Transregional iqtisadi əməkdaşlıq milli iqtisadiyyatın dünya bazarlarına inteqrasiyasında həlledici rol oynayır

“Müasir qlobal iqtisadi sistemdə ölkələrin davamlı inkişafı və beynəlxalq rəqabət qabiliyyətinin təmin olunması birbaşa xarici iqtisadi əlaqələrin səviyyəsi ilə bağlıdır. Xüsusilə transregional iqtisadi əməkdaşlıq milli iqtisadiyyatların dünya bazarlarına inteqrasiyasında həlledici rol oynayır. Mövcud qlobal iqtisadi qeyri-müəyyənliklər fonunda Azərbaycan üçün bu əməkdaşlıq modeli xarici ticarətin dayanıqlığının əsas təminatçılarından biri kimi çıxış edir”.

Bu barədə Bizimyol.info xəbər portalına iqtisadçı Əli Səlimov danışıb. İqtisadçı qeyd edib ki, Azərbaycanın Avropa ilə Asiyanı birləşdirən əlverişli coğrafi mövqeyi, zəngin enerji resursları və beynəlxalq nəqliyyat-logistika dəhlizlərində fəal iştirakı transregional iqtisadi əlaqələrin formalaşmasını sürətləndirilib: “Bu amillər nəticəsində ölkənin xarici ticarət dövriyyəsi genişlənmiş, ixrac və idxal coğrafiyası əhəmiyyətli dərəcədə şaxələnmişdir. Azərbaycan bu gün həm yaxın region ölkələri, həm də Avropa İttifaqı, Asiya və digər qlobal bazarlarla balanslaşdırılmış iqtisadi münasibətlər qurur.

Transregional əməkdaşlığın xarici ticarətə təsiri xüsusilə enerji sektorunda həyata keçirilən beynəlxalq layihələr vasitəsilə özünü göstərir. Cənub Qaz Dəhlizi, TANAP və TAP kimi transmilli təşəbbüslər Azərbaycanın Avropa bazarlarına çıxışını gücləndirmiş, ixrac imkanlarını genişləndirmişdir. Bu enerji marşrutları sayəsində İtaliya Azərbaycanın əsas ticarət tərəfdaşlarından birinə çevrilmişdir. Eyni zamanda, Orta Dəhliz (Transxəzər Beynəlxalq Nəqliyyat Marşrutu) və Şərq–Qərb nəqliyyat marşrutlarının inkişafı ölkənin tranzit potensialını artıraraq transregional iqtisadi əməkdaşlığın iqtisadi əsaslarını möhkəmləndirmişdir”.

Əli Səlimov

Əli Səlimov hesab edir ki, rəsmi statistik göstəricilər də bu tendensiyanı təsdiqləyir: “2023-cü ildə Azərbaycanın xarici ticarət dövriyyəsi təxminən 51 milyard ABŞ dolları təşkil etmiş, ixrac idxalı üstələmiş və müsbət ticarət balansı formalaşmışdır. 2024-cü ildə isə bu göstərici 47 milyard ABŞ dollarından artıq olmuş, ixracın payı ümumi dövriyyənin yarıdan çoxunu təşkil etmişdir. Bu dinamika Azərbaycanın transregional ticarət əlaqələrinin davamlı xarakter daşıdığını və qlobal iqtisadi dalğalanmalara baxmayaraq xarici ticarətdə aktivliyini qoruduğunu göstərir.

2025-ci ilin yanvar–oktyabr aylarında Azərbaycanın xarici ticarət dövriyyəsi 39,9 milyard ABŞ dolları səviyyəsində olmuşdur. Bu dövrdə ölkə 175-dən çox dövlətlə ticarət əlaqələri qurmuş, ixrac əməliyyatları idxalı üstələmişdir. Ən böyük ticarət tərəfdaşları sırasında İtaliya, Türkiyə, Rusiya və Çin yer alır ki, bu da Azərbaycanın transregional iqtisadi əlaqələrinin əsas istiqamətlərini aydın şəkildə əks etdirir”.

İqtisadçının fikrincə, xarici ticarətin strukturunda da mühüm dəyişikliklər müşahidə olunur: “Enerji məhsulları hələ də ixracın əsas hissəsini təşkil etsə də, qeyri-neft-qaz sektorunun xarici ticarətdə rolu tədricən artır. Dövlət Statistika Komitəsinin məlumatlarına əsasən, 2024-cü ilin yanvar–noyabr aylarında qeyri-neft-qaz məhsullarının ixracı 3 milyard ABŞ dollarından çox olub. Bu məhsullar əsasən Türkiyə, Rusiya, Gürcüstan, Mərkəzi Asiya ölkələri və Avropa bazarlarına yönəldilib. Əsas qeyri-neft ixrac məhsulları sırasında meyvə-tərəvəz, alüminium və kimya sənayesi məhsulları üstünlük təşkil edir. Bu proses göstərir ki, transregional iqtisadi əməkdaşlıq qeyri-neft sektorunun inkişafına və ixrac bazarlarının diversifikasiyasına real töhfə verir”.

“İdxal strukturuna nəzər saldıqda əsasən sənaye avadanlıqları, nəqliyyat vasitələri, texnologiya məhsulları və istehlak mallarının üstünlük təşkil etdiyi müşahidə olunur. Xüsusilə, Çin və digər Asiya ölkələri ilə iqtisadi əlaqələrin genişlənməsi idxalın strukturuna təsir etməklə yanaşı, ölkədə istehsal və infrastruktur layihələrinin texnoloji təminatını gücləndirir. Bu amil transregional ticarətin yalnız dövriyyə baxımından deyil, eyni zamanda iqtisadi modernləşmə baxımından da əhəmiyyətini artırır”-deyə Əli Səlimov bildirib.

İqtisadçının sözlərinə görə, ümumilikdə, Azərbaycanın transregional iqtisadi əməkdaşlığı ölkənin xarici ticarətinin həcminə, strukturuna və coğrafiyasına ciddi təsir göstərir: “Mövcud statistika göstərir ki, bu əməkdaşlıq ixrac bazarlarının genişlənməsinə, idxalın diversifikasiyasına və müsbət ticarət balansının qorunmasına şərait yaradır. Eyni zamanda, transregional əlaqələr qeyri-neft sektorunun inkişafını stimullaşdırır və Azərbaycanın qlobal iqtisadi sistemdə mövqeyini möhkəmləndirir. Mövcud nəqliyyat-logistika dəhlizlərinin, xüsusilə Orta Dəhlizin inkişafı və beynəlxalq iqtisadi əməkdaşlığın dərinləşməsi yaxın perspektivdə Azərbaycanın xarici ticarət potensialının daha da artacağını deməyə əsas verir”.

İradə Cəlil, Bizimyol.info