TRAMPLA PUTİN “RAZILAŞDILAR”: MÜHARİBƏ DAVAM EDƏCƏK! Kreml ABŞ liderini “hokkey diplomatiyası” ilə yola verir...

Donald Trampla Vladimir Putinin dünən 2 saat yarım davam edən “tarixi” telefon danışığını sivil dünyanın gözləntiləri prizmasından dəyərləndirsək, ona 10 ballıq şkala üzrə 2.5 qiyməti vermək olar. Ortada KQB məktəbinin və Piter tin-bucağının yetirməsi olan birisinin özündən razı və eyni zamanda da ağlı “gedib-gələn” qoca “alverçi”ni necə barmağına dolamaq, yola vermək istədiyi səhnəsi var...

Əvvəlcə onu qeyd edək ki, telefon danışığından dərhal sonra Trampın brifinqi gözlənilsə də, bu baş vermədi. ABŞ Prezidenti yenə “mən olsaydım, müharibə başlamazdı” kimi şablon, çeynənmiş, mənasız ifadələrin və yalnız enerji infrastrukturuna zərbələrin dayandırılacağı, Qara dənizdə təhlükəsizlik və 175 əsir mübadiləsi barədə razılığın yer aldığı kiçik paylaşım etdi.

Faktiki olaraq, Trampın başlıca siyasi şüarına çevrilmiş 30 günlük qeyd-şərtsiz tam atəşkəs təklifi Putin tərəfindən rədd edildi. Buna baxmayaraq, adətən “yeri-göyü silkələyən”, Zelenskini Ağ Evdə “divara dirəyən” Tramp, Putinin imtinasından sonra işğalçının başını sığallayan və “gələcəyə ümid edən” paylaşımla kifayətləndi. Bunun özü Trampın eqosuna çox bərk də olmasa, hər halda tərs bir şapalaq dəydiyinin göstəricisidir və onun buna bilərəkdən, yoxsa çarəsizlikdən səssiz qalması sualı açıq qalır...

Məlum olduğu kimi, məhz Trampın elçiləri Zelenskinin göndərdiyi nümayəndə heyətinə Səudiyyə Ərəbistanında təzyiq edərək, sadəcə havada və dənizdə deyil, yerdə - cəbhədə də 30 günlük qeyd-şərtsiz atəşkəs təklifini qəbul etdirdilər. Tramp isə Putinə eyni şərti qəbul etdirə bilmədi, əksinə, hər şey məhz Putinin istədiyi və ona sərf edən şəkildə cərəyan etdi. Çünki enerji infrastrukturuna endirilən zərbələrdən daha çox Rusiya əziyyət çəkir, nəinki Ukrayna. Ukraynada Rusiyadakı kimi saysız-hesabsız neft emalı zavodları, yanacaq anbarları, neft-qaz nəqli infrastrukturu və s. yoxdur, Ukrayna üçün enerji sektoru onun əsas gəlir mənbəyi deyil. Rusiyada isə əksinədir. Ona görə də Ukraynanın Rusiya enerji və yanacaq sektoruna vurduğu zərbələr daha ağrılı və effektlidir. Putinin söhbəti bu istiqamətə yönəltməsi və Trampdan bu zərbələrə qadağa qoyulması razılığını alması da məhz bundan irəli gəlir. O artıq başqa söhbətdir ki, Ukrayna bu zərbələrin dayandırılmasına razılıq verəcəkmi...

Putinin Trampı “azdırdığı” ikinci məsələ 30 günlük atəşkəs mövzusunu “arxivə ataraq”, uzun-uzadı danışıqlar barədə razılıq əldə etməsidir. Onun istədiyi məhz bu idi ki, hansısa Ərəbistan çöllərində saqqız kimi uzanan danışıqlar getsin, Rusiyanın sülh istədiyi görüntüsü yaradılsın, reallıqda isə müharibə tam gücü ilə davam etsin, Ukraynanın növbəti şəhərləri, kəndləri yerlə bir edilməklə də olsa, işğal edilsin, Ukraynada daxili narazılıq daha da artsın, Ukrayna dövlətçiliyi, ordusu, cəmiyyəti çöksün və sair. Həmçinin, müharibənin davam etdirilməsi Putin üçün daxili siyasi məsələ - onun hakimiyyətinin uzadılması məsələsidir...

Digər “razılıq” Qara dənizlə bağlıdır. Rəsmi məlumatda deyilir ki, Trampın Qara dənizdə təhlükəsizliyə dair məlum təşəbbüsü Putin tərəfindən qəbul olunub. Ancaq məsələ ondadır ki, zatən Rusiya hərbi donanması Ukrayna dronlarının, raketlərinin qorxusundan Qara dənizdə heç nə edə bilmir, dənizə çıxa bilmirlər. Ukrayna isə taxıl başda olmaqla, öz kənd təsərrüfatı məhsullarını artıq başqa yollarla dünya bazarına çıxara bilir. Yəni, bu “razılaşma” da həyati əhəmiyyət kəsb etmir və əksər ekspertlər bunu ciddi irəliləyiş kimi qəbul etmir.

Daha bir maraqlı məqam Zaporojye AES ilə bağlıdır. Tramp telefon danışıqından əvvəl dəfələrlə “böyük elektrik stansiyası”ndan danışırdı. Söhbət məhz Rusiyanın nə öz sisteminə inteqrasiya edə bilmədiyi, nə də Ukraynaya qaytarmaq istəmədiyi, lakin böyük nüvə fəlakətinə səbəb ola biləcək həmin AES-dən gedir. Lakin göründüyü kimi, qarşılıqlı bəyanatlarda bu barədə bir kəlimə də yoxdur. Deməli, bu məsələdə də Tramp heç nəyə nail ola bilməyib, ya da bunu istəməyib...

Əvəzində, Kremlin məlum telefon danışığından sonra yayımladığı bəyanatda növbəti dəfə “köhnə bayatılar” təkrarlanır. Yenə də “müharibənin ilkin səbəbləri”nin aradan qaldırılması, yəni, Ukraynanın bütün suveren hüquqlarından - ordudan, müstəqil xarici, hətta daxili siyasətdən məhrum edilməsi, rus dilinin dövlət dili elan olunması və s. kimi absurd şərtlər yerində qalır. Üstəlik, sülh yox, təkcə 30 günlük atəşkəs üçün Ukraynaya bütün hərbi yardımların və orduya səfərbərliyin dayandırılması şərti də əlavə olunub. Yəni, Rusiya özünün Ukrayna ilə müqayisədə on dəfələrlə böyük hərbi sənayesini gecə-gündüz işlətməli, Şimali Koreyadan, İrandan silahlar almaqda, orduya adam toplamaqda davam etməli, Ukrayna isə bütün bunlardan məhrum edilməlidir. Yeri gəlmişkən qeyd edək ki, Putin 2022-ci ilin sonunda verdiyi səfərbərlik fərmanını geri oxumayıb və bu qərar qüvvədədir.

Ancaq maraqlıdır ki, Tramp telefon danışığından sonra Putinlə Ukraynaya silah verilməsinə qadağa qoyulmasını müzakirə etmədiklərini deyib. Belə çıxır ki, bu maddə Kreml tərəfindən bəyanata sonradan əlavə edilib. Həmçinin, ABŞ tərəfinin bəyanatında Trampla Putinin İranın İsraili məhv etməsinə imkan verilməyəcəyi məsələsində razılığa gəldiyi əks olunub. Kremlin bəyanatında isə bu barədə heç nə yoxdur...

Əsir mübadiləsi məsələsinə gəlincə, bunu da Rusiyanın guya güzəşti kimi təqdim etmək absurddur. Ukrayna dəfələrlə əsirlərin “hamının-hamıya” prinsipi ilə dəyişdirilməsini təklif edib. ABŞ də bunu dəstəkləyib. Lakin Putin yenə buna getməyib və yalnız qarşılıqlı olaraq, 175 nəfərin dəyişdirilməsinə razılıq verib ki, burada da yeni bir şey yoxdur. Çünki əvvəllər də bu cür məhdud sayda əsir mübadiləsi olub. Kreml isə hamını təhvil verməməklə, bir daha əsirləri girov kimi saxlamaq siyasətini davam etdirdiyini göstərir.

Qısası, Putin Trampla söhbətini konkret 30 günlük qeyd-şərtsiz atəşkəs mövzusundan özü istədiyi, ona sərf edən məcralara yönəldə bilib. Rusiyaya qarşı sərt siyasi iradə ortaya qoya bilməyən, yaxud bunu istəməyən Tramp isə Putinin bu planına uyğun hərəkət edib.

Beləliklə, bu telefon danışığının əsas nəticəsi odur ki, Trampın əvvəldən elan etdiyi təkliflərlə əldə olunan nəticə tamamilə fərqlidir, real atrəşkəs yoxdur - müharibə davam edir və edəcək. Ötən gecə danışıqlar gedə-gedə və ondan sonra da səhərədək Kiyev daxil olmaqla, Ukrayna şəhərlərinin bombalanması davam edib.

Beləliklə, ABŞ başda olmaqla, Qərbin anlamadığı, ya da anlamaq istəmədiyi əsas məsələ dəyişməz olaraq qalır – bu müharibənin yeganə başlama və davam etmə səbəbi Putin Rusiyasıdır! Bu səbəb qaldıqca, aradan qaldırılmadıqca müharibə də bu və ya digər formada qalacaq!

Göründüyü kimi, Tramp və onun administrasiyası da Putin hakimiyyətinin və Rusiyanın bu cür qalmasında maraqlıdır...

Nəhayət, Tramp-Putin “razılaşması”nın, belə demək mümkünsə, “əsas bəndi” – Putinin təklifi ilə Rusiya və ABŞ komandalarının hokkey matçının keçirilməsi. Bəlkə də müharibə tam bitəndən, sülh sazişi imzalanandan, normal insani münasibətlər bərpa olunandan sonra belə bir matçın təşkil olunmasını hardasa normal qəbul etmək olardı. Ancaq hazırda Ukraynanın dinc şəhərlərində günahsız insanların bombalandığı, Rusiyanın özünün hər gün dron hücumlarına məruz qaldığı, neft zavodlarının od tutub yandığı, cəbhədə hər gün minlərlə gənc insanın həyatına son qoyulduğu, hər iki tərəfə durmadan saysız-hesabsız cənazələr daşındığı, uşaqlar atasız, atalar oğulsuz qoyulduğu bir vaxtda bu faciəni, qan selini durdurmaq əvəzinə hokkey matçı - əyləncə təşkil etmək təşəbbüsü və bunun Tramp tərəfindən dəstəklənməsi Putinin miskin, mənəviyyatsız varlığının daha bir təzahürü və Trampın da ondan geri qalmadığının göstəricisidir!

Sanki ikisi bir adamda birləşib – Vladimir Tramp...

Cəlal Məmmədov

“AzPolitika.info”