra Fransanın nüvə başlıqlarının digər ölkələrə paylaşdırılmaq məsələsi də gündəmdədir. Almaniya Fransa və Böyük Britaniyadan belə nüvə çətiri istəyir. Amma əgər dünyada nüvəsizləşdirmə məsələsi başlayarsa, Fransanın nüvə çətiri olaraq Avropanı nə qədər qoruya biləcəyi sual altındadır. Lakin nüvə başlıqlarının yayılması baxımından başqa proses baş tuta bilər. Donald Tramp administrasiyasının əsas siyasəti Avropanın güclənməsinin qarşısını almaqdır. Nəticə etibarıyla beynəlxalq müstəvidə nüvəsizləşdirməylə bağlı müəyyən razılaşmalar sözügedən prosesin qarşısını ala bilər. Digər tərəfdən isə Yaxın Şərqdə İran nüvə məsələsində aktuallaşıb. Beynəlxalq ictimaiyyətin, xüsusilə Amerikanın əsas tələbi İranın nüvə silahı əldə etməməsi ilə bağlıdır. Qarşıdakı dövrdə isə İranın Çinlə əməkdaşlıq edərək nüvə silahını inkişaf etdirmə ehtimalı var. Çünki hazırda Tramp Rusiya ilə anlaşır və Amerikanın əsas regional hədəfi Çindir. Çinin İran üzərindən Rusiya və Amerika razılaşmalarını pozmaq niyyəti ola bilər. Ukrayna müharibəsindən bir müddət öncə nüvə beşliyi razılaşmanı yeniləmişdilər. Həmin razılaşmaya görə nüvə silahının yayılmasının qarşısını almağa çalışırdılar. Eyni qərarlar indi də qüvvədədir”.

Ekspert qeyd edib ki, Trampın sözügedən mövqeyi regional risklərlə bağlıdır:

“Dünyada, xüsusilə Amerika fonunda baş verən proseslər yeni dünya nizamının qurulmasından xəbər verir. Belə qlobal proses həm də əvvəlki nizamın pozulmasıyla nəticələnə bilər. Belə olan halda nüvəylə bağlı anlaşmaların da arxa plana keçmə ehtimalı böyükdür. Tramp administrasiyası dünya nizamında nüvəylə bağlı prosesin dəyişməsindən narahatdır. Ona görə də Tramp Rusiya və Çinlə nüvəsizləşdirmə məsələsinə yenidən baxmaq istəyir. Eyni zamanda Amerika Çinlə iqtisadi müharibəyə başlayacaq. Bu isə dünyanın yenidən qurulma prosesinin tərkib hissəsidir. Belə olan halda yenə siyasi mübarizələrdə nüvə silahının rıçaq kimi istifadə edilməsini aktuallaşdırır. Görünən odur  ki, Trampın nüvəsizləşdirməylə bağlı açıqlaması həm də buna hesablanıb”.